چگونه ديد تحليل گرانه داشته باشيم و تصمیم گیری کنیم؟ چگونه در لحظه، تصميم، حركت و حرف صحيح داشته باشيم؟ لطفا راهكار عملي معرفي نماييد.

پاسخ :
پرسشگر گرامي، ارتباطتان را نشانه اعتماد ارزشمندي مي‌دانيم كه به اين نهاد داريد، از اين جهت خوشحاليم؛ اميدواريم بتوانيم در اين راه شما را ياري كنيم.
تصميم گيري بخش مهمي از زندگي شخصي و شغلي هر يك از ما را تشكيل مي دهد. تصميم گيرندگان افرادي هستند كه كه مسئوليت قضاوت يا انتخاب بين دو يا چند راه حل و يا پديده را به عهده دارند. و اين قضاوتها و انتخابها چه در زندگي شخصي و چه در محيط كار ، با هر پست و مسئوليت ، گاه مي تواند بسيار مهم و حياتي باشد. همه ما هر روز تصميم هايي مي گيريم كه بعضي از آنها بسيار مهم هستند و البته برخي نيز اهميت كمتري دارند. برخي از اين موقعيتهاي تصميم گيري فوري و اضطراري بوده و براي برخي ديگر زمان و فرصت بيشتري وجود دارد. به عنوان مثال براي يك نوجوان تصميم گيري در مورد اينكه ادامه تحصيل دهد يا نه، آن را كنار گذاشته و به دنبال شغلي باشد، يا تصميم گيري براي اينكه آيا پيشنهاد دوستش را براي پرداخت نكردن هزينه ساندويچي كه مصرف كرده اند قبول كند يا نه! بسيار مهم هستند.
تصميم گيري شاخص بسيار مهمي براي شناخت رشد عقلي، عاطفي، اجتماعي و رواني افراد مي باشد، بنابراين براي افرادي كه به چنين رشدي نرسيده اند ، احتمال بيشتري وجود دارد اجازه دهند ديگران براي آنان تصميم گيري كنند.
افرادي كه درست تصميم مي گيرند، يعني همه جوانب را سنجيده و تلاش مي كنند به پيش بيني نتايج احتمالي تصميم گيري خود دست پيدا كنند، احتمال موفقيت خود را افزايش مي دهند و در نتيجه احساس رضايت بيشتري از خود خواهد داشت و مسلما پي آمد چنين احساسي، اعتماد به نفس بيشتر و روحيه شادتر خواهد بود؛ و اين حالت نه تنها تصميم گيرنده را ، بلكه اطرافيانش را نيز به استفاده از چنين فرآيندي تشويق مي نمايد. بنابراين مي توان پيش بيني كرد با بدست آوردن و افزايش مهارت تصميم گيري، بهداشت رواني فرد و اعضاء خانواده ارتقاء پيدا كند.
براي عده اي از افراد طريقه تصميم گيري و اعتماد به تصميم هايي كه اتخاذ نموده اند، امري غريزي به شمار مي رود. اين دسته از افراد به طور خدادادي از توانايي هاي بالايي در تصميم گيري برخوردار هستند. در مقابل بعضي از افراد نيز هستند كه به هيچ وجه از توانايي تصميم گيري برخوردار نمي باشند. گاهي از همان ابتدا اينگونه بوده اند و الگو برداري كرده اند گاهي هم بر اثر يك شكست اين نوع تصميم گيري را انتخاب نموده اند. براي اين دسته از افراد حتي كوچكترين تصميم گيري ها كاري بس دشوار و آزار دهنده به شمار مي رود. بايد دانست كه تصميم گيري رويدادي نيست كه در يك لحظه و يا در يك نقطه اتفاق افتد يا يكباره ظهور يابد بلكه تصميم گيري روندي غير خطي و چرخشي دارد. گزينه هاي قابل تصور بر معيارهاي در نظر گرفته شده ، اثر مي گذارند و بالعكس معيارهاي از پيش تعيين شده بر گزينه هايي كه مشخص شده است ، تاثير متقابل دارد. با ذكر اين مقدمه به بررسي سوال شما مي پردازيم:
انواع تصميم گيري :
- 1 تصميم گيري احساسي؛ كه تصميم بر اساس يك احساس خاص (عشق، خشم، كينه، حسادت، كمك و...) گرفته مي شود.
- 2 تصميم گيري اجتنابي؛ تصميمي كه فرد به دليل نگراني و ترسی كه دارد، سعي مي كند تا آنجا كه مي تواند آن را به تعويق اندازد. اين گونه اتخاذ تصميم، امكان آن را به وجود مي آورد كه فرد، فرصت هاي مناسب زندگي خويش را از دست بدهد.
- 3 تصميم گيري اخلاقي؛ تصميمي است كه فرد، براي انجام آن به دلايل اخلاقي تكيه مي كند. مثلاً ادامه دادن به يك زندگي مشترك مملو از تنش و پرتشنج، به دليل وجود فرزند.
- 4 تصميم گيري تكانشي؛ اين نوع تصميم گيري، بسيار سريع و بدون توجه به عاقبت كار، يا ارزيابي و توجه به موقعيت ها و شرايط صورت مي گيرد. مثلاًفردي، فرد مقابل خود را براي كاري كه در نظر دارد ترغيب به عجله مي كند و قدرت تفكر در مورد يك عمل درست را از او مي گيرد.
- 5 تصميم گيري مطيعانه؛ سبك تصميم گيري مطيعانه، مي تواند صدمه زيادي به موضوع تصميم و يا به عنوان مثال، به رشته تحصيلي فرد، وارد كند . در تصميم گيري مطيعانه، ديگران براي يك يا دو نفر يا موضوعي، تصميم مي گيرند بدون آن كه فرد يا افراد يا موضوعي كه تصميم بر روي آن اجرا مي شود، نقشي دراين تصميم گيري داشته باشند . نمونه اين تصميم گيري را مي توان در ازدواج هاي سنتي مشاهده كرد.
- 6 تصميم گيري عقلاني؛ سالم ترين تصميم ها، تصميمي است كه براساس تفكر، بررسي و مطالعه، ارزيابي و تحقيق صورت بگيرد . تصميم گيري عقلاني، براساس واقعيات است و معمولاً خطا و اشتباه در آن به ندرت ديده مي شود.
اصول تصميم گيري عقلاني :
تصميم گيري عقلاني نيز مانند بقيه مهارت ها، داراي اصول مهارتي است كه به ترتيب ذيل است :
- مواجه شدن با يك تصميم : زماني است كه فرد متوجه مي شود بايد تصميم بگيرد. بنابراين روي آن تمركز كرده و ضمن روشن كردن موضوع تصميم، اطلاعات مورد نياز را جمع آوري مي نمايد.
- حق انتخاب و بررسي مورد تصميم بر اساس اطلاعات : با راه حل ها واطلاعاتي كه فرد به دست آورده، اين حق را مي يابد تا تصميمي درست براي رشته تحصيلي، ازدواج يا انجام كار مورد نظرش بگيرد.
- ارزيابي پيامدهاي پيش بيني شده حق انتخاب : فرد پيامدهاي متفاوت از انتخاب ها را مورد بررسي و ارزيابي قرار مي دهد تا معقول ترين آنها را انتخاب كند.
- تعهد به تصميم : نسبت به تصميمي كه گرفته مي شود بايد پايبند بود و به آن اعتقاد داشت.
- برنامه ريزي براي انجام تصميم : حتي تصميم عقلاني نيز نياز به برنامه ريزي دقيق دارد.
- اجرا يا انجام تصميم : در اين مرحله، فرد به صورت عملي وارد مراحل برنامه ريزي شده مي شود . مثلاً تصميم به يك رشته تحصيلي كه مراحلي همچون ثبت نام، مطالعه، شركت در آزمون و غيره دارد.
جريان يا بستر تصميم :
يك تصور غلط رايج آن است كه هر تصميم، مستقل و جدا از ساير تصميمات اتخاذ شود. بعبارت ديگر، اطلاعات گردآوري مي شود، گزينه ها جستجو مي گردد و موردی برگزيده مي شود بدون آنكه به موارد گذشته توجه شود. ولي در حقيقت هر تصميم بر محتوا و بستر تصميمات گذشته استوار است. معمولاً براي توضيح اين مطلب از استعاره بستر يا رودخانه تصميم استفاده مي گردد . بستر يا جريان تصميم گيري، اتخاذ تصميم جديد را در احاطه خود دارد و بر آن تاثير مي گذارد، ممكن است تصميمي كه در گذشته گرفته شده مقدمه اي براي تصميم اخير باشد و بر تصميم هم اثر امكان پذيري و هم اثر محدود كننده دارد. بسياري از تصميمات بعدي بدنبال اين تصميم جريان پيدا مي كنند.
با توجه به مطالب بالا به چند نكته مهم اشاره مي نماييم :
1. شناخت و آگاهي كامل از قابليت ها و توانائي هاي خود داشته باشيم. اجازه ندهيد ترس از شكست فضاي ذهني شما را اشغال نمايد.مطمئنا در طول زندگي موفقيتهايي داشته ايد كه مي تواند در كنار اين شكست شما را در تصميم گيري تقويت نمايند.
2. داشتن ديدكامل نسبت به استراتژي، اهداف بلند مدت و كوتاه مدت خود.اگر براي خود اهدافي در نظر داشته باشيد هنگام تصميم گيري راحت و سريعتر انتخاب مي نماييد زيرا بايد فعاليتي را انتخاب نماييد كه در مسير اهداف شما باشد. البته سعي نماييد موضوع را كاملا بررسي نماييد البته تا آنجائي كه امكان پذير است.
3. آگاهي نسبت به وضعيت موجود خود.
4. داشتن تجربه كافي درباره موضوعي كه بايد در باره آن تصميم گرفت و يا آگاهي از نظر كارشناسان مربوطه.
5. توان خود را براي تجزيه و تحليل صحيح مشكلات و مسائل بالا ببريد.
6. ذهنيت باز داشتن و آماده شنيدن نظرات ديگران بودن و دوري از پيش داوري در باره قضايا.
7. مسئوليت پذير باشيد و اتخاذ تصميم با قاطعيت و بدون ترديد يا تزلزل داشته باشيد.
8. قبل از اقدام به هر كاري لحظه اي صبر نماييد. مهمترين كار اين است كه قدري صبر كنيد؛ اصلا عجله نكنيد. به خودتان وقت بدهيد.
9. قبل از تصميم گيري، به جستجوى اطلاعات لازم در رابطه با موضوع مورد نظر بپردازيد.
10. با مطالعه و تحقيق درباره موضوع مورد بررسي اطلاعات خود را در آن باره گسترش بخشيد و از ملاك ها و معيارهايي كه بايد مورد توجه قرار گيرد آگاهي يابيد. ناگفته نماند متناسب با اهميت موضوع تصميم، بايد دامنه تحقيق و مشورت را كاستي يا فزوني بخشيد، به گونه اي كه از وسواس بيش از حد و احساسات زودگذر در امان باشيم .
11. پس از كسب اطلاعات لازم به سنجش و مقايسه آنها بپردازيد و بهترين گزينه را انتخاب نماييد. براي انتخاب بهترين گزينه نيز مي توان از مشورت ديگران استفاده كرد. در اين مرحله بايد اطلاعات بدست آمده را خوب مررور نماييد. دقت كنيد با توجه به شناختي كه بدست آورده ايد، كدام تصميم با استعداد ها، امكانات و علايق شما سازگار تر است. آيا در نهايت از تصميم خود ، راضي هستيد؟
12. اكنون كه تصميمي آگاهانه و از روي دقت و مشورت گرفته ايد، بدون كوچكترين ترديد و ترسي مقدمات وارد شدن به مرحله عمل را آماده نماييد. مثلا پرداخت هزينه ثبت نام، انجام مراحل ثبت نام، ....
13. اگر كاري كه براي انجام دادن آن تصميم گيري نموده ايد يك هدف بلند مدت مي باشد، بايد براي رسيدن به آن برنامه ريزي نمود. پس از طراحي برنامه و مشخص كردن زمان و منابع، در مورد برنامه تنظيم شده با افراد آگاه و مطمئن مشورت كنيد و در صورت نقص يا اشتباه به اصلاح آن پرداخت.
14. از افرادي كه در زمينه هاي مختلف و در زندگي خود به خوبي تصميم مي گيرند، الگو گيري كنيد و حتي با آنان درباره راز موفقيتشان در تصميم گيري صحبت كنيد.
15. حالا وقت عمل كردن مي باشد. با توكل بر خداوند متعال و بدون اهميت دادن به حرف ديگران و با قدرت تمام وارد عمل شويد.
موفق باشيد. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.