کامیابی در قیامت (۳)

بسم الله الرحمن الرحیم

کامیابی در قیامت (۳)

وَ ارزُقني فَوزَ المَعاد.[۱]

در دو جلسه پیشین بیان شد که هرچند کلمه «فوز» در قرآن در معنای فوز دنیایی هم به کار رفته است؛ ولی بیشتر کاردبرهای آن در مفهوم فوز اخروی است.

پرسشی که در اینجا طرح می‌گردد این است که آیا کامیابی در دنیا با کامیابی در آخرت قابل جمع است یا در تضاد هستند؟

پاسخ این است که با هم تضادی ندارند و امکان دارد انسان هم در دنیا کامیاب باشد و هم در آخرت، فقط کامیابی او در دنیا موقت و مشروط به همراهی کامیابی در آخرت است. بنابراین، اگر کسی تنها در دنیا کامیاب باشد، در حقیقت کامیاب نیست، زیرا کامیابی حقیقی در آخرت و ورود به بهشت جاویدان است؛[۲] ولی در کنار این کامیابی حقیقی، می‌تواند در دنیا نیز به صورت موقت، به فوز برسد.

آیات و روایات فراوانی دلالت بر این معنا می‌کند که اصولا اسلام دینی نیست که فقط قبر و قیامت انسان را مدیریت کند، بلکه احکام و معارف اسلام به گونه‌ای است که اگر کسی بر طبق آن قدم بر دارد، هم در دنیا و هم در آخرت کامیاب خواهد شد.[۳]

به عنوان نمونه به این دو آیه اشاره می‌گردد:

مَنْ كانَ يُريدُ ثَوابَ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوابُ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ كانَ اللَّهُ سَميعاً بَصيرا﴾.[۴]

هر كس پاداش اين جهان را بجويد [بداند كه] پاداش اين جهان و جهان واپسين نزد خداوند است و خداوند شنوايى بيناست.

﴿مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ﴾.[۵]

كسانى از مرد و زن كه كار شايسته‌اى كنند و مؤمن باشند، بى‌گمان آنان را با زندگانى پاكيزه‌اى زنده مى‌داريم و به يقين نيكوتر از آنچه انجام مى‌دادند، پاداششان را خواهيم داد.

بنابراین، هیچ منافاتی ندارد که هم دنیای انسان آباد باشد و هم در آخرت از بهشت و رضوان الهی بهرمند گردد.

در روایات نیز این مطلب فراوان مورد تأکید قرار گرفته است، مثلا در نامه امیر مؤمنان(علیه‌السلام) به محمد بن ابی بکر و اهل مصر آمده است:

عَلَيكُم بِتَقوَى اللَّهِ؛ فَإِنَّها تَجمَعُ‌ مِنَ‌ الخَيرِ ما لا يَجمَعُ غَيرُها، و يُدرَكُ بِها مِنَ الخَيرِ ما لا يُدرَكُ بِغَيرِها؛ مِن خَيرِ الدُّنيا و خَيرِ الآخِرَةِ، قالَ اللَّهُ عز و جل: ﴿وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ﴾[۶] .[۷]

تقواى الهى پيشه كنيد؛ زيرا هيچ چيز به مانند تقوا، در بردارنده خوبى‌ها نيست، و با هيچ چيز چون تقوا به خوبى‌هاى دنيا و آخرت، نمى‌توان رسيد. خداوند عز و جل مى‌فرمايد: «به كسانى كه تقوا پيشه كردند، گفته شد: پروردگارتان چه فرو فرستاد؟ گفتند: خوبى. براى كسانى كه در اين دنيا خوبى كنند، خوبى است، و سراى آخرت، خوب‌تر است، و چه نيكوست سراى پرهيزگاران».

پس به زبان ساده انسان‌ها به لحاظ بهرمندی از دنیا و آخرت چهار گروه اند:

برخی هم در دنیا از نعمت‌های الهی برخوردارند و هم در آخرت فائز و کامیاب اند.

گروهی تنها در این دنیا از امکانات مادی برخوردارند؛ ولی در آخرت اهل دوزخ اند.

عده‌ای هستند که هرچند در این دنیا از امکانات مادی بی‌بهره‌اند، ولی در آخرت اهل بهشت اند.

و شماری هم هستند که هم در دنیا و هم در آخرت ناکام اند: ﴿خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَة﴾.[۸]

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین (علیه‌السلام)، الدعاء ۲۰.
[۲] (لا يَسْتَوي أَصْحابُ النَّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفائِزُون‌؛ دوزخيان و بهشتيان برابر نيستند، بهشتيان اند كه رستگارند) سوره حشر، آیه۲۰ و نیز ر. ک: سوره مائده، آیه ۱۱۹ و سوره توبه، آیه۷۹.
[۳] ر. ک: دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث، محمد محمدی ری‌شهری، ج‌۱ ص۹۴.
[۴] سوره نساء، آیه۱۳۴.
[۵] سوره نحل، آیه۹۷.
[۶] سوره نحل، آیه۳۰.
[۷] الأمالی، الشیخ المفید (۴۱۳ ق)، ص۲۶۱، ح۳.
[۸] سوره حج، آیه۱۱.