پسران چه می پرسند؟
آرايش و پيرايش
ريش تراشى
سؤال: حكم تراشيدن ريش با تيغ چيست؟ موهاى روى گونه چطور؟
جواب: تراشيدن ريش بنابر احتياط واجب حرام است، ولى تراشيدن موهاى روى گونه مانعى ندارد.[1]
آيت الله بهجت مى فرمايد: تراشيدن ريش جايز نيست؛ چه تمام ريش يا قسمتى از آن.[2]
سؤال: تراشيدن موهاى صورت كه هنوز به طور كامل در نيامده و جلوه ناموزونى دارد چه صورتى دارد؟
جواب: خلاف احتياط است.[3]
سؤال: تراشيدن ريش و ماشين كردن آن چه حكمى دارد؟
جواب: تراشيدن و ماشين كردن كه در حكم تراشيدن باشد، بنابر احتياط واجب جايز نيست.[4]
سؤال: آيا مى توان براى رشد بهتر ريش آن را با تيغ تراشيد؟
جواب: جايز نيست.[5]
سؤال: تكليف جوان ها در خصوص رعايت آداب و سنت هاى عرفى كه با احكام شرع ناسازگار است مانند ريش تراشى چيست؟
جواب: حكم خداوند با اين گونه مسائل تغيير نمى كند.
سؤال: آيا استفاده از روغن مو و ژل كتيرا براى وضو اشكال دارد؟
جواب: اگر روغن، ژل يا كتيرا جاى مسح، (بيخ موها يا پوست قسمت جلو سر را) كاملاً نپوشانده و مانع رسيدن آب وضو نشود، استعمال آن براى وضو اشكال ندارد.
سؤال: گذاشتن موى بلند براى پسران و مرتب كردن آن به وسيله روغن يا مواد مخصوص ديگر چه حكمى دارد؟
جواب: جايز است، مگر اين كه خود را به چهره زنان درآورد، يا مفسده ديگرى داشته باشد.
سؤال: آيا از معصومان روايت و سخنى بر حرام بودن ريش تراشى نقل شده است؟
جواب: روايات بسيارى درباره تحريم ريش تراشى از معصومان عليهم السلام نقل شده است كه يكى از معتبرترين روايات روايت على بن جعفر است، او مىگويد: از امام كاظم عليه السلام پرسيدم آيا تراشيدن ريش جايز است؟ حضرت فرمود:
«امَّا من عارِضَيْهِ فلا بأسَ، و امّا مِن مَقْدَمِه فلا»؛[6]
امّا تراشيدن گونه ها (و قسمت هاى بالاى ريش) اشكال ندارد، ولى تراشيدن جلو ريش جايز نيست.
سؤال: فلسفه حرمت ريش تراشى چيست؟
جواب: هر حكم شرعى از دو جهت قابل دليل يابى است:
الف) دليل شرعى از متونى كه حكم الهى را بيان مى كند همچون قرآن و حديث.
ب) هر حكم شرعى فلسفه اى مادّى يا معنوى دارد، گر چه فلسفه آن را ندانيم و براى ما ناشناخته باشد و چنين نيست كه هر حكمى مصلحت مادى داشته باشد؛ چه بسا مصالح معنوى داشته باشد كه قابل دست يابى براى انسان نيست، چنانچه درباره حكمت روزه، علوم روز به خواص بهداشتى آن پرداخته اند، ولى قرآن فلسفه آن را تقوا يابى معرفى مى كند.
سؤال: آيا تراشيدن ريش موجب پاكيزگى و بهداشت نمى شود؟
جواب: اين كه بعضى مى گويند تراشيدن ريش موجب پاكيزگى و بهداشت بيشتر است حرف درستى نيست؛ زيرا اولاً، چرا همين افراد اين حرف را درباره موى سر نمى زنند با اينكه صورت را همه روزه چند بار مى شويند ولى موى سر را اين قدر نمى شويند.
ثانياً، وجود ريش موجب حفاظت پوست صورت از ناراحتى هاى پوستى، ناشى از تابش خورشيد مى گردد. از طرفى تراشيدن آن آسيب هايى از نظر بهداشتى بر انسان وارد مى آورد. به عنوان مثال، مى توان از خراشيده شدن احتمالى قسمت هايى از صورت و نفوذ ميكروب هاى مختلف از طريق آن نام برد، با تراشيدن ريش بسيارى از سلولهاى صورت از بين مى روند و از اين رو صورت روز به روز شادابى و طراوت خود را از دست مى دهد و چين و چروك مى شود.
سؤال: حدّ ريش چه اندازه است و تراشيدن قسمتى از ريش جهت زيبا كردن صورت چه حكمى دارد؟
جواب: حد ريش آن است كه در عرف بگويند: او داراى ريش است و تراشيدن دو طرف صورت، در صورتى كه چانه و اطراف آن محفوظ باشد اشكال ندارد.[7]
سؤال: تراشيدن ريش و يا ماشين كردن آن به طورى كه صدق ريش نكند چه حكمى دارد؟ آيا به واسطه مسخره كردن ديگران و يا تازه روييدن ريش به صورت ناموزون در افراد تازه بالغ و يا جهت بازى تئاتر، حكم تغيير مى كند؟
جواب: احتياط اين است كه از ريش تراشى مطلقاً خوددارى شود، ولى اگر به صورت كم و ناموزون باشد و آن را بتراشد تا به صورت طبيعى درآيد اشكال ندارد و با مسخره كردن احكام خداوند عوض نمى شود.[8]
سؤال: زير ابرو برداشتن براى مردان چه حكمى دارد؟
جواب: اگر تشبّه به زن محسوب شود، جايز نيست.[9]
سؤال: با وجود اين كه پيامر صلى الله عليه و آله و سلم و معصومين عليهم السلام موى بلند داشتند، چرا كوتاهى مو نشانه افراد مذهبى است؟
جواب: بلند يا كوتاه كردن موى سر جايز است، ولى پيروى و متابعت از مدل هايى كه شعار گروه هاى منحرف و فاسد است، جايز نيست.
سؤالات متفرقه
سؤال: راه هاى تقويت اراده چيست؟
جواب: يكى از ويژگى هاى انسان اراده اوست. انسان با اين نيروى درونى مى تواند چهره زندگى خود را آن گونه كه مى خواهد تغيير دهد.
اراده قوى، يكى از رازهاى موفقيت همه مردان بزرگ تاريخ است.
براى تقويت اراده بايد ابتدا علل و عوامل ضعف اراده خويش را بشناسيد. توجه كنيد ضعف اراده غالباً در عدم اعتماد به بينش و تفكر، عدم شناخت خويش، با ارزش تلقى نكردن خود، عدم امنيت روانى، عدم تدبير عقلانى در تشخيص امور و شكست هاى گذشته است و براى تقويت اراده لازم است به راهكارهاى زير توجه شود:
1. ايمان يكى از راه هاى تقويت و حاكميت اراده است؛ زيرا عقل و علم، فهميدن و دانستن است، ولى آيا صرف دانستن كافى است كه اراده انسان بر تمايلات او حكومت كند؟ انسان ذاتاً چنين است كه دنبال منافع خودش مى رود و اراده اش تا آن اندازه بر تمايلاتش حكومت مى كند كه منافعش اقتضا كند. اين جاست كه بايد امر ديگرى باشد كه ماوراء منافع است كه ما به آن ايمان مى گوييم آن چيزى كه قادر است هم محرّك باشد و هم جلوى منفعت پرستى انسان را بگيرد.[10]
2. با كسانى كه اراده قوى دارند دوست شويد و با آنها معاشرت نماييد.
3. ورزش مستمر و منظم را كه در تقويت اراده بسيار مؤثر است فراموش نكنيد.
4. زندگى انسان هاى موفّق و مردان بزرگ را مطالعه نماييد.
5. براى تقويت اراده تمرين كنيد. به عنوان مثال، سعى كنيد وقت خواب خود را تنظيم نماييد. هر شب سر ساعت به رختخواب برويد و با استفاده از ساعت زنگ دار، سر ساعت معيّنى از خواب بيدار شويد. همچنين سعى كنيد نمازهاى يوميه را سر وقت بخوانيد. به وعده هاى خود عمل كنيد.
6. براى اوقات شبانه روز خود برنامه ريزى كنيد.
7. به تدريج كارهاى ارادى را بر خلاف آنچه دلتان مى خواهد افزايش دهيد.
8. همچون افراد صاحب اراده رفتار كنيد. به خود تلقين كنيد كه اراده قوى داريد.
9. هر شب اعمال ارادى موفّق و موارد ضعف را يادداشت نموده و در صدد رفع ضعف ها برآييد.
10. يكى از راه هاى تقويت اراده، مبارزه با خواسته هاى نفسانى است. ويليام جيمز روانشناس و فيلسوف معروف مى گويد: «يك نه گفتن به عادت بد موجب مى شود شخص براى مدّتى تجديد قوا نمايد و بدين وسيله ضعف اراده خود را به تدريج برطرف سازد.[11]»
11. هنگامى كه انسان به منافع و ضررهاى كارى توجّه مى كند، انگيزه او براى انجام يا ترك آن بيشتر مى شود و قهراً اراده و تصميم وى نيز در انجام يا ترك يك رفتار تقويت مى شود.
12. پایبند بودن به عبادات، مانند: روزه، نماز و ... نوعى تمرين اراده محسوب مى شوند؛ زيرا كسى كه مثلاً روزه مى گيرد، در واقع با تمام هوس هايش به مبارزه برمى خيزد؟
13. از خداوند براى تقويت اراده استعانت بجوييد.
14. همواره سعى كنيد توجّه خود را به يك كار معطوف داريد و آن را در زمان مشخّص انجام دهيد و در يك زمان فكر خود را مشغول چند كار نكنيد.
سؤال: چگونه مى توان عصبانيّت خود را كنترل نمود؟
جواب: عصبانيّت مى تواند عوامل گوناگونى داشته باشد كه برخى آنها عبارتند از: حسادت، كم حوصلگى و كم ظرفيتى، ضعف و ناتوانى مزاج، عدم اعتماد به نفس و خود كم بينى، حساسيت هاى افراطى، منفى بافى و سوء ظن به ديگران، همانند سازى و تقليد از والدين، همسالان، همكلاسان و ....
دليل عصبانيت هر چه باشد، با راهكارهاى زير تا حدود زيادى مى توان از آن پيشگيرى نمود:
1. هنگامى كه عصبانى مى شويد، در خودتان يك تغيير حالت فيزيكى ايجاد كنيد؛ مثلاً مقدارى قدم بزنيد و سعى كنيد در آن لحظات تصميم نگيريد؛ مقدارى آب خنك ميل كنيد.
2. اگر امكان دارد، هنگام عصبانيت يا بى حوصلگى و كسالت، يك دوش آب ولرم بگيريد.
3. چند لحظه دراز بكشيد و چشمان خود را ببنديد و همه ماهيچه هاى خود را شل كنيد تا آرامش عضلانى پيدا كنيد.
4. فكر خود را از آنچه موجب عصبانيت شما شده، منحرف كنيد.
5. به خودتان تلقين كنيد كه اتّفاق خاصّى نيفتاده است؛
6. هميشه فضاى ذهنى و روانى خود را براى شنيدن و دريافت رفتارهاى ناشايست و خلاف انتظار آماده سازيد؛ به اين معنا كه هميشه اين انتظار را داشته باشيد تا ديگران با شما بدترين شكل برخورد را داشته باشند و خود را براى تحمّل اين حالت آماده كنيد.
7. اگر در برخى موارد تند سخن گفتيد و عجولانه تصميم گرفتيد و رفتار ناشايست از شما سر زد، فورى خود را سرزنش و حتى در لفظ اظهار پشيمانى نماييد.
8. از ارزش قائل شدن بى جا و شخصيت دادن بيش از اندازه به خود اجتناب ورزيد و تنها هنجارها را رعايت كنيد و از اين رو سراغ رفتارهاى متواضعانه همانند: تقدّم در سلام، همنشينى مناسب با افراد پايين تر، ابراز ارادت به كوچكترها، مصافحه و احوالپرسى با ديگران، به ويژه طبقه پايين تر، تفريح و صحبت كردن با ديگران اقدام كنيد.
9. هميشه از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براى تحمّل آن آماده كنيد.
10. به هنگام احساس عصبانيّت، سريع تغيير وضعيت دهيد و از آن محيط دور شويد؛ مثلاً اگر در منزل بوديد، لباس پوشيده، منزل را ترك كنيد.
11. وقتى كه با امور عصبانيّت زا مواجه شديد، براى مدتى (حدود 10 تا 15 دقيقه) راه دريافت هاى خود را سد سازيد؛ مثلاً جلوى گوش خود را بگيريد و چشمان خود را ببنديد و سر خود را پايين اندازيد تا دريافتهاى عصبانيت زا تحت كنترل شما درآيند و موجب تحريك بيشتر شما نشوند.
12. اگر رفتار و يا صفتى در شخصى هست كه موجب عصبانيت شما شده است، آن رفتار را شوخى تلقى كرده، به شكلى خود را از تيررس آن دور تصور كنيد؛ يعنى به گونه اى از مخاطب در نظر گرفتن خويش در برابر رفتارهاى ديگران پرهيز كنيد؛ مثلاً از مشاهده كسى كه فحش مى دهد، با خود بگوييد، مخاطب او من نيستم و در اين هنگام از صحنه دور شده، راه دريافت هاى حسى را سد سازيد تا بيشتر موجب هجوم قرار نگيريد.
13. براى رفتارهاى خلاف انتظارى كه از ديگران سر مى زند، توجيه مناسب داشته باشيد و آنها را مقصر تلقّى نكنيد تا به خود اجازه عكس العمل بدهيد؛ مثلاً بگوييد: خودم از اين فرد بدتر رفتار مى كنم. اشتباه من باعث رفتار نامناسب او شده است.
14. بيشتر با افراد حليم، صبور و غير عصبى و خوش بين معاشرت كنيد و از دوستى و حرف شنوى افراد تند مزاج بپرهيزيد.
15. هميشه خودتان و رفتارتان را درست و صحيح تلقى نكنيد و احتمال خطا در كارهاى خود را بدهيد.
16. سعى كنيد به عنوان تمرين، گاهى با افرادى كه سليقه آنها را نمى پسنديد، برخورد مناسبى در كوتاه مدت داشته باشيد.
17. با خود شرط كنيد كه هيچ گاه و در هيچ شرايطى برخورد تند نداشته باشيد.
18. در تصميم گيرى ها با افراد عاقل و خوش اخلاق مشورت كنيد.
19. از موقعيت هايى كه زمينه تندخويى در آن است اجتناب كنيد.
20. هنگام عصبانيت دست و صورت خود را بشوييد؛ بهتر است وضو بگيريد.
21. از حسّاسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد.
22. به هنگام عصبانيت حوله مرطوب و گرم روى صورت خود قرار دهيد.
سؤال: چگونه مى توان اعصاب آرامى داشت؟
1. زمينه هاى نا آرامى را از زندگى دور كنيد.
2. در امور زندگى برنامه ريزى مناسبى داشته باشيد.
3. ياد خدا را فراموش نكنيد، به ويژه نماز اوّل وقت در مسجد با جماعت، قرآن مى فرمايد:
«الا بذكر الله تطمئن القلوب»[12]
با ياد خدا دلها آرامش پيدا مى كند. و ذكر خداوند گاهى به صورت تلاوت قرآن و دعاست گاهى به نماز و عبادت است.
4. چاى را با شكوفه بهارنارنج يا نعناع بنوشيد.
5. از لباس هاى رنگ روشن و پارچه هاى الياف طبيعى استفاده كنيد.
6. از لبنيات تازه بيشتر استفاده كنيد.
7. از ترشى و ادويه كمتر استفاده نماييد.
8. در محل زندگى خود گل و گياه نگهدارى كنيد تا اكسيژن بيشترى دريافت كنيد و به آرامش بيشترى برسيد. با اين كار نه مجبوريد عجله كنيد و نه دچار فشار عصبى مى شويد.
9. به هر جا كه مى خواهيد برويد، هميشه ده دقيقه زودتر حركت كنيد.
10. به مسائل كوچك فكر نكنيد.
11. منتقل كردن يك احساس بد به يك نفر ديگر براى شخص فرستنده زيانبارتر است تا گيرنده. به خاطر خودتان هر چه زودتر حتى در همان لحظه، گناه را ببخشيد.
12. از همان كه هستيد راضى باشيد كه احساس آرامش بيشترى خواهيد كرد.
13. ريخت و پاش ها را مرتّب كنيد تا به آرامش برسيد.
14. سعى كنيد پرنده يا حيوان ديگرى را در خانه نگهدارى كنيد و با آن مهربان باشيد.
15. هر روز صبح زود در فضاى سبز ورزش كنيد و نفس عميق بكشيد.
16. در مكان هاى مذهبى بنشينيد، زيرا فضاهاى مذهبى همچون:
مساجد و زيارتگاه ها در شخص آرامش ايجاد مى كند.
17. لحظه هاى زيباى زندگى تان را بنويسيد.
18. جاى آرامى را انتخاب كنيد و هميشه به آنجا برويد.
سؤال: چگونه بر نگرانى ها غلبه كنيم؟
جواب: يكى از بيمارى هاى شايع در ميان برخى از جوانان، بيمارى نگرانى از عواملى چون: احساس پوچى، بى پناهى، بى اعتمادى، بدبينى به ديگران، بيم از آينده و ترس از مرگ و ... است.
درمان اين احساس گاهى در مسائل فكرى و نظرى است و گاهى از راه برنامه هاى عملى و اجرايى. برخى از عوامل رفع نگرانى عبارتند از:
1. آخرت باورى كه مى تواند نقطه شروع رسيدن به اميد باشد؛ يعنى مرگ نقطه پايانى دفتر زندگى ما نيست، بلكه آغاز مرحله ابدى ماست. پس چرا نگران باشيم.
2. توكّل عامل ديگرى براى غلبه بر نگرانى است. بر چه كسى بايد تكيه داشت؟ به چه چيز بايد اميد بست؟ تكيه بر آنچه ناپايدار است به انسان احساس ناپايدارى مى دهد. كسى كه پشتوانه اى همچون خدا دارد، دچار خلأ روحى و احساس بى پناهى نمى شود. از اين رو قرآن به مؤمنان توصيه مى كند كه به خدا توكل كنند.
3. ذكر و ياد خدا نيز به انسان آرامش مى دهد. در لحظات اضطراب و نگرانى، چه بر زبان آوردن نام خداوند و صلوات و تسبيح الهى و ذكرهاى زبانى، دل را صفا مى بخشد.
4. نگرانى هاى خود را بنويسيد، آن گاه امكان وقوع آنها را بررسى كنيد، خواهيد ديد بسيارى از آنها وقوع پيدا نمى كنند.
سؤال: راه رسيدن به نشاط و شادابى چيست؟
جواب: نشاط واقعى حالتى است كه آدمى را به آرامش روحى و سلامت روانى برساند. برخى از عوامل ايجاد نشاط روحى در جوانان عبارتند از:
1. ورزش؛ به ويژه ورزش هاى دسته جمعى.
2. معاشرت و مصاحبت با دوستان پرنشاط و اميدوار.
3. رابطه با خداوند به وسيله نماز، دعا و قرائت قرآن.
4. تفريح و سياحت طبيعى.
5. اشتغال به كارهاى هنرى، مانند: نقاشى، خطاطى، مطالعه و ....
6. ايجاد روحيه خوش بينى به مؤمنان و بندگان خدا و دورى از سوء ظن به آنها.
7. راضى بودن به رضاى خدا و تسليم در برابر قضا و قدر او.
8. ايجاد روحيه گذشت و مدارا.
9. انتظار بيش از حد از ديگران نداشتن و كم توقع بودن.
10. توجه به توانايى ها و نكات مثبتى كه در خود مى بينيد.
11. هيچ گاه در مسائل مادّى خود را با افراد متمّكن و ثروتمند مقايسه نكنيد، بلكه به زيردستان و كسانى كه شرايط زندگى شان از شما بدتر است بنگريد.
12. واقع بين باشيد و توقّع بيش از حد از خودتان نداشته باشيد.
13. اهداف خود را در زندگى مشخّص كرده، بر اساس آن برنامه ريزى كنيد.
سؤال: چه كنيم تا از زندگى لذّت ببريم؟
جواب: براى لذّت بردن از زندگى به راهكارهاى زير توجه نماييد:
1. اعتقاد به داشتن پشتوانه اى كه هيچ گاه ما را تنها نمى گذارد سبب لذّت است بايد در همه حال خداوند را پشتيبان و نگهبان خود بدانيم.
2. در زندگى هدف داشته باشيد. هدف به زندگى معنا مى دهد و مسير زندگى را مشخّص مى كند. انسان هدفمند در پى روشى برمى آيد تا به هدفش دست يابد. مبدأ و مقصد كار خود را مى داند؛ در نتيجه سردرگم و درمانده نيست و خود را بى حاصل نمى داند.
بنابراين، فعال است و فعاليت موجب لذّت.
3. استفاده از لذتهاى مشروع: امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
شايسته است مسلمان ساعتى از روز را براى كارهايى كه بين او و خداوند انجام مى گيرد اختصاص دهد. ساعتى برادران ايمانى و دوستانش را ملاقات و در امور معنوى و اخروى با آنان گفتگو كند و ساعتى نفس خود را با لذايذ و خواست هايى كه گناه نيست آزاد بگذارد.[13]
زمان، قابل بازگشت نيست، بايد در هر موقعيّتى از وضع موجود به درستى بهره گرفت.
5. يكى از روش هاى كسب لذّت، به كارگيرى استعدادها و آشكار ساختن توانايى هاست.
6. داشتن اميد و آرزوى معقول، انسان را به تلاش براى دستيابى به آرزو وا مى دارد سعى كنيد هميشه به آينده اميدوار و در مقابل سختى ها چون كوه استوار باشيد.
درمان وسواس
وسواس عبارت است از افكار و انديشه ها، يا اعمال و رفتارهاى ناخواسته و غير اختيارى كه پى در پى و بدون اراده شخصى به ذهن فرود مى آيد و نمى تواند به سادگى آن فكر يا عمل را از خود دور كند.
اين حالت باعث ايجاد اضطراب شده و شخص جهت خنثى كردن آن و رسيدن به آرامش، به اعمال و افكارى روى مى آورد و مكرر در عمل، يا در ذهن خود آن را تكرار مى كند و خود را در برابر آن اعمال و افكار، مجبور احساس مى كند. مثلاً تكرار آب كشيدن دست خود، يا ترديد در طهارت و نجاست لباس يا بدن خود و نظاير آن.
گام اول براى درمان و غلبه بر اين بيمارى، شناخت آن به عنوان يك روند مزاحم است.
براى از بين رفتن حالت وسواس راه هايى وجود دارد كه از جمله آنها مى توان عوامل زير را برشمرد:
1. يادگيرى مسائل شرعى به گونه صحيح.
2. توجه به مفاسدى كه وسواس به دنبال دارد؛ مانند از بين رفتن تمركز فكرى و اختلال در امور زندگى و بازماندن از انجام تكاليف شرعى.
3. مطالعه كتاب هايى كه در اين زمينه نوشته شده؛ مانند: كتاب وسواس تأليف مرحوم مصطفى زمانى و كتاب وسواس نوشته دكتر على قائمى و كتاب وسواس نوشته جناب آقاى ارگانى.
4. توجه داشته باشيم كه گمان به نجاست تكليف آور نيست، بلكه در صورتى اجتناب لازم است كه انسان يقين به نجاست داشته باشد.
5) همان طور كه مى دانيم در زمان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و ائمه اطهار عليهم السلام با اين كه آب لوله كشى و امكانات بهداشتى فعلى موجود نبوده مسلمانان به طور عادى زندگى مى كردند و درباره طهارت و نجاست مشكل خاصى نداشتند.
6. توجه به اين كه يقين شخص وسواس، براى وى معتبر نيست، بلكه در پاك شدن و نجس شدن اشيا بايد به نظر عرف مراجعه كند و در آب كشيدن اشيا و انجام غسل به طور عادى و مانند عرف عمل كند.
7. بدانيد خداوند تكليف سخت براى بندگان خود معيّن ننموده است.
8. ذكرهاى زير را بسيار بگوييد:
«لا الهَ الَّا الله» و «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الَّا بِاالله». آيت الله بهجت فرمودند: «براى درمان اين عارضه زياد ذكر «لا الهَ الَّا الله» بگوييد».[14]
9. شب ها هنگام خوابيدن و آرامش بدن در بستر، بارها اين جملات را با خود بگوييد: من به خواست خداوند قطعاً خواهم توانست بر اين بيمارى غلبه نمايم. من براى غلبه بر اين وسوسه ها كاملاً نيرومندم. من از ضعف و زبونى بيزارم و بر ترك اين عادت ناپسند مقتدرم.
اميد است با عمل به مضامين فوق به زودى سلامت كامل رفتارى خود را بازيابيد.
10. استعاذه و پناه بردن به خداوند را با خواندن سوره هاى فلق و ناس و نيز تكرار «اعوذُ بِالله مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم» و «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الَّا بَالله» فراموش نكنيد.
11. يكى از دوستان خوب و مورد اعتمادتان را براى مشورت برگزينيد و ايشان نيز پيوسته ضرورت تغيير رويه را به شما يادآور شود تا مقدارى از بايدهاى شما كاهش يابد.
12. به دليل اين كه معمولاً وسواس هاى عملى ملازم با وسواس فكرى است، سعى كنيد فكر خود را كنترل نماييد. براى كنترل فكر راهكارهاى زير را به كار بگيريد:
الف) از تنهايى و قرار گرفتن در محيطهاى خلوت اجتناب كنيد.
ب) هيچ گاه بیكار نباشيد و همواره اوقات خود را با مطالعه، تفريح، ورزش و ساير كارها پر كنيد.
سؤال: راه هاى تقويت اعتماد به نفس چيست؟
جواب: 1. موفقيّت روزانه خود را هر چند كوچك و كم اهميّت باشد يادداشت كنيد و علل آن را بررسى نماييد و به دنبال موفقيّت هاى بزرگتر باشيد.
2. پس از كسب موفقيّت هيچ گاه منتظر تأييد ديگران نباشيد.
3. سعى كنيد استقلال فكرى داشته باشيد و مشكلات خويش را خود حل كنيد.
4. اين باور را به خود القا كنيد كه داشتن استعداد هميشه ارثى نيست و با كوشش مى توان به دست آورد.
5. از سستى و تنبلى، بى حوصلگى و راحت طلبى بپرهيزيد.
6. همواره داشتن اراده قوى و اعتماد به نفس را به خود تلقين كنيد، براى مثال، بگوييد من مى توانم بر مشكلات پيروز شوم.
ناپلئون مى گويد: بايد كلمه «نمى شود» را از قاموس زندگى محو نمود. او از شنيدن واژه هاى «نمى شود»، «نمى دانم»، «نمى توانم» ناراحت مى شد و مى گفت «به خدا مى شود».[15]
7. كارها را تمام و كامل انجام دهيد و از نيمه كارى و سر هم بندى اجتناب كنيد.
8. سعى كنيد توجه خود را به يك كار معطوف داريد و آن را در زمان مشخّص انجام دهيد. در يك زمان فكر خود را مشغول چند كار نكنيد (مثلاً مطالعه با تماشاى فيلم و تلويزيون و ...).
9. از خداوند استمداد بطلبيد و به او توكل كنيد.
سؤال: راه درمان خود كم بينى چيست؟
جواب: براى رهايى از آفت خود كم بينى به راهكارهاى زير عمل كنيد:
1. فهرستى از موفّقيت هاى گذشته خود را يادداشت كرده خوب درباره آنها بينديشيد و ارزيابى كنيد (موفقيت هاى علمى، تحصيلى، هنرى، ورزشى و ...).
اين كار سبب مى شود گنجينه هاى درونى تان را بيشتر بشناسيد و اعتماد به نفستان تقويت شود.
2. فهرست موفقيّت ها را هر چند روز، يك بار مرور كنيد.
3. سعى كنيد جنبه مثبت ديگرى كه در خود مى بينيد به اين ليست اضافه كنيد.
4. هر گاه افكار منفى بر شما هجوم آورد، با مشغول كردن خود به كارى از قبيل مطالعه يا گفت و گو با ديگران و انجام فعاليتى خاص، خود را از هجوم آن افكار نجات دهيد.
5. از قرار گرفتن در تنهايى و بيكارى اجتناب كنيد، زيرا افكار منفى معمولاً در تنهايى و هنگام بيكارى بيشتر به سراغ انسان مى آيد.
6. هنگام شكست در كارها، به جاى اين كه خود را سرزنش كنيد، به ريشه ها و علل شكست روى آوريد و شكستها را سكّوى پرش براى كسب پيروزى ها قرار دهيد.
7. اين حقيقت را به خود تلقين كنيد كه زندگى سراسر پيروزى نيست و فراز و نشيب بسيار دارد.
8. توكّل به خداوند را سرلوحه همه كارهاى خود قرار دهيد.
سؤال: راه هاى موفقيّت در زندگى چيست؟
جواب: 1- رسيدن به موفقيّت يك امر تدريجى است و نمى توان توقّع داشت بدون طى مراحل و شرايط آن، يك باره حاصل شود.
2- براى اوقات شبانه روز خود برنامه ريزى نموده و طبق آن عمل كنيد.
3- هر روز صبح خود را موفّق و كامياب تلقّى كنيد و به خود بگوييد؛ روز خوب و موفقيتآميزى را آغاز كرده ام.
4- با افراد با نشاط و اميدوار بيشتر رفت و آمد كنيد.
5- از منفى گرايى و افكار منفى و دوستان منفى گرا دورى نماييد.
6- ليستى از توانمندي هاى خود تهيه كرده و روزى دو يا سه بار با صداى بلند آن را بخوانيد و خود را فردى توانا و با استعداد تلقّى كنيد.
7- هر گاه در رسيدن به هدفى دچار مشكل شديد، يك صفحه كاغذ برداريد و موانع را در آن بنويسيد و آن گاه ببينيد كدام يك از آنها واقعاً مانع موفقيت شماست. براى برطرف كردن آنها تلاش نماييد.
8- كوشش و تلاش خود را بيشتر نماييد.
9- هر هدفى كه داريد به خود تلقين كنيد كه من مى توانم، هيچ وقت نگوييد نمى توانم، كم استعداد هستم، كم حافظه ام.
10- ذوق و استعداد خود راكشف كنيد.
11- خود را تحسين كنيد. بسيارى از مردم موفقيت هاى خود را در نظر نمى گيرند، فقط بر ناكامى ها فكر مى كنند.
12- آينده خود را با اهدافى واضح و روشن و منطقى پايه ريزى كنيد.
13- برنامه منظم و مناسبى براى خود بنويسيد. بدانيد موفقيّت مثلّثى است كه سه ضلع دارد: 1. نظم و آرامش 2. برنامه ريزى و دقت 3. سرعت عمل و زمان شناسى.
14- لحظه هاى خود را از دست ندهيد؛ چرا كه زندگى از مجموعه لحظه ها تشكيل شده است.
15- زندگى انسان هاى موفّق را مطالعه نماييد.
16- توكّل به خدا در مواقع حسّاس و دشوار مى تواند عامل موفقيت باشد.
سؤال: چگونه حافظه خود را تقويت نماييم؟
جواب: توجه به نكات زير مى تواند نقش مناسبى در تقويت حافظه داشته باشد:
1. خوب خواندن و خوب فهميدن.
2. تمركز حواس و دقّت اختصاصى به يك موضوع.
3. هر از چند گاهى اطلاعات خود را در ذهن مرور كنيد.
4. از حواس مختلف استفاده كنيد؛ نگاه كردن، خواندن، استفاده از قلم و كاغذ.
5. اشتغالات ذهنى خود را كاهش دهيد.
6. برنامه كم خورى و روزه دارى داشته باشيد.
7. منظّم مسواك بزنيد.
8. از قدرت تصوير ذهنى خود بيشتر استفاده كنيد. متخصّصان حافظه مى گويند: هر چه به تصوير درآيد، به سادگى به خاطر سپرده مى شود.
9. خوردن مويز، كندر، سيب، انار، بادام، پسته، سير، خرما، براى تقويت حافظه مفيد است.
10. حفظ كردن مداوم، به ويژه قرآن، نقش زيادى در تقويت حافظه دارد.
سؤال: شيوه هاى تقويت انگيزه كدامند؟
جواب: انگيزه، عامل و محرّك اصلى فعاليت هاى انسان در زمينه هاى گوناگون همچون: تحصيل، عبادت، كار، خدمت، و ...
است.
توجه به نكات زير مى تواند موجب تقويت انگيزه شود:
1. داشتن هدف در زندگى موجب افزايش انگيزه است؛ كسى كه بى هدف زندگى مى كند، طبيعى است كه انگيزه قوى نيز ندارد.
2. آگاهى كافى به اهميت و جايگاه كار و موضوع مورد نظر، نقش زيادى در انگيزه دارد. گاهى اتّفاق مى افتد انسان ساعت ها كنار شخصيّتى نشسته است. امّا از آنجا كه او را نمى شناسد، اعتنايى به او ندارد، امّا همين كه او را شناخت، انگيزه خاصى براى احترام به او پيدا مى كند.
ممكن است سال ها كتابى را در كتابخانه خود داشته باشد، امّا ارزش و اهميّت آن را نداند، امّا وقتى ارزش آن را فهميد، توجه خاصى به آن پيدا مى كند.
3. از عواملى كه موجب تقويت انگيزه مى شود تمركز داشتن است؛ كسى كه در يك كار و يك موضوع متمركز است، انگيزه اش تقويت مى شود و كسى كه در چند موضوع و چندين شغل وارد مى شود، انگيزه كافى براى خود نمى بيند. شخصى كه هم دنبال كار است و هم به دنبال تحصيل و كارهاى ديگر، نمى تواند فردى موفّق باشد.
4. توجه به منافع هر چيزى موجب تقويت انگيزه است.
5. معاشرت و ارتباط با افراد با انگيزه.
6. مطالعه زندگى و سرگذشت انسان هاى با انگيزه.
7. داشتن برنامه معيّن و مشخّص، موجب تقويت انگيزه است.
سؤال: چگونه مطالعه كنيم؟
جواب: مطالعه همانند انجام هر كار يا فعاليت ديگرى نيازمند استفاده از روشى صحيح است ورشد و شكوفايى انديشه، توانائىها و فرهنگ هر انسانى به نوعى به كميّت و كيفيّت مطالعه او بستگى دارد. براى مطالعه خوب لازم است به نكات زير توجه شود:
1. در مطالعه و بررسى هاى علمى خود، به همان مقدار اكتفا كنيد كه قدرت درك و فهم و توانايى برداشت آنها را داريد و ذهن و هوشتان بدانها تمايل دارد.
2. در قرائت كتب و يا فرا گرفتن علوم، كار و كوشش خود را ناتمام نگذاريد.
3. كتاب يا درسى را كه مى خواهيد مطالعه كنيد ابتدا به صورت اجمالى و گذرا مرور كنيد سپس با دقت مطالعه كنيد.
4. بايد اوقات و فرصت هاى شبانه روزى را براى تحصيلات و فرآورده هاى علمى، تقسيم بندى كرد؛ زيرا اين كار موجب بركت و ازدياد فرصت هاى تحصيلى است.
5. براى مطالعه، اتاق يا مكان خاصى را انتخاب كنيد كه داراى نور و هواى مناسب باشد. نيز لازم است مكان مطالعه ثابت باشد تا موجب آمادگى بيشترى براى مطالعه شود. اگر همه مطالعات خود را در يك مكان معين انجام بدهيد، محيط آشناى آن اتاق يا مكان خاص موجب مى شود كه در حين مطالعه تمركز حواس بيشترى داشته باشيد.
6. سعى كنيد مطالعه همراه با خلاصه نويسى باشد. البته نوشتن بايد بعد از فهم باشد. اگر انسان مطلبى را نفهميده بنويسد، سودى از آن نخواهد برد. آنچه مهم است، فهم است و اگر به صورت صحيح باشد، مى تواند زمينه برداشت ها و دريافت هاى جديد علمى گردد.
7. با ياد و نام خداوند متعال شروع كردن و از خدا كمك خواستن، يكى از عوامل موفقيت و بركت مطالعه است. مناسب است قبل از آغاز مطالعه، دعاى مطالعه خوانده شود.
«اللّهم أَخرِجنى من الظّلُماتِ الْوَهم و أكرمنى بِنُور الفهم، اللهم افتح علينا ابواب رحمتك، و انشُر علينا خزائن عُلُومِك، بِرَحْمَتكَ يا ارحم الراحمين».[16]
8. در حال مطالعه با وضو باشيد.
9. مطالعه در حال سيرى سودى ندارد، زيرا در اين حال خواب و چرت، انسان را در بر گرفته، به او اجازه نمى دهد كه حواس خود را روى مطالب متمركز كند.
نيز در حال گرسنگى، غروب آفتاب، نور كم، خشم، ترس، عجله، نوشيدن، خوردن، نگاه به تلويزيون، بايد از مطالعه خوددارى كرد.
10. درست نشستن پشت ميز و با كمر صاف و راست در حالت مطالعه سبب مى شود انسان به راحتى بتواند به مطالعه بپردازد.
11. روى ميز مطالعه نبايد بَرَّاق باشد و اگر سطح ميز خيلى براق است سعى كنيد آن را با پوشش ماتى بپوشانيد؛ زيرا انعكاس نور در چشم موجب خستگى نابهنگام چشم مى شود.
12. بايد كتاب به گونه اى در مقابل چشم قرار بگيرد كه براى ديدن آن به زحمت نيفتيم، بايد فاصله لازم و درست، بين چشم و كتاب رعايت شود.
13. مطالعه بايد تدرجى باشد، ابتدا از مطالعه كتاب ها و موضوعات آسان آغاز شود تا پس از آمادگى ذهنى بتوان به مطالعه موضوعات سخت تر پرداخت.
14. از پراكنده خوانى و بى نظمى در مطالعه بپرهيزيد.
15. تكرار مطالعه باعث مى شود معلومات در ذهن آدمى ثابت و باقى بماند.
16. ايجاد تنوّع در مطالعه، لازم و مناسب است؛ موضوعات مطالعه متنوع انتخاب شود؛ زيرا موضوعات يكسان، موجب خستگى است.
17. چيزهايى كه مانع تمركز حواس مى شود بايد از جلو چشم دور كرد.
18. مطالعه بايد همراه انديشه باشد و مطالعه بدون تفكّر، مانند بلعيدن خوراك بدون جويدن است.
19. آنان كه با عينك مطالعه مى كنند، مناسب است سالى يك بار نمره چشم خود را به وسيله پزشك متخصّص چك كنند.
20. سعى كنيد در اتاقى كه معمولاً استراحت مى كنيد مطالعه ننماييد؛ زيرا اگر اتاق يادآور استراحت و تفريح و گفت و شنود و انواع سرگرمى ها باشد ديگر نمى توان تمركز حواس لازم را براى يك مطالعه جدّى در آن اتاق به دست آورد.
21. بكوشيد به محض نشستن پشت ميز، مطالعه را شروع كنيد و نگذاريد وقت شما صرف سرگرم شدن به چيزهاى ديگر شود.
22. زود تمام كردن كتاب شرط نيست. اساس مطالعه، بايد فهميدن باشد.
23. ساعت هاى مطالعه خود را تقسيم كنيد و بكوشيد كه ساعت معيّنى از روز را براى مطالعه و خواندن يك درس خاص كنار بگذاريد. عادت انديشيدن يك موضوع در هر روز آن هم در يك ساعت معيّن سبب آمادگى بسيار ذهنى انسان در آن ساعت مى شود و همين آمادگى ذهنى موجب تمركز حواس است.
24. زمان مطالعه نبايد خيلى طولانى و خسته كننده باشد. پس از مدتى مطالعه، كمى استراحت كنيد. هنگامى كه خسته هستيد مطالعه نكنيد.
25. بعد از هر مطالعه، نكات اصلى را در ذهن مرور كنيد.
26. در هنگام مطالعه، موارد مهم را با علامتى مشخص كنيد، مثلاً زير جمله ها يا كلمات مهم خط بكشيد.
27. نحوه نشستن براى مطالعه نبايد به گونه اى باشد كه ستون فقرات خم بشود.
28. بهترين وقت مطالعه، صبح يا سحر است؛ در اين هنگام مغز آماده فعاليت است.
سؤال: چه كنيم تا شب ها راحت خوابمان ببرد؟
جواب: براى خواب راحت، توجه به چند نكته لازم است:
1. سه ساعت قبل از خواب شام بخوريد و تا هنگام خواب چاى و ميوه و چيزهاى ديگر نخوريد.
2. شام غذاى ساده بخوريد، مانند شير، پنير و ماست.
3. از خوابيدن در روز بپرهيزيد.
4. تا زمانى كه خواب سراغتان نيامده، كار و فعاليت خود را ادامه دهيد.
5. كار و تلاش خود را بيشتر كنيد.
6. بالش مناسبى براى خود انتخاب كنيد.
7. حمام برويد؛ چرا كه حمام رفتن فشار عصبى را كم مى كند و به دنبال آن، آمادگى براى خواب بيشتر مى شود.
8. قبل از خواب، كتاب و روزنامه بخوانيد.
9. در مكان تاريكى بخوابيد.
10. سعى كنيد سر و صدا را از محيط خواب خود دور كنيد.
سؤال: خريد و فروش و اجاره فيلم ها و سى دى هاى مبتذل چه حكمى دارد؟
جواب: اگر فيلمها در بردارنده تصاوير زننده اى باشد كه شهوت را تحريك كرده و موجب انحراف و فساد شود جايز نيست.[17]
سؤال: نگاه كردن به عكس و فيلم هاى زنان فاميل و آشنا كه در آن بدون حجاب مشاهده مى شوند چگونه است؟
جواب: اگر از زنانى است كه به حفظ حجاب شرعى پایبند است، نگاه كردن به عكس و فيلم آنان حرام است.[18]
سؤال: نگاه كردن به موهاى زنان بدحجاب كه هيچ گونه امر و نهى در آنها تأثير ندارد چگونه است؟
جواب: جايز نيست.[19]
سؤال: جوانان در جامعه امروز چگونه الگوهاى خود را انتخاب كنند؟
جواب: داشتن الگوى مناسب براى طى مسير صحيح زندگى ضرورى است. از اين رو پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «من دو چيز گرانبها در بين شما مى گذارم: قرآن و عترت». كتاب به عنوان جامع احكام نظرى و عترت به عنوان الگوى عملى. بنابراين، نبايد ما از يك فيلم و هنرپيشه و حتى شخصيت هاى اجتماعى الگو بگيريم، بايد با شناخت معصومان الگوى عملى خود را از آنان بگيريم تا از تحيّر و سرگردانى رهايى يابيم.
سؤال: معمولاً در برخى مسابقات ورزشى، شرط بندى هايى صورت مى گيرد. در صورت برنده شدن چه صورت دارد؟
جواب: همه مراجع تقليد: جايز نيست.[20]
سؤال: اگر كسى تعدادى از عكس هاى مبتذل را داشته باشد چه كار بايد كند؟
جواب: نگهدارى عكس هاى مبتذل حرام است و بايد آنها را از بين ببرد.
سؤال: نگاه كردن به فيلم هاى مستهجن و ماهواره اى براى مردان و زنان، بدون لذّت جايز است؟
جواب: نگاه كردن به اين گونه فيلم ها جايز نيست.[21]
سؤال: خريد و فروش ترقّه و استعمال آن چه حكمى دارد؟
جواب: امورى كه به جامعه ضرر مى زند و موجب ايذاء مردم است مانند استعمال ترقه، خريد و فروش آن جايز نيست.[22]
آيت الله خامنه اى: در صورتى كه موجب اذيّت و آزار ديگران باشد يا تبذير مال محسوب شود، جايز نيست.[23]
آيت الله صانعى: چون اتلاف مال است، خريد و فروش آن جايز نيست و اگر از اين كارها ضررى متوجه كسى شود، ضرر زننده ضامن است.[24]
سؤال: آيا كسى كه در جوانى چشمش پاك است، در عفّت زن آينده اش تأثير دارد؟
جواب: مسلّماً خوددارى از نگاه هاى آلوده مى تواند تأثير خوبى در عفّت همسر داشته باشد ليكن عوامل ديگرى نيز مؤثر خواهد بود.
از جمله انتخاب صحيح همسر، داشتن برنامه هاى تربيتى درست در خانواده و ....
سؤال: پوشيدن لباس و آرايش با مدل هاى كاملاً غربى در انظار عمومى چه حكمى دارد؟
جواب: آيت الله خامنه اى: اگر فساد دارد، بايد اجتناب كرد.
آيت الله فاضل: پوشيدن اين لباس ها و شباهت پيدا كردن به كفّار، مناسب شأن يك مسلمان نيست.
آيت الله صافى: پوشيدن اين لباسها و تقليد از كفّار، در شأن جوانان مسلمان نيست.[25]
سؤال: آيا مردها مى توانند صورت خود را با لوازم آرايشى خانمها زينت كنند يا مانند خانمها زير ابرو بردارند؟
جواب: اشكال دارد.[26] پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
لعنت خدا بر مردانى كه خود را به قيافه زنان درآورند و لعنت خدا بر زنانى كه خود را به قيافه مردان درآورند.[27]
سؤال: پوشيدن لباس آستين كوتاه يا بدن نما در محيط هايى كه زنان و مردان مشغول كار هستند چه صورت دارد؟
جواب: آيت الله فاضل: مناسب اخلاق اسلامى نيست.
آيت الله مكارم: اشكال دارد.
آيت الله صافى: بسيار مذموم و قبيح است.[28]
سؤال: ويژگى هاى پسران شايسته در قرآن چيست؟
جواب: قرآن ضمن نقل فرازهايى از زندگى جوانان شايسته، به ويژگى هاى آنان اشاره نموده است. گر چه اين صفات شامل دختران نيز مى شود در اينجا به چند نمونه از اين ويژگي ها اشاره مى شود:
1. حلم و بردبارى.
قرآن ضمن تعريف از شخصيت والاى حضرت اسماعيل علیه السلام مى فرمايد:
«ربِّ هَبْ لى مِنَ الصّالِحين فبشّرناه بغُلامٍ حَليم»؛[29]
حضرت ابراهيم علیه السلام عرض كرد: پروردگارا! به من فرزندى از صالحان عطا فرما، پس ما او را به فرزندى حليم و بردبار بشارت داديم.
2. پرهيزكارى و مراقب خود بودن.
قرآن درباره حضرت يحيى علیه السلام مى فرمايد: «وَ كانَ تَقِيّا»؛ او پرهيزكار بود.[30]
3. غيرت. حضرت موسى علیه السلام به محض آگاهى يافتن از گوساله پرستى جمعى از پيروان خود غضبناك شد و واكنش شديد از خود نشان داد.[31]
4. نيكى به پدر و مادر: قرآن درباره ويژگى حضرت يحيى علیه السلام مى فرمايد: «و برّا بوالديه» حضرت يحيى علیه السلام با پدر و مادرش خوش رفتار و نيكوكار بود.[32]
5. پاكدامنى و چشم پاكى.
حضرت يوسف علیه السلام جوانى بود زيبا و بدون همسر. همه شرايط براى آلودگى او مهيّا بود، امّا خود را حفظ كرد و در برابر هوس هاى همسر عزيز مصر فرمود: «پناه مى برم به خدا».[33]
6. جوانمردى و گذشت همان طورى كه در داستان حضرت يوسف علیه السلام آمده است كه او بدى هاى برادرانش را گذشت نمود و فرمود «لا تثريب عليكم اليوم»[34] امروز بر شما مذمّتى نيست، من شما را عفو كردم.
7. امر به معروف و نهى از منكر:
لقمان به پسرش مى فرمايد:
«يا بنىّ اقِمِ الصّلوة و أمر بالمعروف وَ انْهَ عن المنكر و اصبر على ما اصابك»[35]
اى فرزندم! نماز را به پا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن و در برابر مصائب شكيبا باش.
سؤال: حوصله هيچ كارى را ندارم، چه كنم؟
جواب: در پاسخ به سؤال فوق توجّه به چند نكته مفيد است:
1. مراجعه به يكى از مراكز روان شناسى و اجراى تست هاى شخصيّت و استعداد و هوش، شما را در شناسايى استعدادهايتان يارى مى دهد.
2. به توانايى ها و نقاط مثبت وجودى خود فكر كنيد.
3. فهرستى از موفقيت هاى گذشته خود تهيه كنيد و خوب درباره آن بينديشيد.
اين كار سبب مى شود گنجينه هاى درونى تان را بيشتر بشناسيد و اعتماد به نفستان تقويت شود.
4. با استادان و افراد با تجربه و دوستان اهل دقّت و مورد اعتماد گفت و گو كنيد و از آنها بخواهيد صادقانه و بدون افراط و تفريط شما را ارزيابى كنند و نقاط قوّت و توانمندى هايتان را بازگو نمايند.
5. براى اينكه از بلاتكليفى خارج شويد و به صورت فعّال و جدى از اوقات و دوره جوانى استفاده كنيد لازم است برنامه اى منظّم و متناسب با توانايى تان جهت اوقات تحصيلى و فراغت خويش تنظيم كنيد و خود را به پيروى از آن ملزم سازيد.
در طول استفاده از برنامه مذكور، خودسنجى و ارزيابى را فراموش نكنيد چنانچه نتيجه ارزيابى مثبت بود خود را تشويق كنيد و اگر منفى بود، خود را تنبيه كرده تصميم بگيريد روز بعد در جهت جبران برنامه بكوشيد.
سوال: عذاب وجدان چيست؟
جواب: از آنجايى كه خداوند خوبى ها و بدى ها و بايدها و نبايدها را به طور فطرى به انسانها تعليم داده[36] از انجام برخى از كارها در عمق جان خود احساس رضايت و خشنودى مى كند و از انجام برخى از كارها در عمق وجدان خود احساس نارضايتى مى نمايد.
گويا كسى از درون جان پيوسته او را سرزنش مى كند و رنج مى دهد، به طورى كه عرصه را بر او تنگ مى سازد تا جايى كه ديگر نمى تواند خود را تحمّل كند[37] و به دنبال آن پشيمان مى شود. بسيار بوده اند مجرمانى كه در اثر عذاب وجدان، خود به پاى ميز محاكمه آمده اند و تقاضاى مجازات كرده اند،[38] و اين نعمتى است كه انسان ها را از غرق شدن در آلودگى ها حفظ مى نمايد.
سؤال: ويژگى هاى پسران چيست؟
جواب: پسران ويژگى هاى بسيارى دارند كه به نمونه هايى از آن اشاره مى كنيم:
1. پسران منطقى تر و معقول ترند؛ اگر كارى به آنها سپرده شود، بيشتر از دختران درباره آن فكر مى كنند.
2. پسران به خشونت علاقه بيشترى نشان مى دهند؛ مبارزه طلبى، جنگ و دعوا، شكار، فيلم هاى جنگى، استفاده از سلاح گرم و سرد در ميان پسران بيشتر است. آنان از صداهاى بلند كمتر ناراحت مى شوند.
3. آمادگى پسران براى كارهاى تازه و ابتكارى بيش از دختران است.
4. پسران تحرّك بيشترى دارند، حتّى هنگام مطالعه و يادگيرى از فضاى فيزيكى بيشترى استفاده مى كنند.
5. پسران بيشتر به خود فكر مى كنند و خودخواهى در ميان پسران بيش از دختران است.
6. قدرت كتمان و پنهان كارى در پسران بيشتر از دختران است.
7. پسران از صفاتى چون، صلابت، شجاعت، شهامت و غيرت بيشتر برخوردارند.
8. پسران استيلا (برترى) طلب هستند.
9. پسران در دوستى ها با ثبات ترند.
10. لذّت ديدن جنس مخالف در پسران بيشتر است و از اين رو سختگيرى و محدوديّت براى نگاه پسران در منابع اسلامى بيشتر است.
سؤال: چگونه صبور باشيم؟
جواب: براى اين كه بتوانيم در زندگى صبور و مقاوم باشيم لازم است به نكات زير توجّه نماييم:
1. بدانيم زندگى دنيا سراسر گرفتارى است. انسان براى اين آفريده شده است كه در حوادث زندگى آيينه وجودش را صيقل دهد و به كمال برسد. خداوند زندگى دنيا را چنين مقدّر كرده است كه لذّت هاى آن همراه با رنج و كوشش باشد.[39] در اين دنيا كاميابى بدون رنج، سلامتى بدون بيمارى، شادمانى بدون اندوه، ديدار بدون فراغ و آرامش بدون هراس وجود ندارد. كسانى كه زندگى را اين گونه بشناسند، تحمّل حوادث و ناملايمات زندگى برايشان آسان خواهد بود.
2. توجه به مشكلات ديگران و ميزان تحمّل آنان در برابر مشكلات و مطالعه زندگى صابران، روحيه صبر را در انسان تقويت مى كند.
قرآن مى فرمايد:
«واصبر كما صبر اولوالعزم من الرُّسل»؛[40]
صبر پيشه كن، همان گونه كه پيامبران اولوالعزم صبر پيشه كردند.
3. توجّه به فوايد صبر مى تواند به انسان انگيزه شكيبايى دهد.
على عليه السلام فرمود:
«من صبر نال المنى»؛[41]
كسى كه صبر كند، به آرزوهايش دست مىيابد.
4. توجّه به گذرا بودن زمان حوادث و گرفتارى ها. قرآن مى فرمايد:
«انَّ مع العسْرِ يسرا»[42]
با هر سختى آسانى است. اگر انسان يقين داشته باشد كه زمان گرفتارى كوتاه است و پس از هر تنگنايى گشايشى وجود دارد سختى ها بر او آسان مى شود.
على عليه السلام درباره صفات متقين مى فرمايد:
«صبروا اياماً قصيره اعقبتهم راحة طويلة»[43]
ايام كوتاهى صبر پيشه كردند و به دنبالش راحتى طولانى و هميشگى در انتظار آنان است.
5. استمداد از خداوند يكى ديگر از راه هاى رسيدن به صبر است.
قرآن مى فرمايد:
«واستعينوا بالصبر و الصلاة انّ الله مع الصابرين»[44]
از صبر و نماز كمك بگيريد كه خدا با صابران است.
6. توجّه به پاداش الهى قرآن مى فرمايد:
«انّما يوفى الصابرون اجرهم بغير حساب».[45]
هيچ عمل صالح و صفتى نمى يابيم كه همانند صبر برايش پاداش عظيم در نظر گرفته شده باشد.
صابران بدون حساب پاداش مى گيرند. و در آيه ديگر مى فرمايد:
«و لنجزين الذين صبروا اجرهم باحسن ما كانوا يعملون»[46]
كسانى كه در دنيا صبر پيشه كنند به بهترين وجهى پاداش خواهيم داد.
7. با تمرين و تلقين خود را صبور نشان دهيد و مانند افراد صبور عمل كنيد تا به مقام صبر دست يابيد.
8. همنشينى با انسان هاى صبور موجب تقويت صبر در انسان مى شود.[47]
سؤال: استعدادهاى خود را چگونه كشف كنيم؟
جواب: همه انسان ها داراى استعدادهاى بالقوه هستند، ولى ممكن است به آن آگاهى نداشته باشند. يكى از راه هاى كشف استعدادها اين است كه يك صفحه كاغذ همراه داشته باشيد، هر گاه چيزى را مطابق ذوق و سليقه خود احساس كرديد، در آن يادداشت كنيد و در پايان هفته ليست را يك بار مرور كنيد و ببينيد به كدام يك از آنها بيشتر علاقه داريد.
راه ديگر اين كه، در ورقه كاغذى بنويسيد، چه كارهايى را در سال هاى گذشته به خوبى انجام داده ايد و ببينيد كدام يك را بهتر و كامل تر انجام دادهايد.
راه ديگر اين كه، از نزديكان و اطرافيان خود سؤال كنيد كه استعداد شما در چه زمينه اى مى باشد؟
آخرين راه، مراجعه به مشاور روان شناس است. او با گفت و گو و پرسش هاى خود مى تواند تا حدّى استعداد شما را كشف كند.
سؤال: در حال حاضر جوانان و نوجوانان در معرض هجوم وحشيانه فرهنگى غرب قرار دارند، خواهشمندم توصيه اى را براى جوانان عزيز مرقوم فرماييد.
جواب: حضرت آيت الله خامنه اى:
ترس از خدا و ترك معصيت نه تنها آخرت انسان را اصلاح مى كند، بلكه براى دنياى اسلام هم مفيد و در مشكلات خداوند براى شخص با تقوا راه حل مشكل را باز مى كند. موفق باشيد و باشيم ان شاء الله تعالى.
حضرت آيت الله بهجت:
بايد زير بناى اعتقادات را استحكام بخشيد و در چنين وقت هيچ فرهنگى در آنها اثر ندارد و با توكل به خدا درس بخوانند و عمل نمايند.
حضرت آيت الله مكارم شيرازى:
جوانان و نوجوانان عزيز بايد هر چه بيشتر پايه هاى ايمان خود را تقويت كنند و از عوامل و زمينه هاى تحريكات جنسى اجتناب ورزند، تا در مقابله با فرهنگ فاسد غرب موفق باشند.
حضرت آيت الله فاضل لنكرانى:
به جوانان عزيز توصيه مىنمايم كه قدردان نعمت جوانى باشند، بهترين و لذيذترين عبادتها در ايام جوانى است. هر چه بيشتر خود را با قرآن كريم و ادعيه معتبره مأنوس سازند و از تهذيب نفس هيچ گاه غافل نباشند و در كنار علم و دانش كه آن هم عبادتى است بزرگ، زندگى خود را معطّر به خلوص و تقوى و ياد خدا بنمايند.
حضرت آيت الله سيستانى:
شياطين در هر زمان به نحوى انسان را فريب مى دهند، خداوند به انسان اخطار فرموده كه شيطان دشمن ديرينه توست از القائات شياطين جن و انس برحذر باش! امروز همراه با پيشرفت علم و صنعت وسايل فريب شيطان بيشتر و سريع تر و مؤثرتر شده است و انسان در برابر او سلاحى ندارد جز ايمان به خدا و تقوا و پيروى از انسان هاى منزّه ازگناهانكه خداوند آنها را امام و الگو قرار داده است.
حضرت آيت الله تبريزى:
زندگى مخصوصاً دوران جوانى سرمايه زودگذرى است كه بايد آن را غنيمت شمرد و استعدادها را در جهتى كه آينده اش را از نظر معاش و معاد تضمين مى كند به كار گرفت، آمادگى براى تحصيل علم با يادگيرى صنعت در همه زمانها نيست. در دوران جوانى است كه شخص بايد از فرصتها استفاده كند و با تحصيل علم با يادگيرى صنعت خود را مجهّز و آماده كند و با آشنايى با معارف حقه و احكام شرعى و عمل به وظايف شرعى راه سعادت را طى كند و با پاكدامنى و تهذيب نفس كه در نتيجه عمل به وظيفه براى او پيش آمده، آينده سعادت بخش خود را فراهم نمايد و براى آخرت خود كه منزل هميشگى و مقصد نهايى مى باشد توشه مناسب تهيه نمايد تا در آن زندگى به حسرت و تأسف نيفتد.
[1] جامع المسائل. فاضل، ص 248، س 955 تبريزى، وحيد خراسانى سيستانى.
[2] مسائل جديد از ديدگاه علماء و مراجع تقليد، ج 1 ص 74.
[3] همان، ج 1، س 956.
[4] همان، 957.
[5] جامع المسائل فاضل، ج 1، ص 248، س 958.
[6] قرب الاسناد، ص 122.
[7] استفتائات جديد مكارم: ج 2، ص 244، س 751.
[8] همان، س 753.
[9] جامع المسائل فاضل، ج 2، ص 449، س 1330.
[10] مرتضى مطهّرى، تعليم و تربيت، ص 324.
[11] راز كاميابى ها، ص 149.
[12] رعد/28.
[13] الحديث، ج 3، ص 130.
[14] به سوى محبوب، ص 57.
[15] رمز پيروزى مردان بزرگ، ص 149.
[16] مفاتیح الجنان.
[17] اجوبة الاستفتائات، ص 246، س 1211.
[18] توضيح المسائل مراجع، مسأله 2439.
[19] تحرير الوسيله، ج 2، كتاب نكاح، مسأله 27.
[20] مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج 1، ص 108.
[21] جامع المسايل فاضل، ج 1، س 1729. صراط النجاة تبريزى، س 901.
[22] مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج 1، ص 156.
[23] همان، ج 3، ص 174.
[24] مجمع المسائل صانعى، ص 316، س 1030.
[25] مسائل جديد از ديدگاه علماء، ص 101.
[26] احكام روابط زن و مرد.
[27] «لعن الله المتشبّهين من الرجال بالنّساء و المتشبهات من النساء بالرجال». بحارالانوار، ج 103، ص 258.
[28] مسايل جديد، ج 3، ص 228؛ پاسخ كوتاه به 300 پرسش از احكام، ص 84.
[29] صافات/100.
[30] مريم/14.
[31] طه/86.
[32] مريم/14.
[33] يوسف/23.
[34] يوسف/92.
[35] لقمان/17.
[36] شمس/8.
[37] قيامت/2.
[38] تعليم و تعلم در اسلام، ص 238، مرتضى مطهرى، فلسفه اخلاق، ص 68.
[39] قرآن در مورد طبيعت زندگى انسانى مى فرمايد: «لقد خلقنا الانسان فى كبد»؛ ما نوع بشر را در رنج و زحمت آفريده ايم. بلد/4.
[40] احقاف/35.
[41] غررالحكم، ج 2، ص 152.
[42] طلاق/7، انشراح/5.
[43] نهج البلاغه، خطبه 193.
[44] بقره/45.
[45] زمر/10.
[46] نحل/96.
[47] سيماى صابران در قرآن، دكتر يوسف قرضاوى، بنياد قرآن؛ شكر و صبر، على رضا برازش، سازمان تبليغات.
