94-08-23- حجت الاسلام والمسلمين میرباقری - تفسیر جزء سی
برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: تفسیر سور جزء سی قرآن کریم
كارشناس: حجت الاسلام و المسلمين میرباقری
تاريخ پخش: 94/08/23

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

دنیا شنید آه نیستانی تو را *** بر نیزه دید آینه گردانی تو را
موج نسیم غمزده حس کرد -مو به مو- *** بر اوج نیزه عمق پریشانی تو را
سنگی که قلب دخت علی را نشانه رفت *** آمد شکست حرمت پیشانی تو را
قومی که سجده بر بت ابلیس برده اند *** انکار کرده اند مسلمانی تو را
آنان که گوششان پر از آواز سکه بود *** نشنیده اند لهجه ی قرآنی تورا
با اینهمه کسی نتوانست کم کند *** یک ذره از تجلی عرفانی تورا
بعد از طلوع سرخ تو ای آفتاب سبز *** چشمی ندید مغرب پایانی تو را

شریعتی: سلام عرض می‌کنم خدمت شما بینندگان عزیز و حاج آقای میرباقری عزیز خیلی خوش آمدید.
حاج آقا میرباقری: سلام علیکم و رحمة الله خدمت شما و بینندگان و همکاران عرض سلام و ادب و احترام دارم.
شریعتی: خیلی ممنون در ذیل بحث تفسیر سوره‌های نورانی جزء سی قرآن کریم در جلسه‌ی گذشته حاج آقای میرباقری از نکات لطیف سوره‌ی مبارکه‌ی ماعون گفتند ادامه‌ی فرمایشات شما را خواهیم شنید.
حاج آقا میرباقری: بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین و لعنة علی اعدائهم اجمعین اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه الساعة و فی کل الساعة ولیاً و حافظاً و قاعداً و ناصراً و دلیلاً و عیناً حتی تسکنه ارضک طوعاً و تمتعه فیها طویلاً و هب لنا رأفته و رحمته و دعائه و خیره ما ننال به سعة من رحمتک و فوز عن عندک عرض کردیم سوره‌ی ماعون حدود شش آیه یا هفت آیه دارد چون آیه‌ی آخر را ممکن است بعضی‌ها دو آیه به حساب آورده اند در آن جریان تکذیب دین و ارتباط این تکذیب دین با دو مسئله بیان شده است یکی با راندن یتیم و برخورد قهر آمیز با یتیم و دوم با عدم دعوت دیگران به دستگیری از مساکین و اطعام آن‌ها و هم چنین رابطه‌ی این تکذیب دین با سهو عن الصلوة یعنی نسبت به نماز اعراض کردن و ساهی عن الصلوة بی مبالات نسبت به نماز بودن آمده و ریاکاری در نماز و عبادت این ارتباط توضیح داده شده با یک نگاه این ارتباط را اجمالا در جلسه‌ی قبل توضیح دادیم. تکذیب دین اثرش این‌ها است «أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ، فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ، وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ» (ماعون/ 3-1) آن کسی که تکذیب دین می‌کند به قهر با ایتام منتهی می‌شود و به عدم تحریک و برنامه ریزی برای مساکین منتهی می‌شود یعنی بی توجهی به این مسائل می‌شود منجر به سهو عن الصلوة می‌شود و منجر به این می‌شود که از کمترین خیری هم منع می‌کند این را مقداری در جلسه‌ی گذشته توضیح دادیم عنایت کنید این دین به خود دین تفسیر می‌شود «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ» (فتح/ 28) دین آن چیزی است که برنامه‌ی هدایت خدا است باطنش جریان ولایت الله است که برای هدایت بندگان و رساندن آن‌ها به مقصد نازل شده بر انبیا یک معنای دین هم قیامت است که در آیات متعدد گاهی به این معنا به کار می‌رود ولی یک معنای دین هم به معنی امام علیه السلام است وجود مقدس حضرت علی در این جا در روایات متعددی دین به حضرت علی تفسیر شده کسی که مکذب حضرت علی است سرنوشتش به این جا کشیده می‌شود در این جا بحث از قهر با ایتام برخورد قهر آمیز با ایتام و برنامه ریزی نکردن برای دستگیری از مسکین‌هایی است که زمین گیر شدند یک بحثی را در بحث انفاق یک موقعی ذیل سوره‌ی بقره در ماه رمضان عرض کردم که وقتی ما انفاق می‌کنیم یک عده‌ای فقط شکم‌های گرسنه را می‌بینند و رنج این شکم‌های گرسنه یا پاهای برهنه یا بدن‌های عریان را می‌برند لذا تلاش می‌کنند بدن‌ها را بپوشانند کفشی آماده بکنند ولی یک موقع فقرهای بیشتر و مسکنت‌های بیشتر را می‌بینند مسکنت انسان فقط در این نیست که لباس نداشته باشد بلکه چه بسا آدم‌هایی که از این جهات در گرفتاری هستند ولی واقعا در عزت هستند مسکنت شان رفع شده بنابراین یُتم و مسکنت یک مفهوم وسیعی دارد یک معنایش این است که کسی که از نعمت و موهبت الهی پدر محروم شده این را دیگران باید زیر بالش را بگیرند موظف اند کسی که فقیر است زمین گیر شده نمی‌تواند زندگی اش را اداره بکند موظف اند دستش را بگیرند یکی این است نکته‌ی اول در وسعت مفهوم یتم و مسکن است من یکی دو روایت می‌خوانم روایت در این زمینه زیاد است که این دو روایت از وجود مقدس امام حسن عسکری در تفسیرشان است مرحوم محدث قمی در بحار جلد دو این روایت را ذکر کرده یک مقداری مفهوم مسکین و یتیم وسعت داده می‌شود روایت اولی از امام حسن عسکری است فرمودند فَضْلُ كَافِلِ يَتِيمِ آلِ مُحَمَّدٍ الْمُنْقَطِعِ عَنْ مَوَالِيهِ النَّاشِبِ فِي رُتْبَةِ الْجَهْلِ يُخْرِجُهُ مِنْ جَهْلِهِ وَ يُوضِحُ لَهُ مَا اشْتَبَهَ عَلَيْهِ عَلَى فَضْلِ كَافِلِ يَتِيمٍ يُطْعِمُهُ وَ يَسْقِيهِ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى السُّهَا آن کسی که یتیم آل محمد را کفالت می‌کند و سرپرستی می‌کند آن کسی که از موالی خودش جدا شده بساط ابلیس و سقیفه او را جدا کردند نگذاشتند دستش به دست پدرانش برسد أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة (علل الشرایع، ج 1، ص 128) اگر جدا کردی مبتلا به یتم می‌شود یتیم می‌شود طبیعتا وقتی از امامش جدا شد گرفتار وادی حیرت می‌شود اگر کسی دست این را بگیرد کفالت بکند که این کفالت چیست؟ او را از این جهالت بیرون بیاورد و آن چه بر او موجب شبهه شده و اشتباه شده بر او واضح بکند حق را بر او واضح می‌کند او را از این حیرت بیرون می‌آورد کسی که بنا بود از این حیرت بماند از امامش جدا شده فضل او بر فضل کافل یتیمی که واقعا اطعام می‌کند سقایت می‌کند احترام می‌کند واقعا هم ارزشمند است مثل فضیلت خورشید بر کم نور ترین ستاره است پس ما دو یتم داریم یکی یتم عن الامام داریم انسان وقتی از امامش جدا می‌شود حیران می‌شود این از فرزندی که از پدر خودش جدا شده گرفتار تر است می‌بینید سرنوشت اقوام را طعمه‌ی شیطان می‌شوند بعد هم پایانشان جهنم می‌شود باز از امام حسن عسکری علیه السلام است فرمودند أَشَدُّ مِنْ يُتْمِ الْيَتِيمِ الَّذِي انْقَطَعَ عَنْ أَبِيهِ يُتْمُ يَتِيمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِه وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَيْهِ وَ لَا يَدْرِي حُكْمَهُ فِيمَا يُبْتَلَى بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِينِهِ أَلَا فَمَنْ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا فَهَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِيعَتِنَا الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا يَتِيمٌ فِي حِجْرِهِ أَلَا فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِيعَتَنَا كَانَ مَعَنَا فِي الرَّفِيقِ الْأَعْلَى (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج15، ص153) شدید تر از یتم این تنهایی و انفراد این یتیمی که بدون پدر شده که واقعا سخت است یتیم انقطع عن الامامه عاجز است از این که امامش را پیدا بکند دست به دست امام بدهد خیلی وقت‌ها دسترسی نداشتن مال حجب است موانع نمی‌گذارد امامت را بشناسی امام بغل دست آدم است آدم منقطع از امام است حتی در عصر غیبت هم دوری از امام مال حجابی است که افتاده و الا امام که به ما نزدیک است از ما به ما نزدیک تر است اگر اسم اعظم الهی نباشد در عالم که عالم کار نمی‌کند یک جریانی با یک تدبیر یک جریان عظیم تری ایجاد کرده جریان اولیاء طاغوت بنی امیه و بنی تیم این‌ها امت را از امامشان جدا کردند و امت را یتیم کردند و این یتم خیلی بدتر است کسی حیرانی امت را ببیند امتی که از امامش جدا شده هر کسی یک طرف او را می‌کشد می‌برد یک روز بنی امیه می‌آیند یک روز بنی عباس همین طوری دیگران بازی می‌کنند اگر کسی عمق این یتم را بفهمد این خیلی مهم تر از ایتامی هستند که آن‌ها هم خیلی مهم هستند فرمود نمی‌داند وظیفه اش چیست در حیرت است زندگی می‌کند اما در حیرت زندگی می‌کند در مبتلا به نمی‌داند وظیفه اش چیست شرایع دینش را نمی‌داند چیست فرمود اگر یکی از شیعیان ما برود دنبال علم معارف ما را یاد بگیرد خودش به امام وصل شود از آن سرچشمه بنوشد که عالم به علوم باشد و آن وقت سرپرستی بکند این گونه ایتام را و آن‌ها را نجات بدهد چنین آدمی با ماست هم در مقام رفیق اعلی است که از عالی ترین مقامات است هم با ما است درک ما از یتم با این روایات تغییر بکند مسکنت هم همین طور است مسکین یعنی فقیری که این قدر فقیر است که زمین گیر شده توانی برای حرکت ندارد یک معنای وسیع تری دارد در بعضی از آیات مسکین تأویل به امام معصوم شده «أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ» (بلد/ 16) فرمود حضرت علی است مسکنت مسکنت نسبت به خدای متعال است چه کسی از امام مسکین نسبت به خدا است فقیر نسبت به خدای متعال است این به معنی این مسکنت که نیست امام قائمه‌ی همه‌ی عالم است همه‌ی عالم بارشان روی دوش امام است امام که زمین گیر نیست العیاذ بالله این مسکین یعنی مسکنت نسبت به خدای متعال و خدای متعال سرپرست اوست آن وقت وقتی خدا سرپرست او شد او بقیه‌ی مساکین را سرپرستی می‌کند این یک معنا است گاهی در بعضی از روایات است این از وجود مقدس امام حسن عسکری است که إِنَّ مُحِبِّي آلِ مُحَمَّدٍ مَسَاكِينُ مُوَاسَاتُهُمْ أَفْضَلُ مِنْ مُوَاسَاةِ مَسَاكِينِ الْفُقَرَاءِ وَ هُمُ الَّذِينَ سَكَنَتْ جَوَارِحُهُمْ وَ ضَعُفَتْ قُوَاهُمْ مِنْ مُقَاتَلَةِ أَعْدَاءِ اللَّهِ الَّذِينَ يُعَيِّرُونَهُمْ‏ بِدِينِهِمْ وَ يُسَفِّهُونَ أَحْلَامَهُمْ أَلَا فَمَنْ قَوَّاهُمْ بِفِقْهِهِ وَ عَلَّمَهُمْ حَتَّى أَزَالَ مَسْكَنَتَهُمْ ثُمَّ يُسَلِّطُهُمْ عَلَى الْأَعْدَاءِ الظَّاهِرِينَ النَّوَاصِبِ وَ عَلَى الْأَعْدَاءِ الْبَاطِنِينَ إِبْلِيسَ وَ مَرَدَتِهِ حَتَّى يَهْزِمُوهُمْ عَنْ دِينِ اللَّهِ يَذُودُوهُمْ عَنْ أَوْلِيَاءِ آلِ رَسُولِ اللَّهِ ص حَوَّلَ اللَّهُ تَعَالَى تِلْكَ الْمَسْكَنَةَ إِلَى شَيَاطِينِهِمْ فَأَعْجَزَهُمْ عَنْ إِضْلَالِهِمْ قَضَى اللَّهُ تَعَالَى بِذَلِكَ قَضَاءً حَقّاً عَلَى لِسَانِ رَسُولِ اللَّهِ (اسرار آل محمد، ص 19) این محبین نبی اکرم و آلش مسکین هستند این‌ها مساکینی هستند مواسات با این‌ها از اطعام با فقرا و مساکینی که گرسنه هستند فضیلتش بیشتر است سرمایه گذاری کردن کمک کردن به این‌ها فضیلتش بیشتر است این مساکین چه کسانی هستند؟ آن‌ها ناتوان هستند زمین گیر هستند در مقابل یک جریان باطلی که آمده و سرکوب می‌کند جبهه‌ی حق را این‌ها زمین گیر هستند این‌ها مسکین هستند این می‌خواهد راه امامش را برود این‌ها نمی‌گذارند برود زمین گیر کردند نمی‌گذارند راه امامش را برود این که خیلی مهم تر است پس اولا در این تعابیر قرآنی یک مقدار مفاهیم خیلی وسیع تری هستند از آن چیزی که ما ذکر می‌کنیم بنابراین به پیغمبر می‌گویند «أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ، فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ، وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ» ایتام را با قهر دور می‌کند شاید آن داستانی است که نمی‌گذارد امت به امام برسند البته یک معنایش همین است که کسی که تکذیب دین می‌کند واقعا با یتیم برخورد قهرآمیز می‌کند برنامه ریزی برای دستگیری از مساکین نمی‌کند طعامی که مال خود مسکین است تدبیر نمی‌کند به مسکین برسد مرحوم علامه طباطبائی از بعضی نقل کردند طعام گفته نشده اطعام گفته نشده که ترغیب به طعام دادن باشد بلکه طعام مال خودش است برنامه ریزی نمی‌کند این طعام به دستش برسد حتی نسبت به مسکین این اثر تکذیب دین است این را انکار نمی‌کنیم ولی تکذیب دین برنامه‌ی وسیعی است که آن‌هایی که ایتام هستند باید به امام برسند پیغمبر آمده این‌ها را سرپرستی بکند «فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ، وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ» (ضحی/ 10-9) پیغمبر یتیمی است که نسبت به خدا یتیم است «أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى» (ضحی/ 6) منفرد است خدا از خاک برش می‌دارد ولی به دیگران می‌گوید تو از خاک بردار پس مفهوم یتم معنای وسیعی است اگر کسی تامل بکند این یتم قابل مقایسه با آن یتم نیست این یتمی که می‌بینیم که کسی پدری را از دست می‌دهد چقدر گرفتار می‌شود این مثلی است خدا گذاشته که آن یتم را بفهمیم اما غافل هستیم کاری کردند که این یتم چه است حالی مان نیست از پدر جدا نیستیم بلا تشبیه گاهی اوقات بچه‌هایی که دور از سرپرستشان هستند او را ابزار ثروت خودشان می‌کنند بعد کاری می‌کنند که او اصلا نمی‌داند پدری دارد از این شبکه‌ها در دنیا است پس اولا جریان یتم و مسکنت یک جریان وسیعی است و این پیغمبر آمده همه‌ی این ایتام و مساکین را از زمین بردارد به خدا برساند امام معصوم کارش همین است امام مسکین خداست فقیر خداست خدای متعال از او دستگیری می‌کند او را غنی می‌کند او با خدای خودش به غنا رسیده از خاک برخواسته آن وقت مامور شده بیاید ایتام و مساکین را دستگیری بکند و عهدی هم با خدا بسته شفاعت عهد می‌خواهد به هر کسی مقام شفاعت نمی‌دهند «لَّا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَـنِ عَهْدًا» (مریم/ 87) همان‌هایی که می‌خواهند شفاعت شوند یک عهدی باید داشته باشند هم آن‌هایی که شفاعت می‌کنند. خدایا من را پیغمبر بکن دست مردم را بگیرم از ضلالت نجات بدهم مگر خدا پیغمبرش می‌کند؟ هر کسی گفت من امام شوم دست مردم را بگیرم مگر می‌شود؟ آن عهد شفاعت فداکاری ایثار است عهد این که وقتی خودت بنده شدی سرمایه گذاری کنی برای بنده کردن دیگران بار همه را برداری خیلی کار سختی است پیغمبری باید پیدا شود این کار را بکند این بار را خدا گذاشته روی دوش نبی اکرم و امیر المومنین حضرت علی داستان شفاعتش در سوره‌ی هل اتی است «إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِن كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا، عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا، يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا» (انسان/ 7-5) حضرت علی به نذر خودش وفا کرده در روایت دارد آن نذر همان عهدی است که با خدا بسته صرف نذری که کرده بودند سه روز روزه بگیرند نیست این ظاهرش است امام یک عهدی با خدا دارد آمده ایتام و مساکین و اسرا را آزاد بکند ایتام را سرپرستی بکند به کرامت برساند مساکین را از زمین گیری نجات بدهد این کار امام است «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا» (انسان/ 8) پس مسئله‌ی اول این است که داستان یتم و مسکنت یک داستان وسیعی است دوم این که سرپرستی این ایتام و مساکین به نبی اکرم سپرده شده بعد از طریق نبی اکرم به حضرت علی و ائمه‌ی بعدی آن‌ها اَبُوالاَیتَام هستند یعنی حضرت همه‌ی یتیم‌ها را از زمین برمی‌دارد که داستانش در سوره‌ی هل اتی آمده اگر کسی خودش را مسکین امام نمی‌بیند خودش را اسیری نمی‌بیند که امام باید آزادش بکند نبی اکرم باید آزادش بکند «وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ» (اعراف/ 157) نبی اکرم غل‌ها را از دست و پاها و قلوب باز کرده قلوب را آزاد کرده وَ قَعَدَتْ بِي أَغْلاَلِي (دعای کمیل) این کار امام است پس ما همه اسیر هستیم ما همه یتیم و مسکین هستیم واقعا مسکین هستیم. فضای دشمنان فضای ولایت ائمه‌ی جور کاری کرده که ما از امام غافل هستیم مثل فرزندی که بردند از پدر جدا کردند غافلش کردند که تو پدری هم داشتی بعد هم سخن این است که این‌ها جای این پدر را پر می‌کنند؟ به هیچ وجه جای پدر را پر نمی‌کنند کسی که مکذب دین است که نمی‌تواند جای امام را پر بکند امام سرپرست ایتام و مساکین است امام است که اهل صلوة و اقامه‌ی صلوة است آن‌هایی که می‌خواهند پا جای پای امام بگذارند بعد بگویند سرپرستی می‌کنیم گرفتارهای عالم را نجات می‌دهیم از اول تا الآن این طور بوده فراعنه‌ی تاریخ این طور بودند فراعنه‌ی الآن هم این طور هستند صدایشان گوش فلک را کر کرده اما اصلا این طوری نیست داستان سرپرستی داستان ساده‌ای نیست چه کسی می‌تواند این ایتام را از زمین بردارد چه کسی اهل اکرام به یتیم است چه کسی اهل اطعام به مسکین است؟ کسی که اهل داد و ستد با خداست داستانش را یک بار در سوره‌ی فجر خدمت شما عرض کردم که چرا فراعنه رو به فساد آوردند این همه امکانات در زمین را خرج فساد کردند «فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ، فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ» (فجر/ 13-12) که فراعنه‌ی امت حضرت هم از این قاعده مستثنی نیستند خدای متعال آن‌ها را زیر تازیانه قرار داد داستانش را در آن سوره ذکر می‌کند «فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ ﴿١٥﴾ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ» (فجر/ 16-15) انسان وقتی خدا در این دار امتحان امتحانش می‌کند به او آبرو می‌دهد عزیز می‌کند نعمت می‌دهد ثروت می‌دهد مکنت می‌دهد امکانات می‌دهد می‌گوید تمام شد اکرام همین است این چیزی که ما باید برسیم شاخصه‌ی کرامت این است که انسان قدرت ثروت داشته باشد من دارم دیگر به مقصد رسیدم خود این را مقصد می‌داند کرامت را چیزی جز امکانات نمی‌داند این آدم چه کار می‌کند؟ خیال می‌کند این‌ها شاخصه‌ی اکرام کرامت اند می‌گوید من باید به کرامت رسیدم رسیدم این را کرامت می‌داند بعد اگر روزی اش را برایش سخت گرفتند در وادی امتحان که این هم یک نوع امتحان است یک روز ممکن است انسان را بیمار بکند یک روز سالم یک روز فقیر بکند یک روز غنی باشد هر دو امتحان است کسی که این صحنه‌ی امتحان را نمی‌فهمد دست خدای متعال را نمی‌بیند خود این‌ها را نگاه می‌کند خیال می‌کند شاخص کرامت ثروتمندی قدرت است شاخص حقارت هم نداشتن است آدمی که این طوری نگاه می‌کند «كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ» (فجر/ 17) این که قدرت داری آبروی داری عزت داری این کرامت نیست اگر توانستی با خدا معامله بکنی از این دست از خدا بگیری به آن دست بدهی می‌شوی مکرم کسی که این‌ها را شاخصه‌ی کرامت می‌داند برای یتیم خرج نمی‌کند این آبرو داده شده برای خرج کردن برای یتیم تا اکرام بکند یتیم را او احتیاج به اکرام دارد «وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ» (فجر/ 18) شما کی برنامه ریزی کردید برای این که گرسنه‌ای سیر شود داشتید ثروت این که کرامت نیست پس کرامت این است که از دست خدا بگیری به دست خدا برگردانی یعنی حواله‌های خدا را رد نکنی ایتام حواله‌های خدا هستند مساکین حواله‌های خدا هستند اگر از دست خدا گرفتی برگرداندی می‌شود کریم این‌هایی که اشتباه می‌فهمند برنامه‌ی عالم را و خیال می‌کنند قدرت ثروت علامت کرامت است رسیدی به مقصد باید به این جا می‌رسیدی رسیدی این‌ها نه فقط نمی‌دهند به دیگران مال دیگران را به سمت خودشان می‌کشانند یک قدم این است که «وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَّمًّا» (فجر/ 19) میراث دیگران را هم می‌خورید الآن مستکبرین عالم چه کار می‌کنند؟ همه‌ی عالم را میراث خودشان می‌دانند واقعا پنجاه نفر در این عالم صاحب سرمایه هستند طبق بعضی از آمارها بیش از پنجاه درصد امکانات دنیا در اختیار آن‌ها است برای حیواناتشان پزشک خصوصی دارند داروخانه‌ی فلان دارند کشتی دارند می‌گویند مال ماست تفکرشان قارونی است «إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِي» (قصص/ 78) متاسفانه این را هم به عالم منتقل کردند گاهی ما خیال می‌کنیم خودشان زحمت کشیدند طیب الله یعنی پنجاه نفر به اندازه‌ی شش میلیارد عالم دنیا زحمت کشیدند؟ که در این شش میلیارد متفکر است همه نوع آدمی است این حرف‌ها چیست؟ این همان جریانی است که انسان وقتی این‌ها را شاخص دانست سعی می‌کند همه‌ی امکانات را بکشد به طرف خودش پس آن تفکر نه فقط موجب می‌شود شما اکرام یتیم نکنی آبرویت را خرج دیگران نکنی برنامه ریزی نکنی برای این که حق دیگران به دستشان نرسد برای حق دیگران هم برنامه ریزی می‌کنی بکشانی به سمت خودت شما به عشق مال می‌رسید کسی که به عشق مال رسید که نمی‌تواند از مال بگذرد پس چه کسانی می‌توانند بگذرند؟ دائما در حال داد و ستد با خدا باشند آن‌ها کسانی هستند که اهل معامله با خدا هستند حداقل این است از خدا بهشت می‌خواهند إِنَّ قَوْمًا عَبَدُو اللّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ التُّجّارِ وَ إِنَّ قَوْمًا عَبَدُوا اللّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ الْعَبيدِ (نهج البلاغه، حکمت 234) این کم اش است بالاترینش چیست؟ وَ إِنَّ قَومًا عَبَدُوا اللّهَ حُبٌّا آن‌هایی که به محبت خدا می‌رسند از محبت خدا از این دست می‌گیرند از آن دست می‌دهند فرمود ابراهیم خلیل خلیل شد به محبت خدا رسید شد خلیل الله صاحب محبت شد چرا؟ چون دست‌ها را رد نمی‌کرد از غیر خدا نمی‌گرفت حواله‌های خدا را هم رد نمی‌کرد کسی که در مقام محبت است در محبت محبوبش حواله‌های محبوب را رد نمی‌کند که.
شریعتی: در مرتبه‌ی پایین یتیم و یا مسکین آن‌هایی که دین را هم تکذیب می‌کنند ولیکن سرپرستی ایتام را به عهده می‌گیرند به مساکین کمک می‌کنند چه؟
حاج آقا میرباقری: مثلا در غرب یک عده‌ای هستند خیره‌ها هستند این‌ها مال چه کسانی است مال اهل کتاب است آن‌های که مسیحی اند و به دین حضرت مسیح معقتد هستند از آن جا آمده از دستگاه فراعنه خیریه برنمی آید آن که از دستگاه سرمایه داری بیرون می‌آید انفاق را سفاهت می‌داند می‌گوید انفاق یعنی چه؟ پس جریان دستگیری همین ایتام ظاهری را عرض می‌کنم آن‌هایی که اهل معامله با خدا هستند اهل دین هستند اهل هدایت خدا هستند به آن هدایت روی آوردند آن هدایت را قبول کردند به محبت خدا رسیدند این‌ها نمی‌توانند از کنار ایتام بگذرند اصلا می‌داند این امکانات مال خودش نیست باید از این دست بگیرد به آن دست بدهد اگر با خدا معامله کرد مکرم می‌شود «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّـهِ أَتْقَاكُمْ» (حجرات/ 13) متقی آن کسی است که «وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ» (بقره/ 3) پس این جریان یک جریان است نقطه‌ی مقابلش یک جریان دیگری است که در مقام محبت خدا است «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا» (انسان/ 8) این طعام ظاهرش همان اطعام ظاهری بود که حضرت در آن سه شب روزه گرفتند لقمه‌ی افطارشان را دادند به مسکین و یتیم و اسیر البته یک اطعام دیگری است که معارف و حقایق است طعامی که به معنای خوردنی نیست فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ عِلْمُهُ‏ اَلَّذِي يَأْخُذُهُ عَمَّنْ يَأْخُذُهُ‏ (کافی، ج 1، ص 143) همین طعام ظاهری وقتی اطعام می‌کند «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا» (انسان/ 9) اصلا چشم داشت ندارد من که نمی‌خواهم شما کاری برایم انجام بدهید چرا؟ چون از روی محبت است این را دو نوع محبت کردند یک معنایش یعنی بر محبت خدا اطعامش اطعام حبی است یک کسی اطعام می‌کند برود بهشت یک کسی اطعام می‌کند اِلهى ما عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ عِقابِكَ وَ لا طَمَعاً فى جَنَّتِكَ وَ لكِنْ وَجَدْتُكَ اَهْلا لِلْعِبادَةِ فَعَبَدْتُكَ (بحارالانوار، ج 41، ص 14) اگر در راه تو انفاق کردم دیدم تو خدایی هستی که جا دارد من از این دست بگیرم از آن دست برگردانم کاری با بهشت و جهنمت ندارم بهشت و جهنمت حق ولی از روی محبت خدا پس جریان اطعام مساکین جریان دستگیری ایتام از همین ایتام ظاهری بگیرید که خیلی از ما این را می‌فهمیم تا این که آدم به حدی از معرفت برسد آن یتیم‌هایی را ببیند که زیر دست و پای شیطان له می‌شوند شیطان عزتشان را برده اولیای طاغوت کرامتشان را از بین می‌برند از خدا جدایشان می‌کنند در آن درک از یتم و مسکنت که مال خوبان و اولیاء و ائمه است وسعت یتم را در عالم دیدیم نبی اکرم وقتی می‌آید فقط یتم و مسکنت‌های ظاهری را نمی‌بیند اگر مامور است که یتیم‌ها را برساند مساکین را برساند همه‌ی امت بدون نبی اکرم یتیم هستند او باید پدری شان بکند اگر پدری نکند می‌شود جزیرة العرب می‌شود جاهلیت اولی جاهلیت جزیرة العرب جاهلیت اُخری جاهلیت قرن بیست و یکم هر دو جاهلیت است هر دو یتیم هستند الآن مردم اروپا آفریقا مردم دنیا یتیم نیستند؟ این فراعنه و اولیا طاغوت چه بر سر این‌ها آوردند اکرامشان کردند؟ این چه کرامتی است که شما انسان را که باید به مقام عبودیت خدا برسد اولین درجه‌ی سیرش فراغت از دنیا است «وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ» (حدید/ 23) همه‌ی دنیا را بدهند نباید خوشحال شود این قدر باید بزرگ شود این آدم را تبدیل بکند به پیچ کارخانه برای توسعه‌ی ثروت یعنی مهندسی عواطف بکند آدم را طوری تربیت بکند که عواطفش خرج توسعه‌ی سرمایه شود مثل سوخت فسیلی اخلاق مادی درست بکنی که خرج توسعه‌ی سرمایه شود این کرامت انسان است؟ این که دروغ است هر چه بگویند ما کرامت انسان می‌کنیم هر چه بگویند ما به فقرا می‌رسیم شبکه‌ی تامین اجتماعی داریم بنده‌ی خدا شبکه‌های هرمی درست کردی ثروت را منتقل می‌کنی به راس هرم بعد البته برای این که نظم اجتماعی ات به هم نخورد یک چیزی هم خرج این‌ها می‌کنی بحث احسان نیست بحث بستر درست کردن برای ادامه‌ی جریان کوئیستی و هرمی است تامین اجتماعی یک بخش عمده اش در تعارض بین سرمایه داری و کمونیسم شکل گرفته کمونیست‌ها سعی می‌کردند طبقه‌ی کارگر‌ها را تحریک بکنند این‌ها سوپاپ اطمینان درست کردند اگر شما به فکر اطعام یتیم هستید چرا باید کشتی خصوصی داشته باشی برای سگت آشپز پزشک مخصوص داشته باشی روزی هجده هزار نفر از بی غذایی بمیرند این که دروغ است آدم‌ها را تبدیل بکنی به مهره‌ی کارخانه برای این که ثروتت افزایش پیدا بکند دروغ است کسی بگوید سرمایه داری این کار را نکرده ادعا هم بکند فیلسوف اجتماعی است دروغ است سرمایه داری همین است این جریان انکار خدا است کسی که دین و خدا و ولایت الله را انکار می‌کند نمی‌خواهد با هدایت خدا در عالم راه برود خودش حتی بگوید می‌خواهم ایتام را سرپرستی بکنم نمی‌شود مگر می‌توانی؟ تویی که به حب الله نرسیدی چطوری می‌توانی ایتام را سرپرستی بکنی تو که دنیا برایت ملاک است چطوری می‌توانی دنیا را ببخشی ایثار مال کسی است که به حب الله رسیده از دنیا می‌گذرد برای حب الله برای خدای خودش کسی که دنیا برایش اصل است چطور می‌تواند ایثار بکند این همه‌ی عالم را پلکان خودش می‌کند به همه چیز نگاه ابزاری دارد حتی به عواطف انسان می‌گوید باید توسعه‌ی مصرف با رشد کارخانه پیدا شود می‌گوید من آدم مصرف گرا درست می‌کنم هر روز عوض بکند هنر را تغییر مد را ابزار انگیزش برای مصرف قرار می‌دهد آدم‌ها می‌دواند انرژی شان را تبدیل به ثروت می‌کند دائما مصرف بکنند این که چرخه‌ی لهو شد توسعه پیشرفت یعنی همین این قدر هم سر و صدا در عالم می‌کنند دویست نوع ماست با اسانس‌های مختلف درست کردند چند صد نوع پنیر درست کردند این‌ها کرامت انسان است؟ این‌ها اطعام است؟ برای چه؟ برای این که تحریک شهوت بکند مصرف شود رشد سرمایه پیدا شود به هیچ چیز جز رشد سرمایه فکر نمی‌کند بانک‌های ربوی را در عالم درست کردن ربا را در عالم اقامه کردند برای این که امنیت سرمایه علیه امنیت نیروی انسانی همیشه محفوظ بماند همیشه هم سوبسیت‌ها را به سرمایه می‌دهند همیشه هم سوبسیت‌ها را به سرمایه داران بزرگ می‌دهند کار ندارند فلان کارخانه‌ی ضعیف ورشکست می‌شود به کارخانه‌های بزرگ که می‌رسند سوبسیت می‌دهند اختصاص به ایران هم ندارد همه جا همین طور است امنیت سرمایه باید حفظ شود چون این را معیار قرار می‌دهند نمی‌تواند ببیند سرمایه اش از دست برود قپون‌هایی که بود ترازوهای قدیمی بود بازوی گشتاوری اش را تنظیم می‌کردند صد گرم این طرف می‌گذاشتند آن طرف باید صد کیلو بگذاری ساختارهای اجتماعی را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که این طرف یک امت زحمت می‌کشند آن طرف یک آدم همه را می‌برد بعد می‌گوید خودم کسب کردم ساختارهای اجتماعی را ساختار انتقال قدرت ثروت همه چیز از طبقه‌ی پایین به طبقه‌ی بالا قرار دادیم فعلا ما به همین تکریم رسیدیم در سوره. وسعت ایتام را بگذارید کنار همین ایتامی که پدرشان را از دست دادند باید تکریم شوند خیال می‌کند خدای متعال نمی‌توانست بدون این که شما این کار را بکنید اقدام بکند؟ خودش می‌توانست این بستر رشد ما است بستر رشد دو طرف است چه کسی این کار را می‌کند؟ کسی که اشتباه عالم را نفهمد بفهمد همه اش عالم ابتلا است در این عالم ابتلا از عهده‌ی امتحان با خدای خودش برمی‌آید لا اقل از جهنم و عقاب می‌ترسد یا به بهشت شوق دارد یا به حب الله رسیده است آن امام است که مستغرق در حب الله است أَدَّبَ نَبِيَّهُ فَأَحْسَنَ أَدَبَهُ فَلَمَّا أَكْمَلَ لَهُ الْأَدَبَ قَالَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ (کافی، ج 1، ص 266) این می‌شود پدر همه‌ی ایتام عالم آمده همه‌ی یتیم‌ها را بردارد به خدا برساند یتیم‌هایی که فراعنه یتیمشان کردند آمده همه‌ی مساکین را از زمین بردارد شکم هایشان را سیر بکند احترام ظاهری عزت باطنی درست بکند نگذارد زیر دست و پای شیطان له شوند مبتلا به شهوات و صفات رذیله شوند این پدر امت است خداوند می‌گوید پیغمبر ببین چه کار می‌کنند با ایتام تو این‌ها چه کسانی هستند که با ایتام پیغمبر بازی می‌کنند جریان دع الیتیم است راندن ایتام از نبی اکرم است این‌ها را می‌رانند که جدا بکنند که بدوشند ابلیس کارش همین است «قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ» (اعراف/ 16) سر راه نبی اکرم و امیرالمومنین می‌ایستد هر جا رفتی کارت ندارد آن جا راه خودش است راه عبودیت نیست پس یک جریان است سیدالشهدا ابوعبدالله است برای این که عبادالله را از دست شیطان بگیرد تکریم بکند مساکین را از زمین بردارد خونش را می‌دهد بَذَلَ مُهجَتَهُ (زیارت اربعین) پیغام می‌دهد ما هیچ چیز از تو کم نمی‌کنیم می‌گوید ما عهد شفاعت بستیم بنا شده من خونم را بدهم امت را بیاورم از این مسکنت و یتم نجاتشان بدهم پس کسی خیال بکند همین طوری می‌شود من هم می‌کنم سرمایه داران عالم بگویند به ایتام می‌رسیم نه این حرف‌ها چیست سقیفه حجاب اکرام ایتام است خودش یک جریان مجازی درست کرده تامین اجتماعی که سوپاپ اطمینان این شبکه‌ی هرمی است و الا این شبکه‌ی هرمی منفجر می‌شود بعد اسمش را می‌گذارد انفاق ما هم خیال می‌کنیم راه رسیدن به ضعفای جامعه همین است اصلا شبکه‌ی تامین اجتماعی چیز خوبی نیست گرچه ما مضطر هستیم ما در حجاب بنی امیه هستیم در حجاب امپراتوری مدرن هستیم تا این حجاب است ما این طوری می‌فهمیم حضرت فرمودند مورچه خیال می‌کند خدای متعال دو شاخک دارد این طوری عالم را کنترل می‌کند ما خیال می‌کنیم آن حجاب که رفت کنار داستان دستگیری حضرت علی در عالم آشکار شد آن موقع هم همین است شبکه‌ی تامین اجتماعی و هرمی درست می‌کنند ثروت را می‌دهند به راس هرم بعد یک شبکه‌ی تامین اجتماعی هم درست می‌کنند هرچه این هرم بزرگ تر می‌شود شبکه‌ی تامین اجتماعی بزرگ تر می‌شود ثروت راس هرم بیشتر می‌شود الآن در چند دهه‌ی اخیر فاصله‌ی ثروتمندان عالم و فقرا این دره عمیق تر شده با این که تامین اجتماعی هم است می‌گویند این که دیگر اشکال ندارد این ایثار است؟
شریعتی: همین تامین اجتماعی نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
حاج آقا میرباقری: اصلا این شبکه غلط است آن چیزی که خدا می‌خواهد ایثار است «وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ» (حشر/ 9) است حضرت یک درهم قرض کرده یادم نیست دینار یا درهم برخورد کرد به مقداد چه کار می‌کنی در کوچه گفت هیچ چیز در خانه نبود زدم به بیرون حضرت آن چه که قرض کرده بود داد به او بچه‌های خودش را محروم کرد این می‌شود ایثار این شبکه‌ی تامین اجتماعی است؟ خون خودش را می‌دهد که ما جهنم نرویم این می‌شود ابوعبدالله این شبکه‌ی تامین اجتماعی است؟ نبی اکرم فرمود هیچ پیغمبری به اندازه‌ی من اذیت نشد برای این که می‌خواهد از خاک بردارد این دستگیری از مسکین است این جریان امپراتوری مدرن است به پیغمبر فرمود تو صاحب دین هستی تو دین را آوردی آن‌هایی که پای دین تو نیستند دین تو را تکذیب می‌کنند ببین چه بر سر امت تو می‌آورند چه با ایتام و مساکینت می‌کنند رو به قبله هم می‌ایستند دروغ می‌گویند ساهی عن الصلوة هستند بنی امیه نماز هم می‌خواندند آن کسی که شراب خورده می‌رود محراب نماز چهار رکعت نماز صبح می‌خواند می‌گویند دو رکعت است می‌گوید اگر می‌خواهید بیشتر هم بخوانم سر حال هستم. این نماز است؟ جریان نماز را بعد عرض می‌کنم فعلا جریان اطعام مساکین جریان حضرت علی است دیدی آن کسی که منکر است؟ حضرت علی همان ابوالایتام است نمی‌گذارد این پدر بیاید سر کار وقتی نمی‌گذارد بیاید سر کار می‌گوید من خودم کار تو را می‌کنم ببین چه بر سر ایتام تو می‌آورند اولا یتم‌ها و مسکنت‌های باطنی را که نمی‌بیند. همین یتم‌های ظاهری را هم یتیم را می‌راند «وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ» پس جریان مقابله با حضرت علی این که چندین روایت داریم دین در این جا یعنی حضرت علی حضرت علی کیست؟ انا و علی ابوا آن کسی که پدر است محبت خدا در دلش است محبت خدا او را محب نسبت به مردم کرده «عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ» (توبه/ 128) حتی نه فقط به مومنین نسبت به غیر مومنین هم است رنج آن‌ها برایش سخت است حریص است دستشان را بگیرد از زمین برشان بردارد از خاک مساکین را بردارد حضرت علی ادامه‌ی این پیغمبر است. همین یتم ظاهری نبی اکرم آمده همه‌ی یتم‌ها مسکنت‌ها را از بین ببرد از طریق ایثار شفاعت فداکاری سرمایه اش کجاست حب الله و معامله با خدا آن‌هایی که منکر دین و هدایت خدا هستند آن‌هایی که حضرت علی را تکذیب می‌کنند که پرچمدار این راه است خودشان می‌گویند ما این کار را می‌کنیم ببینید آن‌هایی که می‌گویند ما جای حضرت علی می‌نشینیم این کار را می‌کنیم چه کار می‌کنند ببینید معاویه چه کار می‌کند؟ معاویه به حضرت علی می‌گوید من هم کار تو را می‌کنم ببینید چه بر سر ایتام و مساکین می‌آورد.
شریعتی: مشرف می‌شویم محضر قرآن کریم صفحه‌ی 33 قرآن کریم را با هم تلاوت می‌کنیم.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
شریعتی: وقت در اختیار شما است.
حاج آقا میرباقری: یک نکته‌ای گفتم من عرض کردم ما با تامین اجتماعی مخالف هستیم نه با این که ثروت عادلانه تقسیم شود مخالف هستیم بلکه من عرضم این است نباید سرمایه‌ها هرمی بروند به طرف صاحبان قدرت آن وقت شبکه‌ی حداقلی به عنوان تامین اجتماعی درست شود خیال کنیم خیلی به ضعفا اکرام می‌کنیم حق آن‌ها خیلی بیش از این است. حق آن‌ها این است که اولا این شبکه‌ی هرمی به هم بخورد آن چیزی که در بیرون بود در کشور ما درست نشود که یک شبکه‌ی سرمایه داری که از قاعده‌ی هرم برود به طرف راس هرم ببینید یک دفعه چند میلیارد دلار یک آدمی فقط فساد دارد این در نظام سرمایه داری پیدا می‌شود دوم این که باید اولا عدالت برقرار شود در توزیع ثروت نه این که شبکه‌ای توزیع شود بعد بگوییم حق آن‌ها است «عَلَى عِلْمٍ عِندِي» این چه حرفی است ساختارهای سرمایه داری که امکانات ضعفا را به نفع سرمایه داری و صاحبان قدرت مصادره می‌کند بردار ببین آن‌ها به ثروت می‌رسند؟ قوانین سرمایه داری را بردار مسابقه‌ی آزاد بگذار ببینم واقعا او بیشتر در می‌آورد؟ این طوری نیست قوانین سرمایه داری موجب می‌شود آدمی ثروت مند شود خیال می‌کنند خیلی زرنگ بوده این طوری نیست باید ایثار و گذشت از منافع خود به نفع دیگران تبدیل شود به یک اخلاق اجتماعی شبکه‌ی ایثار درست شود یک چیز فراتر از پر کردن خلاها اولا اموال دیگران را مصادره نکن بعد حداقلش را به آن‌ها بدهی بگویی من تامین اجتماعی درست کردم ثانیا سهم خودشان به خودشان در این شبکه برسد ثانیا آن سهمی که می‌رسد شما اگر می‌خواهی یک جایی کسی گرفتار است آن چیزی که مال خودت است عن حب الله بدهد این باید تبدیل شود به شبکه‌ی اجتماعی ایثار باید ساختارسازی شود در جامعه‌ی مومنین این جامعه ساختار دستگیری اش باید ساختار ایثار باشد نه ساختار یک تامین حداقلی آن هم با مصادره‌ی سرمایه‌ها در شبکه‌ی هرمی و الا این تامین اجتماعی که حداقل حقوق ضعفا است این را که نمی‌شود از آن‌ها بگیری الآن که نظام سرمایه داری حاکم است حداقل حقوق ضعفا همین تامین اجتماعی است من می‌گویم بهینه شود و قبلش هم آن شبکه‌ی هرمی به هم بخورد حق خودشان را باید به خودشان داد.