نکوهش ردّ نیازمند
اگر کسی برای رفع نیازش به ما مراجعه کرد، محروم نساختن وی پسندیده و رد کردنش ناپسند دانسته شده است.
و أَنتَ مُنتَجَعي إن حُرِمت.[۱]
در تبیین این جمله از دعای مکارم الاخلاق اشاره شد که انسان هنگام بی‌بهره ماندن و محرومیت، باید برای نیازخواهی تنها به خداوند متعال رجوع کند و درخواست کردن از غیر او در روایات، مذموم شمرده شده است. از این رو، پیامبر(صلّی الله علیه و آله) اصحاب خود را تشویق می‌نمود که از غیر خدا چیزی طلب نکنند. در سیره بزرگان از جمله حضرت امام(رحمة الله علیه) نیز وارد شده است که حتی نیازهای جزئی خود را از دیگران و حتی خانواده خود، درخواست نمی‌کردند.
در مقابل، اگر کسی برای رفع نیازش به ما مراجعه کرد، محروم نساختن وی پسندیده و رد کردنش ناپسند دانسته شده است. در سوره ضحی می‌خوانیم:
﴿وَ أَمَّا السّائِلَ فَلا تَنْهَرْ﴾.[۲]
و اما سائل را از خود مران.
در باره پرهیز از رد کردن سائل و خودداری از تأمین نیاز مؤمن روایات فراوانی داریم که بسیاری از آنها را در میزان الحکمة جمع کرده‌ایم.[۳] به عنوان نمونه از امام صادق(علیه‌السلام) روایت شده است که فرمود:
أيُّما رَجُلٍ مِن شيعَتِنا أتى رَجُلاً مِن إخوانِهِ، فَاستَعانَ بِهِ في حاجَتِهِ فَلَم يُعِنهُ و هُوَ يَقدِرُ، إلَّا ابتَلاهُ اللَّهُ بِأَن يَقضِيَ حَوائِجَ غَيرِهِ مِن أعدائِنا، يُعَذِّبُهُ اللَّهُ عَلَيها يَومَ القِيامَةِ.[۴]
هر گاه یکی از شيعيان نزد يكى ديگر از برادرانش برود و از او براى تأمين نيازش، كمک بخواهد و او با آنكه مى‌تواند كمکش كند، یاری‌اش ندهد، خداوند، او را به برآوردن نيازهاى دشمنان ما مبتلا مى‌كند و خداوند، به خاطر آن در قيامت او را عذاب می‌کند.
همچنین طبق نقل، می‌فرماید:
ما مِن مؤمنٍ يَخذُلُ أخاهُ و هُو يَقْدِرُ على نُصْرَتهِ إلّا خَذَلَهُ اللَّهُ في الدُّنيا و الآخِرَةِ.[۵]
هر گاه مؤمنى بتواند برادر خود را يارى رساند، اما تنهايش گذارد، خداوند در دنيا و آخرت او را تنها گذارد.
[۱]. الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین (علیه‌السلام)، الدعاء ۲۰.
[۲]. سوره ضحى، آیه۱۰.
[۳]. ر. ک: ميزان الحكمة، محمدی ری‌شهری، ج۵، ص۱۷۳ و ج۳، ص۲۵۱.
[۴]. الكافي، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۲، ص۳۶۶، ح۲.
[۵]. المحاسن، أبوجعفر البرقی (۲۸۰ ق)، ج۱، ص۹۹.
