بسم الله الرحمن الرحیم

روزه و سختى هاى آن

قال الله تبارک و تعالى یا ایهاالذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون ایاما معدودات فمن کان منکم مریضا او على سفر فعدة من ایام اءخر و على الذین یطیقونه فدیه طعام مسکین فمن تطوع خیرا فهو خیره له و ان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون

اى کسانى که ایمان آورده اید! بر شما نوشته و فرض شده است روزه ، همچنان که بر کسانى که پیش از شما بوده اند واجب شد. به امید آن که شما پرهیزگار شوید روزهاى مشخصى است ، پس هر کس که از شما مریض ‍ یا مسافر باشد، به همان اندازه از روزهاى دیگر (روزه بدارد) و کسانى که توانایى روزه ندارند، باید به مسکین فدیه و طعام دهند پس هر کس که به رغبت و میل انجام این امر خیر کند، براى او بهتر است و روزه گرفتن براى شما بهتر خواهد بود، تا اینکه به این وسیله ، پرهیزگار و خداشناس شوید.

امروز آیه قرآن را عنوان سخن قرار دادیم تا هم تنوعى شود و هم بیان این معنا که چرا در اسلام روزه واجب و فرض شده است .

نکته :

اگر کسى بخواهد به فرزند یا شاگرد و یا زیر دستش دستور دهد و حکم ساده و بدون مشتقى بدهد، احتیاج به مقدمه چینى و آمادگى طرف ندارد. همچنین اگر بخواهیم خبر ساده اى بیان کنیم ، احتیاجى به مقدمه چینى نداریم . اما اگر خبر هیجان انگیز، ناراحت کننده باشد، باید با بیان مقدمات و به تدریج گفته شود. بر طبق این اصل ، چون روزه گرفتن به ظاهر کار سخت و پر مشقتى است که انسان تمام روز غذا بخورد، آب نخورد، از لذت جنسى اجتناب کند (به خصوص روزهاى گرم و بلند تابستان ) به همین جهت خداوند تبارک و تعالى با مقدمه چینى وجوب روزه را اعلام مى فرماید؛

اول:

آن که مى فرماید: اى کسانى که ایمان آورده اید! یعنى شما که ایمان آورده اید، انسان هاى خوبى هستید، ارتباط با خدا و رسول پیدا کرده اید، به همین جهت مورد خطاب هستید. در مجمع البیان از امام صادق علیه السلام نقل مى کند: حضرت فرمود:

لذة ما فى النداء ازال تعب العبادة و العناء؛ آن لذتى که در خطاب (یا ایهاالذین آمنوا) هست ، باعث برطرف شدن مشقت و سختى روزه خواهد بود.

عجب ! من بنده ناچیز ضعیف این ارزش را پیدا کرده ام ، که خدا با من صحبت کند، و مرا مورد توجه و خطاب قرار دهد؛ از این رو باید با غرور و شادمانى عرض کنیم : لبیک ربنا که مستحب است بعد از (یا ایهاالذین آمنوا) در هر جاى قرآن گفته شود خدایا بفرما هر دستورى بخواهى بگو، از جان و دل اجرا مى کنم .

دوم:

آن که مى فرماید: اى مسلمانان ! شما اول کسى نیستید که روزه بر آن ها واجب شده است ، بلکه این امر براى امت هاى گذشته نیز واجب بوده است آرى از آیات قرآن استفاده مى شود که نمونه خیلى از دستورات اسلام در ادیان گذشته بوده ، از جمله روزه . در تورات و انجیل کنونى با آنکه تحریف شده اند، آثارى از وجود روزه براى دین حضرت موسى ، و عیسى - على نبینا و اله و علیهما السلام - وجود دارد و در تفسیر نمونه ، نمونه هایى از آن ذکر شده است

سوم:

آنکه مگر خداوند ثواب و پاداش و برخوردارى از نعمت هاى بهشت و حور و قصور را مفت به کسى مى دهد؟!

ثواب و فواید جسمى و مادى و معنوى که با جمله زیباى (لعلکم تتقون ) بیان شده با زحمت و رنج به دست مى آید، الجنة حفت بالمکاره ؛ بهشت وسط مشکلات قرار گرفته است .
ام حسبتم ان تدخلوا الجنة و لما یاءتکم مثل الذین خلوا من قبلکم مستهم الباءساء و الضراء و زلزلوا حتى یقول الرسول و الذین آمنوا معه متى نصرالله الا ان نصرالله قریب
آیا خیال میکنید، وارد بهشت مى شوید و حال آنکه مشکلات پیشینیان را نخواهید داشت ؟ آنان مشکلات مادى و جسمانى تنگدستى چنان داشته اند که رسول آنها و کسانى که به او ایمان آورده بودند، گفتند: خدایا! دیگر چه وقت نصرت ویارى تو مى رسد؟ آگاه باشید! به درستى که یارى خدا نزدیک است .

اثرات و فواید روزه

ببینید خداى تعالى با چه مقدماتى دستور روزه را بیان کرده است . درست مثل اینکه اگر فرزندت را بى موقع مثل ظهر گرم یا شب دیر وقت دنبال کار سختى بفرستى ابتدا به او مى گویى پسرم بابا گوش کن ببین چه مى گویم ، فلان جا مى روى و فلان کار را انجام مى دهى ، پسر فلانى هم ماشاءالله هر وقت پدرش از او کارى مى خواهد فورا انجام مى دهد ضمنا بنا دارم براى تو فلان لباس یا کفش ... را بخرم

اما فواید و اثرات روزه :

روزه اثرات و نتایج فراوانى دارد. یکى از آنها، اثرات اجتماعى روزه است که افراد ثروتمند و آنان که دستشان به دهانشان مى رسد و هر وقت هر خواسته اى و هر نوع غذایى هوس کنند، براى آنها حاضر و آماده است ؛ در حال روزه و ماه رمضان به طور محسوس از حال فقرا و مستمندان خبردار مى شوند که روزگار آنان چگونه سپرى مى شود؛ که خودشان و خانواده شان همیشه اوقات غذاى لذیذ و گرم آرزو دارند و دست رسى به آن ندارند چون چنانچه معروف است ، نه سیر از گرسنه خبر دارد و نه سواره از پیاده . همه افراد، که از مقام بلند امیرالمؤ منین برخوردار نمى باشند. برخوردار نمى باشند.

آنجا که (در نامه عثمان بن حنیف انصارى ) مى فرماید:

و لو شئت لاهتدیت الطریق الى مصفى هذا العسل و لباب هذا القمح سنائج هذا القز ولکن هیهات ان یغلبنى هواى و یقود جشعى الى تخیر الاطعمة و لعل بالحجاز او الیمامة من لاطمع له فى القرص ولاعهد له بالشبع او ابیت مبطانا و حولى بطون غرثى و اکباد حرى او اکون کما قال القائل : و حسبک داء ان تبیت ببطنة و حولک اکباد تحن الى القد

اى عثمان بن حنیف ! من - على - اگر بخواهم ، به هر لذت و خوراک و لباسى دسترسى دارم . خلیفه مسلمین و حاکم و زمام دارم . بیت المال در اختیار من است مى توانم عسل مصفى و مغز گندم سفارشى بخورم و یا لباسم از ابریشم و حریر باشد و لیکن هرگز تحت تاءثیر حرص و ولع دنیا قرار نمى گیرم و هواى نفس بر من غالب نمى شود و غذاهاى گوناگون نمى خورم ؛ در حالى که شاید کسى در حجاز یا یمامه باشد که آرزوى یک قرص نان داشته باشد، و گویى هیچ وقت شکم سیرى به خود ندیده مگر مى شود من با شکم پر بخوابم و به بستر استراحت سر بگذارم در حالى که اطراف من شکم هاى گرسنه و جگرهاى تشنه باشد؟

یا به قول شاعر که مى گوید:

بدترین درد براى تو آن است که تو، شب با شکم سیر بخوابى در حالى که اطراف تو جگرهاى محرومى باشد که آرزوى خوردن پوست گوسفند دباغى نشده داشته باشند.
آرى ، تا انسان درد را از نزدیک لمس نکند، هرگز از نیازهاى طبقه محروم خبردار نمى شود.

خاطره

خطیبی میفرمود:در سفرى که در سالهاى اخیر به مکه مى رفتم (که آرزو و ریال محدود و در اثر جنگ تحمیلى ، هرکس مجاز بود مقدار شخصى پول همراه خود داشته باشد) یکى از همسفران پولش تمام شده بود؛ در حالى که خود اهل ثروت و مکنت بود؛ مى گفت : فلانى من در عمرم چیزى نخواستم و آرزو نکردم مگر آن تهیه مى کردم ولى اکنون از دولت جمهورى اسلامى ممنونم ؛ زیرا پى بردم آن بیچاره هایى که هر چه بخواهند نمى توانند تهیه کنند، چه حالى دارند. پس یکى از خواص روزه ، درک و احساس حال ضعفا و مستمندان است .

از کشف الغمه نقل شده که حمزة بن محمد، در نامه اى از امام حسن عسکرى علیه السلام علت وجوب روزه را سؤال مى کند و حضرت در پاسخ مى نویسد:

فرض الله تعالى الصوم لیجد الغنى مس الجوع لیحنو على الفقیر ؛ خداى تعالى روزه را واجب کرد، تا ثروتمند مزه و طعم گرسنگى را لمس کند، به آن امید که بر فقیر ترحم کند

یکى دیگر از تاءثیرات روزه ،

اثر بهداشتى و درمانى آن است که هم ، در طب جدید و هم در طب قدیم ، مورد قبول همگان است ، پرهیز و امساک ، بیمارى ها را به صورت معجزه آسا معالجه مى کند.

طلبه میگفت :سیدى بزرگوار از فامیل (ره ) چند سال پیش توفیق هم سفرى او را در مشهد مقدس یافتم ، زکام شد مى گفت هر وقت زکام و سرماخوردگى پیدا مى کنم فقط 24 ساعت امساک مى کنم و خوب مى شوم لذا امساک کرد و هیچ نخورد و خوب شد.

روشن است که عامل بسیارى از بیمارى ها، زیاده روى در خوردن غذاهاى مختلف است ؛ زیرا مواد اضافى در خون باقى مى ماند و موجب پرورش میکرب ها مى شود بهترین راه مبارزه با این بیمارى ها امساک و روزه است تابه این وسیله مواد اضافى جذب نشده بسوزد و بدن خانه تکانى کند.

همچنین روزه ، نوعى استراحت براى معده و دستگاه گوارشى مى باشد؛ چون این دستگاه ها از حساس ترین دستگاه هاى بدنند و در طول سال همیشه مشغول کارند، این استراحت براى آن ضرورى و لازم است . همچنین شخص روزه دار باید مواظب باشد، که در هنگام افطار و سحر هم در خوردن زیاده روى نکند، تا اثر بهداشتى روزه حاصل شود.

درباره این موضع روایات زیادى از ائمه اطهار علیهم السلام وارد شده که نمونه اى از آن را بیان مى کنیم : مرحوم مجلسى در کتاب بحارالانوار خویش ، یک باب اختصاص داده است به مذمت و نکوهش پرخورى

و یک باب دیگر در پرهیز و اجتناب از غذا که از جمله ، روایتى است  از حضرت موسى بن جعفر علیه السلام که فرمود:

الحمیته راءس کل دوآء و المعدة بیت الداء  پرهیز، سر آمد همه درمان ها و معده خانه دردها است .

و در روایتى از امام رضا علیه السلام مى خوانیم :

لو ان الناس قصروا فى الطعام لاستقامت ابدانهم ؛ اگر مردم کمتر غذا مى خوردند؛ هرآینه بدن هاى آنها سالم مى ماند. امیرالمؤ منین علیه السلام نیز در کلمات قصار خویش ‍ مى فرماید:

کم من اکلة منعت اکلات  چه بسیار مى شود که یک لقمه غذاى زیادى موجب مرض گردد و چندین روز انسان را از غذا خوردن محروم کند.

کلام دانشمند روسى

دانشمند روسى الکسى سوفورین نقل مى کند که : روزه فایده ویژه اى در درمان کم خونى ، ضعف روده ها التهاب بسیط و مزمن ، دمل هاى خارجى و داخلى سل ، اسکلیروز، روماتیسم ، نقرس ، استسقاء، نوراستنى ، عرق النساء، خراز (ریختگى پوست ) بیمارى هاى چشم مرض ، قند، بیمارى ها جلدى ، بیمارى ها کلیه ، کبد، و بیمارى هاى دیگر دارد

اثرات معنوى روزه

بالاتر از همه این موارد که گفته شد، فایده معنوى روزه ؛ یعنى تقویت روح ایمان در انسان است در آیه اى که نقل شد با عبارت لعلکم تتقون به آن اشاره شده است .

حال اگر روزه دار، فقطى به خاطر خدا و قربة الله روزه بگیرد، بهترین و بالاترین نتیجه را خواهد گرفت ؛ چون به وسیله تربیت نفس و داشتن اراده و ایستادگى در مقابل تمایلات جسمانى و تسلط بر نفس سرکش اماره ، روزه ، آنچنان اراده صائم را قوى مى کند که هیچ دستور اخلاقى و تربیتى دیگرى نمى تواند این اثر را داشته باشد. انسان سست اراده ، چه بسا، با یک لذت زود گذر و یک برخورد ساده ، عنان اختیار را از دست بدهد و براى همیشه بى چاره و بدبخت شود؛ ولى شخصى که اراده قوى دارد، در برابر مال دنیا، مقام دنیا، شهوات جنسى ، غضب و امثال این ها مانند کوه پابرجا مى ماند و هرگز نمى لغزد.

یک روایت هم از ثواب و پاداش آخرتى روزه بخوانم گوش کنید و لذت ببرید.
در بحارالانوار، از تفسیر على بن ابراهیم از پدرش از حماد از امام صادق علیه السلام این گونه نقل شده است :
عن ابى عبدالله علیه السلام قال قال رسول الله صلى الله علیه و آله لما اسرى بى الى السماء دخلت الجنة فراءیت قصرا من یاقوته حمراء یرى دخلها من خارجها و خارجها من داخلها من ضیائها و فیها بیتان در و زبرجد فقلت یا جبرئیل لمن هذا القصر فقال هذا لمن اطاب الکلام و ادام الصیام و اطعم الطعام و تجهد باللیل و الناس نیام فقال امیرالمومنین علیه السلام یا رسول الله فى امتک من یطیق هذا فقال ادن منى یا على فدنا منه فقال تدرى ما اطاب الکلام قال : الله و رسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من قال سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اکبر اتدرى ما ادام الصیام قال : الله ورسوله اعلم قال من صام رمضان ولم یفطر منه یوما وتدرى ما اطعام الطعام قال : الله و رسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من طلب لعیاله ما یکف به وجوههم الناس و تدرى ما لتجهد باللیل و الناس نیام قال : الله ورسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من لم ینم حتى یصلى العشاء الاخرة و یعنى بالناس نیام الیهود و النصارى فانهم ینامون فیما بینهما
امام صادق علیه السلام مى فرماید: رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: هنگامى که شب اسرى به آسمان برده شدم ، داخل بهشت شدم (یکى از اساتید مى گفت : خدا پیغمبر را برد و همه چیز را از نزدیک به او نشان داد بالاخره دیدن غیر از شنیدن است (لیطمئن قلبى ) پس قصرى دیدم از یاقوت سرخ ، که درون آن از بیرون و بیرون آن از درون دیده مى شود؛ چون بسیار نورانى بود دو اطاق در آن قصر بود، یکى از در سفید و دیگرى از زبرجد سبز. پس گفتم : اى جبرئیل این قصر از کیست ؟ گفت : از آن کسى است که چهار خصلت داشته باشد:

1 - گفتارش پاکیزه و حق باشد؛

2 - همیشه روزه باشد؛

3 - به دیگران اطعام دهد و انفاق کند؛

4 - شب به عبادت بپردازد، در حالى که مردم همه خواب باشند.

پس امیرالمؤ منین علیه السلام عرض کرد: اى رسول خدا! ایا در امت شما کسى توانایى انجام چنین کارى را دارد؟

حضرت فرمود: نزدیک بیا یا على ! پس نزدیک آمد پیامبر فرمود: آیا مى دانى منظور از گفتار پاکیزه چیست ؟

امیرالمؤ منین عرض کرد: خدا رسول او داناترند. حضرت فرمود:

منظور آن کسى است که بگوید سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اکبر آیا مى دانى منظور از روزه همیشگى چیست ؟ امیرالمؤ منین فرمود: خدا و پیغمبر او داناترند.

حضرت فرمود: آن کسى است که تمام ماه رمضان را روزه بگیرد و حتى یک روز از آن را افطار نکند.

یا على ! مى دانى منظور از غذا دادن به دیگران چیست ؟ حضرت فرمود: خدا و رسول او داناترند، پیامبر فرمود: آن کسى است که براى خانواده اش رزق حلال به دست آورد، و آبروى آنان را در نزد مدرم حفظ کند. آیا مى دانى منظور از شب زنده دارى چیست ؟ و حضرت در پاسخ گفت : خدا و رسول او داناترند. پیامبر فرمود: منظور کسى است که شب ها نخوابد تا این که نماز عشا را بخواند.
بعد، گویا خود على بن ابراهیم اضافه مى کند که مقصود حضرت از مردمى که خواب باشند و الناس نیام یهود و نصارا هستند، چون آنان از سر شب مى خوابند. چون سابقا تلویزیون و نبود و مردم از همان اول شب مى خوابیدند ولى مسلمانان صبر میکردند تاوقت فضیلت نماز عشاء شود (که برطرف شدن سرخى طرف مغرب است ) نه مثل زمان که تا تلویزیون برنامه دارد بچه ها و به تبع آنها بزرگان بیدارند و خداى ناخواسته نماز صبح قضا مى شود.

.ذکر توسل ؛ تجسم تشنگى اطفال امام حسین علیه السلام

السلام علیک یا اباعبدالله و على الارواح التى حلت بفنائک علیک منى سلام الله ابدا ما بقیت و بقى اللیل و النهار و لاجعله الله آخر العهد من لزیارتکم السلام على الحسین و على على بن الحسین و على اولادالحسین و على اصحاب الحسین
عزیزان ! در وقت افطار وقتى آب سرد گوارا مى نوشید، یادى از لب عطشان امام حسین علیه السلام و اولا امام حسین آورید. قطعا ثواب روزه چند برابر مى شود. اگر دلت شکست بدان ثواب بیشترى برده اى اگر لبت خشک بود و آن حضرت را مجسم کردى و از دردش باخبر شدى و اگر به خاطر آوردى که اولاد آن حضرت صدا مى زنند العطش ، العطش آن وقت مطمئن باش ، به برادر مى گفتند به عمه مى گفتند ببین وقتى بچه تشنه باشد به مادر مى گوید اگر نشد به دیگران مى گوید اگر ندادند صدایش به گریه بلند مى شود آب ، آب ، آب ، حالا صحنه تشنگى بچه ها در خیمه ها براى شما مجسم شد.
در آن روایت ، که خداوند در مناجات براى حضرت موسى جریان کربلا را شرح مى دهد مى فرماید: یا موسى صغیرهم یمیته العطش و کبیرهم جلده منکمش اى موسى ! در اثر تشنگى بزرگانش پوست بدنشان جمع مى شود و کودکانشان ، به هلاکت مى رسند.