چگونگي شاداب سازي مدارس با توجه به فرهنگ اسلامي
 
ايجاد نشاط و شادابي يكي از مؤثرترين راه ها براي افزايش بهداشت رواني در جامعه است، مدرسه بعنوان يك نهاد مي تواند با بوجود آوردن زمينه ها و برنامه هايي باعث هر چه شاداب كردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگي كردن بوجود آيد خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان هاي شاد زندگي خود را تحت كنترل دارند، مسئوليت پذيرند، هدفمند هستند، ديد مثبت به زندگي دارند. آينده نگر واميدوارند و در مقابل مشكلات و سختي ها از پاي نمي نشينند، قرآن دين اسلام را دين شادي معرفي نموده و مهمترين عوامل شادي را محبوبيت، مقبوليت و موفقيت، ايمان، هويت ملي و فرهنگي، خلاقيت عارفانه و حل مسئله ذكر كرده است، روانشناسان شادي و شور و نشاط را محرك انسان ها براي عمل مي دانند و جامعه شناسان جامعه شاد را جامعه موفق مي دانند. عواملي كه مي تواند باعث گسترش شادي شود در ابتدا خانواده است و سپس ديگر نهادها همچون مدرسه و نهادهاي فرهنگي مذهبي مي باشند كه هر كدام به نوبه خود وظايفي دارند كه در اينجا سعي مي شود پيشنهادات كاربردي جهت ايجاد شور و نشاط در مدرسه ارائه دهد.
در حقيقت آموزش و پرورش به مثابه درختي تنومند است كه براي تغذيه و باروري ميوه هايش نيازمند استفاده از منابعي است كه با هماهنگي و مساعدت، موجبات رشد آن را فراهم مي آورند. از سوي ديگر عناويني چون خلاقيت نقادي و نقدپذيري، بارش فكري، مهارت هاي زندگي، تغذيه و بهداشت فردي و جمعي، مدرسه ي شاد زماني در مدارس عملياتي خواهد شد كه تمامي عناصر اين مجموعه به باور لازم برسند و تحول و تغيير را به عنوان يك اصل در نظر بگيرند. شادماني احساسي است كه زندگي را چيزي خوب مي داند. شادماني به مفهوم دوام لحظات شاد ديروز، روحيه ي سرخوش امروز و زمان دشوار فرد است. آنچه اشخاص آن را شادي تجربه مي كنند نه يك شادي زودگذر بلكه يك احساس عميق و اين باور است كه به رغم مشكلات امروز همه چيز خوب است،يا به خوبي برگزار خواهد شد .انساني شاد است كه از زنده بودن خود احساس رضايت و خوشبختي كند، ديگران از او سود ببرند، آرزوها و نيازهاي فردش نيز تا حد نسبتاً زيادي تحقق يافته باشد و خوشبختي و شادماني اش مستدام باشد نه مقطعي و زودگذر
شادي از ديدگاه قرآن و معصومان (عليهم السلام)
قرآن اسلام را دين شادي مي شمارد و نيز با شادي هاي دنيا مخالف نيست، بلكه آن شادي هايي را خوب مي داند كه موجب لطمه به ديگران و همچنين داراي قبح اخلاقي و مذهبي نباشد و تضييع حقوق خداوند را در بر نداشته باشد.
از نگاه دين مهمترين عوامل شادي زا در زندگي انسان ها عبارتند از: محبوبيت، مقبوليت، موفقيت، ايمان، هويت ملي و فرهنگي، خلاقيت، تجربه هاي عارفانه، حل مسئله، پرهيز از گناه، رضايت و تحمل، تبسم و خنده، تنوع ظاهري، بوي خوش، كار و تلاش، تفريح و تفرج، سير و سفر، تفكر در آفرينش و كشف حقيقت، رسيدگي به ديگران، با بچه بودن، استفاده از روش هاي استعاره اي و شعري در بيان نظرات، داشتن دوستان ساده و خوش مشرب، تقويت عزت نفس، هديه دادن و مهرباني كردن و گره گشايي از كار ديگران مي باشد.
شادي از ديدگاه روانشناسي
 ريچارد كارسون معتقد است كه شادماني حالتي از ذهن است نه رشته اي از حوادث، احساس آرامش بخش كه مي توانيد هميشه تجربه اش كنيد و با آن زندگي كنيد و نه چيزي كه براي يافتنش نياز به جستجو داشته باشيد، شادماني در خارج از وجود شما نيست شادماني يك احساس است.
مايكل ارگايل معتقد است كه شادي عبارت است از بودن در حال خوش حالي و سرور يا ديگر هيجانات مثبت يا عبارت است از راضي بودن از زندگي خود.
شادماني عبارت است از قضاوت و داوري انسان درباره ي چگونگي گذراندن زندگي خويش، اين نوع واحدي از بيرون به فرد تحميل نمي شود بلكه حالتي است دروني كه از هيجانات مثبت تأثير مي پذيرد
عوامل مؤثر بر شور و نشاط دانش آموزان
- خانواده
 خانواده اولين نهادي است كه انسان در آن رشد مي كند و تأثير مستقيم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقي هاي فرزندان دارد. برخي خانواده ها عموماً دنيا را مكاني قابل اعتماد، منظم، پيش بيني پذير، قابل مهار مي بينند. آن ها خود را با كفايت مي شمارند، ساير خانواده ها اطراف خود را محيطي خطرناك، نااستوار و متزلزل، غيرقابل پيش بيني مي انگارند كه خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراين ديدگاه خانواده و رفتار اعضاي خانواده بر كودكان تأثير فراوان دارد.
- مدرسه شاد و با روح
 مدرسه موقعيتي فراهم مي كند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه هاي بزرگ سالانه، زندگي را بازي و تمرين كنند و كم كم آماده شوند تا در زمين واقعي زندگي به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازي ظاهري مدرسه
 محيط ظاهري و فيزيكي شاد بر شادابي و شادماني افراد تأثير دارد. اين بخش شامل:
1- فضاسازي و زيباسازي حياط مدرسه: ديوارهاي تزيين شده با نقاشي هاي زيبا، سطح زمين مناسب، كاشت درخت و فضاي سبز، قرار دادن نيمكت هاي رنگي، زيبا، تابلوي زيبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محيط مدرسه.
2- زيباسازي ساختمان مدارس: رنگ آميزي در و پنجره و ساختمان، نصب پرده هاي زيبا، زيباسازي راهروها، كلاس ها و قرار دادن گلدان هاي گل هاي طبيعي و مصنوعي در راهروها، مناسب بودن اندازه كلاس ها و...
3- زيباسازي و تميز بودن نمازخانه، كتابخانه و كارگاه: استفاده از خوش بو كننده ها، قفسه هاي زيبا، مناسب بودن محيط كتابخانه، نمازخانه و كارگاه.
4- پوشش هاي ظاهري معلم ها، مدير و كاركنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش هاي شاد براي دانش آموزان و همچنين پوشش مرتب و استفاده از رنگ هاي شاد و روشن براي كاركنان مدرسه.
5- رعايت بهداشت: تميز بودن محيط مدرسه، كلاس ها، بهداشت فردي، اجتماعي، دانش آموزان
ب) معلم شاد و با روحيه:
معلم آهنگ و فضا و جو كلاس درس را تنظيم مي كند، چنانچه قرار باشد كه روح دانش آموزان پرورش و رشد يابد، بايد اين روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچيزي براي تقويت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش هاي تدريس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم بايد بداند كه دانش آموزان داراي تفاوت هاي فردي هستند و نيز بايد با روش هاي تشويق وتنبيه آگاهي لازم داشته باشد و پر روحيه و باانگيزه باشد.
ج) جو مدرسه:
جو مدرسه متكي بر نگرش و رويكرد افراد به مسائل، موضوعات، اشياء و امكانات است، تعيين كننده فرايند آموزش درون مدرسه اي است. جو مدرسه مي تواند بر اساس وفاداري و همدلي سازمان دهي شود يا افراد را در دو سوي يك ديوار بلند ناامني و بي اعتمادي قرار دهد. داشتن فرصت هاي برابر، خودي محسوب شدن، پذيرفته شدن و تمايل به همكاري چند جانبه، از جمله مؤلفه هاي جو مدرسه مي باشد
 مطالعات حكايت از اين دارند كه پس از والدين مدير و معلم مهمترين نقش دانش آموز رادر شكل گيري احساسي كه بچه به نقش خود دارد، ايفا مي كنند.
- شاداب سازي معنوي در مدارس
 بي ترديد تربيت روحي و معنوي نوجوانان بايد از آغاز حيات آنان مدنظر قرار گرفته شود. دين سه جزء اصلي دارد:
1- مذهبي بودن سازماني متضمن عضويت در مؤسسات ديني
2- مذهبي بودن فردي كه تعهد فردي نسبت به دين دارند.
3- عقايد ديني، عقايد هسته اي افراد هستند كه به دينشان و رابطه شان با خداي بوده است.
آشنا كردن دانش آموزان با لطافت طبيعت (آب و هوا، آفتاب، كوه، دريا و...) مي تواند نشاط و شادابي را با ادراك طبيعت خداوندي بدست آورد بطوري كه با ديدن هر يك از ابعاد طبيعت حتي بوييدن يك گل احساس لذت و شادماني كند. انجام مراسمات مذهبي مي تواند باعث شاداب سازي دروني و معنوي در مدارس باشد.
راهكارهاي مناسب جهت شاداب سازي مدارس
الف) پيشنهاد به مديران
1- نظارت مشاركتي بر فعاليت هاي آموزشي و پرورشي مدرسه
2- تبادل تجربه موفق مديران در رابطه با شاداب سازي مدارس
3- مطالعه در خصوص شادي و جايگاه آن در تعليم و تربيت
4- استفاده از مديريت مشاركتي كه باعث خلاقيت و ابتكار مي شود.
5- برقراري روابط حسنه در مدرسه
6- افزايش عزت نفس در كاركنان و دانش آموزان با روش هاي صحيح تشويق
7- تشكيل كميته شاداب سازي مركب از مدير، مربي پرورشي، دبير ورزش، هنر، نماينده دبيران، دانش آموزان و انجمن اولياء و مربيان
8- برگزاري اردوهاي سياحتي و تفريحي با نظارت اولياء
9- بها دادن به دانش آموزان كنجكاو و پرسشگر و پرتحرك و شاداب
10- ايجاد فضاي سبز و استفاده از رنگ هاي شاد و جذاب در مدرسه
11- توجه به وضعيت بهداشت محيط مدرسه
12- دادن مسئوليت به دانش آموزان
13- پر بار كردن ساعات ورزش
14- ايجاد كتابخانه مناسب، نمازخانه تميز و جذاب
15- تهيه وسايل كمك آموزشي جهت تدريس بهتر معلمان
16- فراهم كردن برنامه مشاركت اولياء در برنامه هاي شاداب سازي
17- پخش موسيقي آرامبخش در ساعات استراحت
18- ترغيب كاركنان به استفاده از لباس هاي مناسب با رنگ هاي روشن و همچنين انتخاب رنگ مناسب و شاد براي روپوش دانش آموزان
19- تشويق بهترين طرح در زمينه شاداب سازي
20- اجراي طرح يك روز اداره مدرسه توسط دانش آموزان (در مدارس بخش سعدآباد اجرا مي شود)
21- تشكيل ايستگاه جايزه (بدين صورت كه جوايز مختلفي در طبقات مختلف قرار مي گيرد و ارزش جايزه ها متفاوت است و دانش آموزان با توجه به تعداد كارت تشويقي، حق انتخاب دارند.)
22- ايجاد ايستگاه تلاشگران به منظور معرفي دانش آموزان ساعي در زمينه هاي مختلف علمي- ورزشي و فرهنگي هنري
پيشنهاد به معلمان
1-استفاده از روش هاي فعال تدريس
2-استفاده از روش هاي مناسب تشويق و تنبيه
3-عدم استفاده از تنبيه بدني
4- استفاده از وسايل كمك آموزشي
5- برقراري ارتباط حسنه با دانش آموزان
6- ترغيب دانش آموزان به فعاليت هاي گروهي
7- استفاده از روش گردش علمي و نمايشنامه اي
8- جلوگيري از هر نوع برخورد لفظي و بي احترامي به دانش آموزان
9-اختصاص بخشي از كلاس به گفتن لطيفه
10- استفاده از موسيقي سر كلاس درس در موقعيت مناسب
11- تشكيل تيم هاي ورزش معلمان و مسابقه با دانش آموزان
12- بالا بردن آگاهي و اطلاعات در زمينه روانشناسي و تفاوت هاي فردي
13- خواندن قصه ها و داستان هاي جالب و دوست داشتني براي دانش آموزان در كلاس درس انشاء، ديني، ادبيات و...
پيشنهاد به مشاوران، مربيان پرورشي
1-معرفي الگوهاي مناسب علمي، ورزشي، فرهنگي به دانش آموزان
2-توجه به بهداشت رواني و جسمي دانش آموزان
3-برگزاري جنگ خنده در مراسم صبحگاهي يا اعياد كه با گفتن لطيفه هاي مناسب و اخلاقي باعث ايجاد شور و نشاط و تخليه هيجاني مي شود.
4-ايجاد تابلوي اعلانات تحت عنوان ايستگاه خنده كه شامل شعرهاي شادي آفرين و لطيفه هاي مناسب مي باشد.
5- استفاده از پيام هاي بهداشتي شاد در تابلوي اعلانات
6- برگزاري جشن ها به مناسبت هاي مختلف
7- برگزاري جنگ شادي خانوادگي در مدرسه
8- برگزاري مسابقات ورزشي، تفريحي، فرهنگي، هنري و علمي بين دانش آموزان
9- آموزش مهارت هاي زندگي (خودآگاهي، همدلي، ارتباط مؤثر، تصميم گيري، حل مسأله، تفكر خلاق، تفكر انتقادي، توانايي حل مسئله، توانايي مقابله با استرس)
10- برگزاري نمايشگاه آثار دانش آموزان
11- برگزاري برنامه هاي صبحگاهي بانشاط و پربار همراه با موسيقي و ورزش
12- كمك جهت رفع مشكلات دانش آموزان
13- ايجاد تفكر مثبت نگري در دانش آموزان
14- ارائه مفاهيم و ظرايف ديني به شيوه هاي جذاب
15- روي آوردن به روش هاي سنتي و پرورشي در محيط مدرسه و اجراي يك برنامه جديد در هر روز يا هفته در زماني مشخص در حدود 10 دقيقه كه زنگ استراحت پيشنهاد مي شود.
نتيجه گيري
 شايد در اولين نگاه احساس كنيم كه انجام همه امور فوق در مدارس مستلزم پرداخت هزينه هاي سنگين باشد و مسلماً در مدارس دولتي چنين امكاني وجود ندارد، ليكن با كمي تأمل به اين نتيجه مي رسيم كه انجام بسياري از اين پيشنهادات فوق مي تواند با درايت و مديريت صحيح با حداقل بودجه و امكانات انجام شدني باشد. و به اشكال مختلف مي توان شادابي و طراوت را به كودكان و نوجوانان اين مرز و بوم هديه دهيم و در نهايت جامعه اي شاد داشته باشيم كه اين خود باعث بروز رشد استعدادها و خلاقيت ها در جوانان ما خواهد شد.
شاداب سازي و ايجاد روحيه شاد در دانش آموزان و جلوگيري از افسردگي آن ها باعث مي شود افرادي هدفمند، كارآمد و مسئوليت پذير در جامعه داشته باشيم. در اين ميان عوامل متعددي دست به دست هم داده تا اين هدف محقق شود.
- مهمترين عامل نقش خانواده است، تربيت فرزند از اوان زندگي و ايجاد نشاط او و پيوند ميان خانواده و مدرسه و تعامل اين دو در ايجاد هماهنگي با هم مي تواند روشي مؤثر براي ايجاد شادابي در فرزند پيدا و اجرا شود.
نقش مدرسه، معلمان و ساير اولياء مدرسه بر كسي پوشيده نيست بنابراين با ايجاد مدرسه اي شاد مي توان به پرورش افرادي شاد و كارآمد براي جامعه اي موفق اميدوار بود. به اميد تحقق اين امر مهم.