دعا - رمضان ۱۳۹۰ - جلسه ۱
اعوذ بالله من الشیطان الرّجیم؛ بسم الله الرّحمن الرّحیم؛ و الحمد لله ربّ العالمین
و صلّی الله علی محمّد و آله الطّیّبین الطّاهرین و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین.

اللّهم صَلِّ عَلَی محَمّدٍ وَ آلِ محمَّدٍ و اسمَع نِدائی إذا نادَیتُک و اسمَع دُعائی إذا دَعَوتُک و أقبِل عَلَیَّ إذا ناجَیتُک فَقَد هَرَبتُ إلیکَ وَ وَقَفتُ بَینَ یَدَیک.

مروری بر مباحث گذشته
بحث ما در سال‎های گذشته در ایّام ماه‎ مبارک رمضان، بحث دعا بود و مناسب‎ترین بحث هم در ایّام ماه مبارک رمضان همین بحث است؛ چون اهل معرفت می‎گویند ماه رمضان، ماه سلوک اِلی‏الله و دار ضیافت‏الله و ماه نزول و فرود کلام الهی از مصدر وحی و ماه صعود کلام عبد و تقاضای او از ربّ است. لذا در باب ماه مبارک رمضان، بهترین اعمال بازگو کردن کلام ربّ است، یعنی تلاوت قرآن که پاداشش نسبت به زمان‎های دیگر اصلاً قابل قیاس نیست.
رمضان، ماه گسستن و پیوستن
هم‎چنین این ماه، ماه دعا است. دعا ـ‏یعنی درخواست عبد از ربّش‏ـ در این ماه مقبول است و به تعبیری که در روایات داریم، بین عبد و ربّ دیگر هیچ حجابی در میان نیست. لذا ما این تعبیر را می‎کنیم که ماه مبارک رمضان ماه گسستن و ماه پیوستن است؛ گسستن از غیر ربّ و پیوستن به ربّ. این که در روایات متعدده به دعا در ماه مبارک رمضان سفارش شده است، جهتش همین است که دیگر حجابی در کار نیست و آنچه را که عبد بخواهد با ربّش راز و نیاز کند، بدون هیچ‎گونه حجابی به ربّ او می‎رسد و حتی مقبول هم واقع می‎شود. من در گذشته به این روایات اشاره کردم و حالا هم به یکی دو روایت اشاره دارم و بعد وارد بحثم می‎شوم.
درهای آسمان گشوده شده است
روایت از پیغمبر اکرم(صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلّم) است که حضرت فرمودند: «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا تُغْلَقُ إِلَى آخِرِ لَيْلَةٍ مِنْه».[1] تمام در‎های آسمان- اشاره به جهت عِلوی است، یعنی آن عالم برتر از عالم ماده- در اوّلین شب ماه رمضان، یعنی امشب، باز می‎شوند؛ و این درها تا آخرین شب ماه مبارک رمضان بسته نمی‎شوند.
علی(علیه‎السلام) در روایتی فرمود: «أَلَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ مُفَتَّحَةٌ مِنْ أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْهُ»؛ آگاه باشید! تمام درهای آسمان از اوّلین شب ماه مبارک رمضان باز است. «أَلَا وَ الدُّعَاءُ فِيهِ مَقْبُول».[2] آگاه باشید! دعا در این ماه مبارک پذیرفته شده است.
چه بسا آن روایت پیغمبر اکرم که فرمودند ماه رجب ماه خداوند است، ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امّت من است، اشاره‎ای به این باشد که امّت من که ربوبیّت حق را پذیرفته‎اند در این ماه می‎توانند از ربوبیّت حق کمال استفاده را کنند. لذا می‎فرماید ماه رمضان، ماه امّت من است؛ نمی‎فرماید ماه خدا یا ماه من است. امّت پیغمبر چه کسانی هستند؟ آن‏هایی هستند که ربوبیّت خدا را پذیرفته‎اند. آن‏ها می‎توانند در این ماه از ربوبیّت حق کمال استفاده را ببرند. ربّ «پرورش‏دهنده» است؛ هرچه می‎خواهی در این ماه بخواه، هیچ حجابی در کار نیست. لذا خواستم به دوستان عرض کنم که باید هر لحظه از لحظات این ماه را قدر بدانیم و از آن بهترین بهره را نسبت به درخواست‎های مادّی و معنوی بگیریم.
دعای مأثور و غیرمأثور
در سال گذشته بحث من به اینجا رسید که دعاها را به دعای غیرمأثور و دعای مأثور تقسیم‎بندی کردم. دعای غیرمأثور عبارت از آن دعایی است که قالب‎ریزی آن در دست عبد است. یعنی می‎توانی دعایت را در هر قالبی و در هر عبارتی بریزی؛ به این می‎گویند دعای غیرمأثور. مثل حاجت‎هایی که به هر لفظی و به هر زبانی از خدا می‎خواهیم. این دعای غیر مأثور است. درباره این نوع دعا در گذشته بحث کردم و شرایطش را هم مفصّل گفتم و فعلاً به این قِسم کاری نداریم.
در سال گذشته بحث به اینجا رسید که ما دعای مأثور هم داریم. یعنی دعایی که قالب‎ریزی‎اش در دست من و تو نیست؛ یعنی از معصومین(صلوات‎الله‎علیهم‎اجمعین) برای ما نقل شده است و نباید در آن تصرّف کنیم.[3] این را دعای مأثور می‎گوییم؛ یعنی دعایی که از معصومین رسیده است و در یک قالب خاصّی است و ما هم باید همان عبارات را رعایت کنیم.
دعای مأثور موقّت و غیر موقّت
به ذهنم این است که یکی دو جلسه قبل از آخر بحث، دعای مأثور را تقسیم‎بندی کردم. یک دسته،‎ دعاهای مأثور موقّت است و یک دسته از دعاهای مأثور غیر موقّت هستند. موقّت یعنی دعاهایی که باید در زمان خاصّی خوانده شود. مثلاً دعاهایی که ما در ماه مبارک رمضان داریم؛ در روز اوّل ماه این دعا را، روز دوم این دعا را و روز سوم این دعا را بخوان! این‏ها موقت هستند؛ یعنی وقت خاصّی برایشان تعیین شده است.
حالا این‏ها «روز» بود، نسبت به «شب» هم داریم، نسبت به «ماه» هم داریم. فرض کنید دعاهایی که مربوط به ماه‎های خاصّی از سال است، که می‎گوییم این‏ها دعاهایی هستند که وقت خاصّی برایشان در نظر گرفته شده است و در آن وقت باید خوانده شوند. ما در شبانه روز دعا زیاد داریم، من نمی‎خواهم وارد آن ادعیه شوم، چرا که بحث من کلّی است و اتفاقاً به همین مناسبت بود که می‎خواستم دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه از زین‏العابدین(صلوات‎الله‎علیه) را که هنگام دخول در ماه مبارک رمضان بود بخوانم، امّا نرسیدم و سراغ دعای وداع برای شب آخر رفتم و بحث را رها کردم.
دعای مأثور مختصّ مکان‏های خاص
همان‎طور که ما از نظر زمان خاص می‎بینیم که بعضی دعا‎های مأثور برای زمان خاص است، برای مکان‏های خاص هم دعاهایی آمده است؛ یعنی در چه مکانی چه بگو و چه دعایی بخوان. من یک مثال بزنم؛ در روایات می‏فرمایند هنگامی که وارد مسجد می‎شوی، این دعا را بخوان: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ». این دعا مربوط به مکان است. وقتی هم که می‎خواهی از مسجد بیرون بیایی، این را بگو: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ فَضْلِكَ».[4] این دعاهای مأثور در ارتباط با مکان بود.
اینها حساب شده است. حالا اِن‏شاءالله اگر خدا توفیق دهد، مفصّل وارد این بحث می‎شوم. معلوم می‎شود این مکان یک خصوصیّتی در ارتباط با درهای بی‎نهایت رحمت الهیّه دارد. اوّل رحمت را می‎فرماید؛ «وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ»؛ بعد که می‎خواهی بیایی بیرون بگو: «وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ فَضْلِكَ». یعنی یک مرتبه بالاتر می‎رود. چون فضل، زیادتی است. خدا فضل دارد، که آن هم دارای مراتب است. لذا آن هم ابواب دارد، باب یک، دو، سه، چهار، پنج، نمی‎توانم برای شما تعبیر کنم. می‎گوید خدایا تمام درهای فضل خود را بر من بگشا! چه تعبیرات زیبایی است!
ما هم در ارتباط با زمان و هم در ارتباط با مکان دعاهای مأثور داریم. البته سال گذشته بحثی راجع به اثرگذاری زمان و مکان بر روی اجابت دعا کردم. آن غیر از این بحث است. اِن‏شاء‏الله جلسه بعد تفاوتشان را می‎گویم. این دعایی است که باید در زمان خاص خوانده شود، دعایی است که باید در مکان خاص خوانده شود و این بی‎حساب نیست. در آینده وارد می‎شوم و فرق بین این دو تا را می‎گویم و می‎روم سراغ دعاهای غیر موقّته که آن هم بحث مفصّلی دارد.
رمضان، دار ضیافت الله و میزبان کریم
به ذهن من امشب چیزی آمد که آن را با شما هم در میان می‎گذارم. وقتی می‏خواستم به محل جلسه بیایم، این در ذهنم آمد که در روایت داریم که پیغمبر اکرم در آن خطبه‎ای که خواند، فرمود: «دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّه».[5] شما در ماه رمضان به مهمانی خدا دعوت شده‏اید. به همین دلیل است که اهل معرفت می‎گویند ماه رمضان «دار ضیافت‏الله» است. این ماه رمضان، خانه مهمانی خدا است.
حالا یک سؤال می‎خواهم بکنم؛ به حسب ظاهر، ما مؤمن هستیم، ما مهمان خدا هستیم. امشب شب اوّل این مهمانی است؛ تازه وارد این خانه شده‏ایم، تازه داخل خانه مهمانی خدا پا گذاشته‏ایم. سؤال من این است: اگر یک مهمان تقاضایی از میزبانش داشت، وقتی همان ابتدا که به خانه میزبان رسید به صاحب‎خانه گفت من چنین گرفتاری‎ای دارم، کرامت او چه اقتضا می‎کند؟ آیا این‏طور اقتضا می‏کند که بگذارد وقتی مهمان می‏خواست از این خانه برود، حاجتش را به او بدهد، یا همین‏که وارد خانه شد، همان‎جا بدهد؟!
خدایا امشب، شب اوّل است و ما پایمان را داخل خانه‎ات گذاشته‏ایم؛ مهمانت هم هستیم؛ همین دَمِ در بیا دستمان را بگیر و کار را تمام کن! نگذار تا آخر ماه طول بکشد! بگذار امشب که ما از اینجا می‎رویم، همه حاجت‎هایمان را بگیریم و برویم! کرامتت همین را اقتضا می‎کند! آقایی‎ات این است! ربوبیّتت این است! حاجات ما را همین الآن به ما بده!
توسّل به حضرت فاطمه زهرا(سلام‏الله‏علیها)
حالا وسیله می‎خواهی؟! وسیله هم برایت می‎آورم! همان وسیله‏ای را می‎آورم که از بعضی ائمه(صلوات‎الله‎علیهم) نقل شده است که هر وقت گرفتاری پیدا می‎کردند به او متوسّل می‎شدند. می‎گویند حضرت بلند می‎گفت «یا فاطمه»... شیخ طوسی به سند معتبر از عبدالله بن‏عبّاس نقل می‎کند هنگام وفات پیغمبر اکرم، دیدیم حضرت شروع کرد های‏های گریه کردن و اشک‎هایش روی محاسن شریفش جاری است. عرض کردم یا رسول‏الله، چرا این‎قدر گریه می‎کنید؟ سببش چیست؟ فرمود برای فرزندانم و آنچه که این امّت بعد از من به آن‏ها روا می‎دارند گریه می‎کنم. بعد فرمود: «كَأَنِّي بِفَاطِمَة»؛ گویا دخترم فاطمه را می‎بینم که به او ظلم شده باشد و منِ پدر را صدا بزند بگوید: «یا أبَتَاه»،[6] امّا احدی از این امّت او را اعانت نکند.
می‎دانی این صحنه چه موقع اتفاق افتاد؟ آن موقعی بود که زهرا(سلام‎الله‎علیها) در این روایت می‎گوید: «وَ رَكَلَ الْبَابَ بِرِجْلِهِ»؛ چنان لگدی به درب نیم‎سوخته زد، «فَرَدَّهُ عَلَيَّ»؛ این درب نیم‎سوخته را روی من انداخت... «وَ أَنَا حَامِل».[7] این در حالی بود که من باردار بودم؛ من حامله بودم.... آتش زبانه می‎کشید... نمی‎گویم دیگر چه کرد. امّا آن عالم بزرگ می‎گوید «وَ لَستُ أدری خبرَ المِسمارِ، سِل صَدرَهُ خزینةَ الأسرارِ». میخ در با سینه زهرا چه کرد؟ یا زهرا...

[1]. بحارالأنوار، ج93، ص344
2. بحارالأنوار، ج93، ص371
[3]. من این‏ها را سال گذشته بحث کردم و روایاتش را هم خواندم و دیگر تکرار نمی‎کنم.
[4]. بحارالأنوار، ج81، ص21
[5]. بحارالأنوار، ج 93، ص 356
[6]. الأمالي‏للطوسي، ص188
[7]. بحارالأنوار، ج30، ص349