چگونه با دیگران، رابطه ای سالم برقرار کنیم؟ لطفاً راهکار عملی ارائه دهید.
خوشحاليم كه شما مخاطب ما هستيد؛ همانطور كه مي دانيد آدمي فطرتاً موجودي اجتماعي و نيازمند ارتباط با ديگران و در موقعيتهايي مانند دوستي با ديگران و ... نيازمند دانستن مديريت رابطه است؛ به ويژه در عصر ارتباطاتِ پيشرفته و سريع، برقرار ساختن ارتباط مؤثر و مفيد و مديريتي فعال در صحنه هاي متنوع فعّاليّتهاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و علمي ضرورتي ترديدناپذير است. عدم ارتباط و نداشتن مديريت رابطه آفتي است كه آدمي را از كاروان رو به تعالي و ترقّي باز مي دارد؛ به قابليتهاي نهفته فرصت بروز نمي دهد و توانها و استعدادها را سركوب و نابود مي سازد؛ زيرا از ديدگاه روان شناختي نداشتن اين مهارتها توجهي غير عادي و اضطراب آلود به خويشتن است كه در يك يا چند موقعيت اجتماعي تجلي مي كند و فرد را در انواع تنشهاي رواني، شرايط نامناسب عاطفي و شناختي و نابسامانيهاي جسمي و زيستي فرو مي برد و موجب بروز رفتارهاي خام و نسنجيده و واكنشهاي نامناسب مانند زود رنجي مي گردد. لذا نداشتن مهارت ارتباطي مناسب باعث مي گردد فرد در مواجه با ديگران نتواند از تمام ظرفيت و توانايي خود استفاده نمايد و در برابر ديگران احساس ضعف نموده و در روابط خود با ديگران دچار بازداري ارتباطي شود.
چه بايد كرد؟
بر اساس شناختي كه از خود داريد، هرگز نبايد درمان آن را در داروخانه ها و لابه لاي اقدامات پزشكي و آرام بخشها و تقويت كننده ها جستجو كنيد.در اين راه بدنبال فراگيري چند اصطلاح و كلمه نيز نباشيد بلكه اساس را بر تغييرات شناختي و اصلاح رفتاري و فراگرفتن مهارتهاي زندگي استوار نماييد و از روشهاي شناخت درماني و تغيير در باورها و نظام ارزشي و افزايش مهارتهاي اجتماعي و تواناييهاي شغلي و حرفهاي و تحصيلي استفاده کنید. بر اين اساس، در اين بخش به راهكارهایي عملي اشاره مي نماييم که اميد است مؤثر باشد.
قبل از بيان راهكارها چند نكته را يادآور مي شويم :
1. قبل از سخن گفتن با دوستان خود، مطلب مورد نظر را نوشته، در ذهن مرور و تمرين كنيد و شكل بيان و مهارت لازم را فراهم آوريد.
2. پيش بيني نماييد در رابطه خود با چه واكنشي ممكن است روبرو شويد و خود را براي آن آماده نماييد.در اين صورت كمتر در رابطه خود آسيب مي بينيد و آستانه تحمل خود را بالا مي بريد، زيرا پيش بيني مي تواند از اسيب رواني جلوگيري نمايد و باعث زود رنجي نشود.
3. توجّه داشته باشيد تا زمين نخوريد راه رفتن نمي آموزيد. پس بايد نقد ديگران و تمسخر آنها باشد تا شما مجال رشد يابيد. بنابراين، اگر با عكس العمل ديگران روبهرو شديد يا در فعّاليّتهاي آغازين احساس ناتواني كرديد، از ادامه سخن يا عمل چشم بپوشيد، هر چند مي توانيد آن را ارائه كنيد و از اين راه براي ارائه بهتر و كاملتر مطالب آماده شويد.
الف) فاكتورهاي مهم در رسيدن به يك ارتباط سالم
1. استفاده از كلمات : يكي از روش هاي برقراري ارتباط انسانها با يكديگر طريقه گفت و شنود و مكالمه است.كلمات ،مبين عواطف و احساسات انسانهاست؛ از طريق رد و بدل كردن كلمات، اهداف و مقاصد و نيتها آشكار مي شود. در حقيقت، شخصيت انسانها در زير زبانشان و بين سخنانشان نهفته است. پس در اين مورد، واژه ها و كلمات و جملات نقش ويژه اي را در نقل و انتقال مفاهيم و احساسات انسانها بازي مي كند. واژه ها در نقل و انتقال اطلاعات و ارتباط دو انسان، از بار احساسي مهمي برخوردارند و از نظر عاطفي،كلمات تأثير فوق العاده اي در روحيه انسان دارد. لذا لازم است در انتخاب كلمات و بكار بردن جملات دقت نموده و زيباترين و بهترين كلمات را انتخاب نماييم.
2. بيان و نحوه گفتگو : همانطور كه انتخاب كلمات مهم است نحوه بيان نيز از اهميت خاصي برخوردار است و به همين سبب،خداوند متعال در قرآن كريم اولين ويژگي مهم انسان را پس از خلقت او بيان ذكر مي نمايد : «انسان را بيافريد. به او سخن گفتن آموخت». بيان و گفتار ،مهمترين وسيله ارتباط انسانها با يكديگر است و چون ارتباط فرايندي است دو طرفه، بخش اعظم ارتباط انسانها از طريق گفت و شنود و همين مكالمات عادي و روزمره صورت مي گيرد و لذا در ارتباط صحيح و سالم، بايد هم گوينده خوبي بود و هم شنونده خوبي.
3. موقعيت و فضاي ارتباط : گاهي گفتن يك كلمه مثبت، در شرايط و فضاي نامناسب و نامساعد، بار منفي القا مي كند. لذا بايد نسبت به موقعيت و فضايي كه اين واژه ها و كلمات در آن رد و بدل مي شود، آشنايي داشت. بايد توجه داشت كه قبل از ارتباط كلامي، فضاي برخورد يعني وضعيت ظاهري : نگاه ها، حالت هاي چهره، ابروها، حرکت ها و ... در ارتباطات سالم و مناسبات صحيح انساني بسيار مؤثر است. قيافه عبوس،تبسم مليح، غرور و يا خضوع و فروتني، در ايجاد فضاي مثبت و يا منفي، اثرهاي مهمي در ارتباط ها مي گذارند.
4. بالا بردن ظرفيت هيجاني : برقراري رابطه‌اي كه به خوشبختي و كاميابي منجر شود مستلزم ظرفيت هيجاني بالايي است كه قدرت دروني، مهارتهاي تسلط بر نفس و توانايي تحمل توفان‌هاي زندگي را به شما خواهد داد. با احترام و عشق و گذشت دو جانبه مي‌توانيم با افراد با آرامش ذهني، زندگي كنيم وگرنه در دنياي آشفته درون خود زندگي خواهيم كرد.
ب) راهكارهاي رسيدن به ارتباط سالم
1. دانستن اين نكته كه برقراري چنين ارتباطي با ديگران زمان بر است.
2. يك رابطه سالم با ديگران احساسات صميمانه و دوستانه را مي‌طلبد؛ زيرا صميميت نقش بسيار مهمي در ارتباطات بين فردي دارد.
3. بينش افراد در روابط با دیگران نقش اساسي دارد؛ لذاست كه رابطه سالم با سوء تفاهم و زخم هاي گذشته ارتباطي ندارد. در واقع اگر بينش را به منزله طرز تلقي به خصوص، نحوه خاص برخورد با مسائل و نوع ويژه اي از نگريستن به موضوعات در نظر بگيريم، بينش تعيين كننده شيوه ها و خط مشي هاي زندگي شما خواهد بود. بينش ها، روش ها را مي آفرينند و تنظيم كننده روابط شما با جهان درون و بيرون هستند. لذا نسبت به دیگران حسن نظر داشته باشيد و نگذاريد تفاوت هاي رفتاري که در افراد مشاهده می شود، به کیفیت رابطه شما آسيب برساند.
4. يك رابطه سالم، گفتگوي سالم مي‌طلبد؛ لذا توجه داشته باشيد كه :
- هيچ كس دقيقاً همان چيزي نيست كه خواهان آن هستيد. گاه افراد با اعمالشان شما را نا اميد مي‌كنند. يك رابطه سالم به اين معناست كه ديگران را به همان صورتي كه هستند بپذيريد و قصد تغيير آنها را نداشته باشيد.
- شنونده خوبي باشيد. وقتي طرف مقابل مشغول صحبت است تنها به صحبت هاي او گوش دهيد و به پاسخ خودتان نينديشيد.
- با گوش جان صحبت‌هاي طرف مقابل را بشنويد. گاه افراد در گفته‌هايشان احساسي را بيان مي‌دارند كه تنها با گوش شنيده نمي‌شود و بايستي قلب خود را نيز براي آن بكار بگيريد.
- اگر احساس مي‌كنيد نكته‌اي را از گفته‌هاي طرف مقابل متوجه نشده‌ايد از او بخواهيد تكرار كند؛ زيرا اين حس را به وي منتقل مي نمايد كه شما براي تك تك حرف هاي وي ارزش قايليد.
-سعي كنيد علاقمندي خود را به شنيدن مطالب طرف مقابل در رفتار و گفتار خود نشان دهيد.
- تبادل اطلاعات براي شروع ارتباط مفيد مي‌باشد. در بيان خود و اطلاعاتتان راحت باشيد ولي متوجه باشيد كه در آغاز، طرف مقابل را با انبوهي از مطالب دچار سردرگمي نكنيد.
- يك رابطه سالم بر مبناي احترام متقابل پايه ريزي شده است. بسياري از ما سعي مي‌كنيم افراد و موقعيتها را تابع خواسته‌هاي خويش سازيم و طبيعي است وقتي آنها به شيوه خود عمل مي‌كنند ما آمادگي آن را نداشته و احساس نگراني، غم و حتي خشم مي‌كنيم.
- براي گفتگو و مذاكره وقت مناسبي را تعيين كنيد.
- از طرف مقابل ايراد نگيريد و او را سرزنش نكنيد. به موضوع حمله ببريد نه به شخص. به عنوان مثال در ارتباط سالم، زن و شوهر در امر گله كردن از يكديگر احساس راحتي مي‌كنند، اما معمولاً در زمان عصبانيت، گله‌‌هاي خود را در قالبي منحرف همچون حمله به شخصيت طرف مقابل ابراز مي‌كنند كه به ترور شخصيت معروف است، يعني انتقادي است كه نه بر عمل فرد، بلكه به خود فرد وارد مي‌شود و تأثير عاطفي اين انتقادهاي بسيار تباه كننده است. قابل درك است كه احتمال بروز چنين حملاتي زماني افزايش پيدا مي‌كند كه زن يا شوهر احساس كنند طرف مقابل شكايت آنان را نشنيده يا ناديده گرفته است.
- به احساسات منفي و غيرقابل كنترل خود اجازه بروز ندهيد. به ديگران فرصت دهيد درباره خودشان صحبت كنند. يك رابطه سالم به افراد حق بيان مي‌دهد.
- از موضوع بحث خارج نشويد. حول يك موضوع مشخص بحث و گفتگو كنيد و هر موضوعي كه شما را آزرده ساخته و ارتباطي با موضوع فعلي ندارد پيش نكشيد.
- توجه داشته باشيد كه هر چه بيشتر خوبي‌هاي افراد را ببينيد، روابط بهتري با آنها برقرار خواهيد نمود.
اميدواريم با توجّه به اهمّيّت و حساسيت موضوع، با همت عالي و بلند، و استفاده از راهكارهايی که ارائه شد، به هدف مد نظر خود نائل آييد. در پايان بايد ياد آور شد، اين مقصود اندك اندك به دست مي آيد نه با چند جلسه تمرين و خواندن چند جلد كتاب. اجراي پيوسته دستور العملها، تكنيك ها و رفتارهای مناسب، در رسيدن به هدف سودمند است.
معرفی كتاب جهت مطالعه بيشتر :
1. فرهنگ تفاهم در ارتباط والدين فرزندان،ترجمه پريچهر فرجادي.
2. مهارت هاي اساسي زندگي سالم ،خسرو امير حسيني.
3. اصول و تكنيك هاي برقراري ارتباط مؤثر با ديگران، قادر باستاني.
