آفاق نیایش- تفسیر دعای سحر / آفاق نیایش - تفسیر دعای سحر
بخش دهم
تفسير عزت‏
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 103
اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ عِزَتِكَ بِاعَزِّها
وَ كُلُّ عِزَتِّكَ عَزيزَةً؛
اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها.
تفسير ادبى‏
«عزت» از نظر لغت به معناى «غلبه»، «قُوّت» و چيزى كه معادل ندارد و عزيزُ الوُجود است، آمده است. پروردگار عالم به حسب ذات بر هر چيزى غلبه دارد.
قرآن مى‏فرمايد:
«وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ هُوَ الْحَكيمُ الْخَبيرُ.»[1] «وَاللَّهُ غالِبٌ عَلى‏ امْرِهِ»؛[2] پروردگار عالم غالب بر هر چيزى است، و بر بنده‏هايش غالب مى‏باشد.
پروردگار عالم از نظر ذات مقدسش قوى است و مؤثرى در اين عالم جز خدا نيست، و تأثير هر چيزى به واسطه خداست:
«يا ايُّهَا النَّاسُ انْتُمُ الفُقَراءُ الَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَميدُ.»[3] ما سوى الله و مردم، فقر و ربط محض‏اند. غنى مطلق اوست، و هر اثر و تأثيرى در اين عالم به واسطه وجود او مى‏باشد. پروردگار عالم از نظر ذات مقدسش عديل‏
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 104
ندارد، و صرف الوجود است و صرف الوجود مانند و نظيرى ندارد: «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْ‏ءٌ.»[4] چنان كه پروردگار عالم از نظر صفات جمال و جلال، به هر سه معنا، عزيز است از نظر صفات غالب است؛ يعنى تأثير هر چيزى به واسطه صفات جمال و جلال اوست.
پروردگار عالم از نظر صفات عديل، مثل، بدل و نظير ندارد. نه از نظر صفاتِ جمال، و نه از نظر صفات جلال كسى همانند او نيست.
فعل و فيض مقدس پروردگار عالم برماهيات غالب است، و مبدأ همه آثار است و فيض مقدسش عدل ندارد، چنان كه قرآن فرموده است: «فَانَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَميعًا.»[5]
شرح عرفانى‏
عارفى كه بر درِ خانه خدا مى‏رود، اگر متوجه باشد وقتى كه به ذات مقدس، صفات و اسماى خدا توجه مى‏كند، پروردگار عالم را اقواى از هر چيزى و صفات خود (صفات جمال و صفات جلال) مى‏بيند، در اين نظر مى‏گويد:
«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِاعَزِّها؛
اى خدا! به در خانه‏ات آمده‏ام، تمام توجهم به عزت تو و به عزيزترين عزت‏هايت است؛ يعنى به ذات مقدست تو را قسم مى‏دهم.»
عارف وقتى به عالم اسما و صفات توجه كند، و ببيند كه همه صفات خدا عين ذات خداست، مى‏گويد:
«وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزيزَةً
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 105
اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها؛
اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و فقط تو را مى‏بينم كه غالب بر هر چيز، مبدأ هر اثر و وجود بى نظير هستى. اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و تو را به ذات مقدست،- كه صرف عزت است- قسم مى‏دهم.»
اما اگر عارف در عالم اسماى افعال و عالم كثرت، به فيض مقدس ربوبى نظر داشته باشد و كثرت ببيند، در اين حال مى‏گويد:
«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِاعَزَّها؛
خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و به فيض مقدست نظردارم، و مى‏بينم كه عزيزترين فيض مقدست، حقيقت محمدى صلى الله عليه و آله است، و تو را به پيغمبراكرم صلى الله عليه و آله قسم مى‏دهم.»
عارف وقتى كه فيض مقدس را بسيط مى‏بيند، مى‏گويد:
«وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزيزَةٌ
اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِعِزَّتِّكَ كُلِّها؛
اى خدا! همه عزت‏هايت عزيز است، يك چيز بيشتر نيست. اى خدا! به در خانه‏ات آمدام، و تو را به سعه رحمت و عزتت در اين عالم وجود، قسم مى‏دهم.»
درس ولايى‏
عارف گاهى نظر به اهل‏بيت عليهم السلام دارد و مى‏خواهد اهل‏بيت عليهم السلام را كه عزيزترين موجودات است، به خانه خدا ببرد، وى در اين نظر مى‏گويد:
«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِاعَزِّها؛
خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، نظر به چهارده معصوم دارم، و تو را به عزيزترين آن‏ها (پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله) قسم مى‏دهم.»
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 106
وى وقتى توجه كند به اين كه چهارده معصوم داراى يك عزت و نورند، مى‏گويد:
«وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزيزَة
اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها؛
خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و تو را به چهارده معصوم قسم مى‏دهم.»
تذكر اخلاقى‏
چيزى كه بايد در اين جمله به آن توجه داشت اين است كه مؤمن عزيز است، قرآن مى‏فرمايد:
«وَللَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤمِنينَ وَلكِنَّ الْمُنافِقينَ لايَعْلَمُون»؛[6] عزت مختص خدا، پيامبر و مؤمنين است، ليكن منافقين نمى‏فهمند.
هر چه ايمان، بيشتر در دل رسوخ كند مؤمن عزيزتر شده و مى‏تواند بر هر چيزى غالب و مبدأ هر چيزى شود؛ يعنى در عالم تكوين تصرف كند، و مى‏تواند بى نظير باشد. اگر انسان، كامل باشد در عالم وجود بى نظير است، مى‏تواند عزيز باشد، و محبت وابهتش در دل‏ها ريخته شود. قرآن مى‏فرمايد:
«مَن كانَ يُريدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَميعاً»؛[7] هر كس عزت مى‏خواهد، عزت يك سره از آن خداست.
اى انسان اگر رابطه‏ات با خدا محكم شد عزيز مى‏شوى؛ عزيز به هر سه معنا. قرآن مى‏فرمايد:
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 107
«انَّ الَّذينَ آمَنوُا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الَّرحْمنُ وُدّاً»؛[8] كسانى كه ايمان آوردند و طبق ايمان عمل كردند و كارهاى شايسته انجام دادند پروردگار عالم محبت آن‏ها را در دل‏ها مى‏ريزد و آن‏ها را بر دل‏ها حاكم مى‏كند.
امام حسن عليه السلام در روايتى هنگام مرگ، به جناده فرموده است:
«جُنادَةُ! و اذا ارَدْتَ عِزّاً بِلا عَشيرَةٍ وَ هَيْبَةً بِلاسَلْطَنَةٍ فَاخْرُجْ مِنْ ذُلِّ مَعْصيَةِ اللّهِ الِى‏ عِزِّطاعَتِه؛[9]
اگر مى‏خواهى در بين مردم عزيز باشى بدون اين كه خويشاوندانى داشته باشى، اگر مى‏خواهى ابهت داشته باشى بدون اين كه قدرت و سلطنت ظاهرى داشته باشى لباسِ ذلتِ معصيت را بكَن، و لباسِ عزت اطاعت را بپوش.»
اسباب ظاهرى به كسى عزت نمى‏دهد. مكنت‏ها، قدرت‏هاو مال و منال اين دنيا، فانى است. آن چه به انسان عزت حقيقى مى‏دهد و انسان را به جايى مى‏رساند كه همه از او حساب ببرند، رابطه با خداست؛ آن چه به انسان عزت مى‏دهد، روزه، دعاى سحر، نماز شب و خواندن قرآن است اگر با حال خوانده شود، و زبان بگويد و دل از او متابعت كند. معرفت و نور خدا، و حكومت او بر دل هر چه بيش‏تر باشد، عزت و ابهت صاحب‏دل در جامعه بيش‏تر خواهد بود؛ بنابراين اگر عزت و ابهت مى‏خواهيد رابطه خود را با خدا محكم كنيد. در روايات مى‏خوانيم: «گناه موجب سقوط است.»[10] گناه، انسان را نه تنها پيش خدا مطرود مى‏كند بلكه پيش اهل‏بيت و در جامعه هم مطرودش مى‏كند.
گناه موجب مى‏شود تا براى انسان در جامعه يك حّسِ بدبينى پيدا شود و در
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 108
جامعه مطرود شده و ابهت و عزت خود را از دست دهد، اگر چه قدرت ظاهرى، مال و منال، مكنت و عشيره داشته باشد. ولى «مؤمن» يعنى آن كه رابطه‏اش با خدا محكم است- اگر چه هيچ كس را ندارد- عزيز است. چون خدا را دارد همه چيز دارد.
-/ ذلت از طرف خدا چه وقت پيدا مى‏شود؟
وقتى كه انسان مطرود شود.
- كى انسان مطرود مى‏شود؟
وقتى كه گناه در زندگى او زياد باشد.

[1]. انعام، آيه 18.

[2]. يوسف، آيه 21.

[3]. فاطر، آيه 15.

[4]. شورى، آيه 11.

[5]. نساء، آيه 139.

[6]. منافقون، آيه 8.

[7]. فاطر، آيه 10.

[8]. مريم، آيه 96.

[9]. حياة الامام الحسن بن على عليه السلام، ج 2، ص 482.

[10]. ميزان الحكمة، ج 2، ص 986.