رُوِیَ عَن یَزیدِ الصّائِغِ قالَ:
قُلتُ لاَبی عَبدِاللهِ عَلَیهِ السَّلامُ: رَجُلٌ عَلی هذاَ الاَمِرِ إن حَدَّثَ کَذَبَ وَ إن وَعَدَ اَخلَفَ وَ اِن أئتُمِنَ خَانَ. ما مَنزِلَتُهُ؟ قالَ عَلَیهِ السَّلامُ: هِیَ اَدنی المَنازِلِ مِنَ الکُفرِ وَ لَیسَ بِکافِرٍ[1]
ترجمه حدیث: یزید صائغ میگوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: شخصی شیعه است ولی این صفات را دارد که وقتی سخن میگوید دروغ میگوید؛ آن هنگام که وعدهای داده و قراری میگذارد، خلف وعده میکند؛ وقتی که چیزی نزد او به امانت بگذراند، خیانت در امانت میکند. جایگاه ایمانی این مرد چیست؟
امام صادق علیه السلام فرمودند: جایگاه و منزلت او در ایمان در نزدیکترین محل به جایگاه کفر است، ولی هنوز کافر نشده است.
شرح حدیث: در روایات، این تعبیر کنایی است و وقتی نمیخواستند بگویند چه کسی است، این تعبیر را کرده و میگفتند: «رجلٌ عَلی هَذا». با اینکه این شخص شیعه است و شما را به امامت قبول دارد، ولی سه عمل را به راحتی انجام میدهد: ترسی از دروغ گفتن ندارد؛ همان موقع که وعدهای میدهد، قصد عمل به آن وعده را ندارد، و به امانتی که نزد او گذاشته شده است چه مالی و چه غیر آن باشد، خیانت میکند. چنین انسانی نزدیک ترین جایگاه به کفر را دارد.
این اعمالی که به نظر مهم نمیآید، ایمان را فرسایش میدهد، به گونهای که اگر ایمان بماند آن قدر به کفر نزدیک است که با یک حرکت از ایمان خارج شده و در نتیجه به کفر میرسد. پس انسان هر چقدر از ایمان دور شود، به همان نسبت به کفر نزدیکتر میشود و نعوذ بالله زمانی که به وادی جهنّمی کفر سقوط کرد، قرین و همدم شیطان میشود، و هرکس که شیطان قرین و همدم او شود. دچار قرین و همدم بسیار بدی شده است "...وَ مَن یَکُنِ الشَّیطانُ لَهُ قَرِیناً فَساءَ قَرِیناً [2]"
[1]اصول کافی، جلد 2، صفحه 290
[2] سورۀ مبارکۀ نساء، آیه 38