اصلاح تباهی‌ها نزد خداست

و لِما فَسَدَ صَلاح‌.[۱]

پیش از این اشاره شد که امام زین العابدین(علیه‌السلام) در بند بیستم از دعای مکارم الاخلاق، ابتدا خطاب به حضرت حق او را تنها کسی می‌داند که هنگام حزن، مایه دلخوشی و هنگام محرومیت و گرفتاری، محل دستگیری و نیازخواهی است. سپس با بیان سه مطلبی که بیانگر قدرت الهی است، در واقع، به دلیل این امید بستن، اشاره می‌نماید.

اولین مطلب، این بود که خداوند سبحان می‌تواند آنچه از دست انسان رفته است را جبران نماید، فرمود: «و عِندَكَ مِمّا فاتَ خَلَفٌ؛ و جایگزین هر آنچه از دست رود، نزد توست».

دومین مطلب، توانایی خدای سبحان برای اصلاح تباهی‌ها است، می‌فرماید: «و لِما فَسَدَ صَلاح، و بسامانی و اصلاح آنچه تباه گردد، [نزد توست]».

گاهی چیزی از دست می‌رود، خداوند ـ در صورت وجود شرایط ـ جایگزین آن و حتی بهتر از آن را می‌دهد، گاهی از دست نمی‌رود، بلکه فاسد می‌شود، در این صورت نیز خداوند متعال است که آن را درست می‌کند، زیرا همه کاره عالم اوست.

اصلاح کارهای فاسد بندگان نیز مصداق‌هایی دارد. یک مصداقش این است که خداوند کاستی و نواقص عبادات ما را نادیده گرفته و آنها را با فضل و بخشش خود، کامل می‌نماید. مصداق دیگرش آن است که گناهان را می‌بخشد و آثار سوء آنها را با پذیرش توبه گنهکار، از بین می‌برد. بالاتر از آن، این است که بدی‌های بندگان را به خوبی تبدیل می‌کند. خداوند سبحان در بیان بخشی از اوصاف و ویژگی‌های عباد الرحمان می‌فرماید:

﴿وَ الَّذينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتي‌ حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ لا يَزْنُونَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً * يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فيهِ مُهاناً * إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً﴾.[۲]

و آنان كه با خداوند، خدايى ديگر را [به پرستش] نمى‌خوانند و انسانى را كه خداوند [كشتنش‌ را] حرام كرده است جز به حقّ نمى‌كشند و زنا نمى‌كنند و هر كه چنين كند كيفر خواهد ديد * روز رستخيز عذابش دو چندان مى‌گردد و در آن [عذاب] به خوارى جاويد مى‌ماند * جز كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و كارى شايسته كنند؛ كه خداوند نيكى آنان را جانشين ‌بدى‌هايشان مى‌گرداند و خداوند آمرزنده بخشاينده است.

روشن است که هم جایگزینی برای از دست رفته‌ها و هم اصلاح تباهی‌ها شرایطی دارد و تا وقتی آن شرایط به وجود نیاید، خداوند بی جهت آن را جبران و اصلاح نمی‌نماید، زیرا او حکیم است. در تبدیل بدی‌ها به خوبی‌ها نیز ـ همان طور که در این آیات آمده بود ـ شرط اصلی، توبه، ایمان و عمل صالح است که هر سه به دست خود انسان است. وقتی این شرایط محقق شد، خداوند نیز به وعده‌اش عمل نموده و بدی‌ها را به خوبی تبدیل می‌کند و مثلا به جای شرک، توحید می‌نویسد.

[۱]. الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین (علیه‌السلام)، الدعاء ۲۰.

[۲]. سوره فرقان، آیه۶۸ ـ ۷۰.