کامیابی در قیامت
وَ ارزُقني فَوزَ المَعاد. و فوز در روز قيامت را روزیم کن.
بسم الله الرحمن الرحیم

کامیابی در قیامت
در ادامه درخواست‌هایی که در بند هجدهم از دعای نورانی مکارم الاخلاق آمده، می‌فرماید:

وَ ارزُقني فَوزَ المَعاد.[۱]

و فوز در روز قيامت را روزیم کن.

خلیل بن احمد در تبیین معنای فوز می‌نویسد:

الْفَوْزُ: الظفر بالخير، و النجاة من الشر.[۲]

فوز یعنی رسیدن به خوبی و رهایی از بدی.

ابن سیده نیز در این باره می‌گوید:

كُلُّ مَنْ أصَابَ خَيْراً فقد فازَ به: أي أفْلَحَ.[۳]

به هر کسی که خیری برسد، بدان دست یافته است، یعنی کامیاب گشته است.

با توجه به نزدیکی معنای فلاح با فوز می‌توان فوز را به رستگاری و کامیابی معنا نمود.

معنای معاد نیز روشن است، یعنی محل بازگشتن که مقصود همان قیامت است. بنابراین، در این جمله از خداوند سبحان می‌خواهیم رستگاری در قیامت را روزی ما کند.

در قرآن کریم ماده فوز و کلمات برگرفته از آن ۲۹ بار در دو معنا به كار رفته است:

الف. کامیابی دنیوی، موقت و غیر حقیقی

ب. کامیابی اخروی، دائمی و حقیقی

از ديدگاه انسان‌هاى ظاهربين و کسانی که فقط همین دنیا را می‌بینند،[۴] موفقیت و کامیبابی تنها در مسائل مادی معنا می‌شود. چنانکه از نگاه منافقان رسیدن به غنائم جنگی، رسیدن به فوز بزرگ به شمار می‌آید:

﴿وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً * وَ لَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً﴾.[۵]

و در ميان شما كسى هست كه [در حركت به جهاد] كندى مى‌كند [و ديگران را نيز به‌ كندى وا مى‌دارد] و اگر بلايى به شما رسد مى‌گويد: خداوند بر من نعمت ارزانى داشت كه با آنان همراه نبودم! * و اگر بخششى از خداوند به شما رسد ـ چنان كه گويى شما را با او دوستى در ميان نبوده است ـ مى‌گويد: كاش من نيز همراه آنان مى‌بودم تا به رستگارى ‌بزرگی مى‌رسيدم!

معناى دوم، معناى حقيقی فوز و کامیابی است که بیشتر کاربرد آن در قرآن در این معنا است، مانند:

﴿... فَمَن زُحْزِحَ عَنِ ٱلنَّارِ وَ أُدْخِلَ ٱلْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَ مَا ٱلْحَيَوٰةُ ٱلدُّنْيَآ إِلاَّ مَتَـٰعُ ٱلْغُرُورِ﴾[۶]

... آنگاه هر كه را از آتش دور كنند و به بهشت درآورند به راستى رستگار است‌ و زندگى دنيا جز مايه نيرنگ نيست.

فوز و رستگاری این نيست كه انسان در اين دنيا با امکانات مادی كامياب شود، بلکه اگر كسى در آخرت از آتش دوزخ نجات پيدا کند و وارد جهنم نشود، به رستگاری حقیقی دست یافته است.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین (علیه‌السلام)، الدعاء ۲۰.
[۲] كتاب العين، الخلیل بن أحمد الفراهیدی (۱۷۵ ق)، ج‌۷، ص۳۸۹.
[۳] المحیط فی اللغة، صاحب بن عباد (۳۸۵ ق)، ج۹، ص۹۸.
[۴] (يَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ؛ آنها فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مى‌دانند، و از آخرت [و پايان كار] غافلند!) سوره روم، آیه۷.
[۵] سوره نساء، آیه ۷۲ و ۷۳.
[۶] سوره آل‌عمران، آیه ۱۸۵.