موضوع برنامه: سیری در صحیفه سجادیه امام سجاد(علیه السلام)- شرح دعای پنجم
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 20-01- 97
بسم الله الرحمن الرحیم
شریعتی:، لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم، سلام می‌کنم به همه بیننده‌ها و شنونده‌های خوبمان، انشاءالله دل و جانتان بهاری باشد و بهارتان مبارک باشد و این روزها و شب‌های ماه رجب پر برکت باشد. بین دیدار ما با حاج آقای فرحزاد فاصله زیادی افتاد. این اولین دیدار ماست. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم. خیلی خوش آمدید. سال نو مبارک باشد.
حاج آقای فرحزاد: عرض سلام دارم خدمت جنابعالی و بینندگان و شنوندگان عزیز. سال جدید را تبریک می‌گویم. ماه پر خیر و برکت رجب که سر تا سر نور و رحمت و برکت است و ماه توبه و استغفار است، انشاءالله بهره بگیریم و استفاده کنیم. جا دارد از همه عزیزانی که بر ما حقی دارند و دستشان از دنیا کوتاه است، پدرها و مادرها و آباء و اجداد، مرحوم مهندسی، عزیزانی که فراوان بیننده سمت خدا بودند و در آن عالم انشاءالله مهمان اهل‌بیت هستند. سعی کنیم هرچه می‌توانیم صدقه و خیرات داشته باشیم که روحشان با اهل‌بیت محشور باشد. خبرهای خوبی برای زوار اولی‌ها داریم انشاءالله عزیزان برنامه را پیگیری می‌کنند. ما بندگان خوبی نیستیم ولی خدای بزرگ و اهل‌بیت و پیغمبری که خدا برای ما فرستاده، آنها لطف و عنایتشان بسیار فوق العاده است. امید و دلخوشی ما به لطف و الطاف خدای متعال و اهل‌بیت است. انشاءالله این لطف و عنایت از سر ما کم نشود.
شریعتی: ماه رجب بهار بندگی و عبادت است. خوشا به حال همه آنهایی که در شب‌ها صحیفه سجادیه را باز می‌کنند، ادعیه و مفاتیح را نگاه می‌کنند و با خدای خودشان راز و نیاز می‌کنند. حتماً ما را دعا کنند. مریض‌ها التماس دعای ویژه گفتند. انشاءالله خداوند به همه مریض‌ها شفای عاجل عنایت بکند. وارد فضای نورانی صحیفه سجادیه می‌شویم و بحث امروز شما را می‌شنویم.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین، اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
به دعای پنجم صحیفه سجادیه رسیدیم که دعا برای خودشان و اهل‌بیتشان و نزدیکان و اطرافیانشان هست و خیلی فرمایشات و کلمات بلندی در این دعای پنجم صحیفه سجادیه هست، حضرت می‌فرماید: «يَا مَنْ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ» ای خدایی که شگفتی‌های عظمت تو تمام شدنی نیست. خلقتی که خلق کردی. در این دعا به خصوص در هر جمله‌ای حضرت یک صلوات ذکر می‌کند. در هر یک خط «صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» گاهی در ذهن بعضی هست که چرا ما اینقدر ذکر صلوات را در هر جلسه‌ای می‌گوییم. حتی بنده در سخنرانی‌هایی که کوتاه هم باشد حدیثی در مورد فضیلت صلوات می‌گویم. دعاهای ما پر است در لا به لایش هی ذکر صلوات تکرار شود که ما را به خدا نزدیک می‌کند و واسطه همه فیوضات هم این بزرگواران هستند. لذا حضرت بلافاصله درود می‌فرستد. «وَ احْجُبْنَا عَنِ الْإِلْحَادِ فِي عَظَمَتِكَ» ما را حفظ کن از اینکه ما ستیزه جویی کنیم و سرکشی کنیم در عظمت تو، با وجود عظمت تو ما به بیراهه برویم.
«وَ يَا مَنْ لَا تَنْتَهِي مُدَّةُ مُلْكِهِ» ای خدایی که ملک و عالم طبیعت در اختیار تو است، تمام نمی‌شود، ملک و سلطنت خدا دائم است. «صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» باز درود می‌فرستد. عزیزان می‌دانند هنگام شنیدن نام پیامبر حتی علمای بزرگ ما مثل شیخ ثدوق و شیخ بهایی واجب می‌دانند از بس روایات زیادی داریم ولی عموم فقهای ما مستحب و بلکه مستحب مؤکد می‌دانند. لذا نام پیغمبر برده می‌شود همه شنونده‌ها این ذکر بزرگ را فراموش نکنند. «وَ أَعْتِقْ رِقَابَنَا مِنْ نَقِمَتِكَ» خدایا گردن ما را از عذاب خودت و عقوبت خودت آزاد کن. «وَ يَا مَنْ لَا تَفْنَى خَزَائِنُ رَحْمَتِهِ» ای خدایی که گنج‌های رحمت تو پایان پذیر نیست. تمام نمی‌شود «صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» بر پیغمبر و آل او درود فرست. «وَ اجْعَلْ لَنَا نَصِيباً فِي رَحْمَتِكَ» برای ما هم بهره‌ای از رحمت خودت قرار بده.
چون درباره عظمت خدا جمله اول هست «يَا مَنْ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ» یک مقداری درباره عظمت خدا اشعار زیبایی را مغربی سروده که من بخوانم. شرح‌های زیادی برای صحیفه نوشته شده است. مرحوم سید علی خان شیرازی «ریاض السالکین» را نوشتند، بیشتر جنبه‌های ادبی را و لغت را و شرح و بسط الفاظ را خیلی خوب بیان کردند. آیت الله مکارم شیرازی گروهی کار کردند مثل تفسیر نمونه و نهج‌البلاغه، یکی از شرح‌های خوب هم شرح آقای انصاریان هست که مفصل و زیباست و در همین جملات شاید دهها صفحه در مورد عظمت خدا و خلقت خدا بیان شده باشد. در نرم افزار مبین موبایل، قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه با شرح آقای انصاریان هست. شرح روان و جامعی است. مغربی اشعار خیلی بلندی دارد. می‌فرماید:

ای جمال تو در جهان مشهور *** لیکن از چشم انس و جان مستور
با چشم سر نمی‌شود دید، ولی با چشم دل می‌شود دید.
نور رویت به دیده‌ها نزدیک *** لیکن از دیدنش نظرها دور
غیر گرمی کجا کند ادراک *** ز آفتاب منیر تابان کور
آدم کور، اگر دلش کور باشد نمی‌تواند عظمت خدا را درک کند.
گرچه باشد عیان چه شاید دید *** قرص خورشید را به دیده مور

یعنی مورچه‌ای که اینقدر چشمش کوچک است، خورشید به آن عظمت را نمی‌تواند ببیند. جواب خیلی زیبایی دارد. می‌گوید: هم به تو می‌توان تو را دیدن، مرحوم دولابی جمله خیلی زیبایی دارد. می‌فرمود: «لن ترانی» که خدای متعال به حضرت موسی فرمود، وقتی حضرت موسی به خدای متعال گفت: من می‌خواهم تو را ببینم. قطعاً حضرت موسی منظورش دیدار با چشم سر که نبود. شاگرد ابتدایی هم این را درک می‌کند که خدا جسم نیست و جا و مکان ندارد. حضرت موسی که می‌گوید: «رَبِّ أَرِنِي‏ أَنْظُرْ إِلَيْكَ» (اعراف/143) نشان بده من تو را ببینم. منظور با چشم دل بوده است. رؤیت قلبی بوده است. دیدار قلبی بوده است. خدا فرمود: «قالَ لَنْ تَرانِي» تو نمی‌توانی مرا ببینی! ایشان یک بیان زیبایی داشتند. می‌فرمودند: تا وقتی تو هستی یعنی خودت و مرا می‌بینی و جدا از خودت حساب می‌کنی، یک هستی جدا از من خودت را می‌بینی، هیچوقت نمی‌توانی ببینی. دیدن فاصله می‌خواهد. یعنی باید فاصله بگیری، وقتی من چشم تو را خلق کردم و در چشمت هستم، همه چیز اوست و غیر او چیزی نیست، «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْض‏» (نور/35) با این نگاه «لن ترانی» یعنی نکته خیلی ظریفی است. غیر از او کسی نیست.
اگر همه وجودت ذوب در خدا شد، آن موقع به اندازه ظرفیت خودت می‌توانی خدا را درک کنی و معرفت پیدا کنی و بیابی. برای دیدن یک فاصله لازم است. کسی می‌تواند از خدا فاصله بگیرد، نمی‌تواند. ظاهر و باطن ما، چشم ما، درون و بیرون چشم ما، کسی که پشت چشم هم خودش است. یعنی غیر از او کسی نیست. اینکه حضرت امیر می‌فرماید: من چیزی را ندیدم الا قبل و بعدش، با او همه جا خدا را دیدم. غیر از او غیریتی نیست. احد است، سوره توحید شناسنامه خداست. «قل هو الله احد» احد غیر از واحد است. احد با واحد فرق دارد. احد یعنی در شیب احاطه و هستی او چیزی غیر از او نیست. دیدن یک ناظر می‌خواهد، یک منظور می‌خواهد. ولی خدا فرمود: «لَنْ تَرانِي» نکته زیبا و دقیقی است. مغربی خیلی زیبا بیان می‌کند. «هم به تو می‌توان تو را دیدن» یعنی خودت باید خودت را ببینی.
هم به تو می‌توان تو را دیدن *** بل تویی ناظر و تویی منظور
«لم یلد و لم یولد» سوره توحید خیلی بلند است. روایت داریم یکی سوره توحید، یکی هم آیات اول سوره مبارکه حدید، «هُوَ الْأَوَّلُ‏ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيمٌ» (حدید/3) اول اوست، ظاهر اوست، باطن اوست. علم اوست که همه جا پوشیده است. قدرت اوست، رحمت اوست، «رَبَّنا وَسِعْتَ‏ كُلَ‏ شَيْ‏ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْما» (غافر/7) یعنی همه موجودات تجلی رحمت او هستند. قدرت او هستند، علم او هستند و غیر او چیزی نیست. در روایت داریم اگر اقوامی که عمیق فکر می‌کردند که عمق چیزها را در می‌آوردند، اگر اقوام عمیق گرا نبودند که عمق مطالب را دربیاورند، خدا سوره توحید و آیات اول سوره حدید را نازل نمی‌کرد. برای آنهایی که خیلی عمیق فکر می‌کنند و حقیقت را درمی‌یابند، یعنی برای افکار خیلی بلندی است. همین «لم یلد و لم یولد» خود صمد هم که امام باقر(ع) فرمود، اگر من حاملان علم و افرادی که ظرفیت داشته باشند را پیدا می‌کردم، چون شکافنده علوم است. فرمود: از کلمه «الصمد» همه چیز را بیان می‌کردم. یعنی توحید و تمام معارف را از همین صمد می‌توانستم بیان کنم. صمد یعنی کسی که نیاز به چیزی ندارد و همه چیز هست. تو خالی نیست. همه چز هست، علم مطلق، قدرت مطلق، کمال مطلق، جمال مطلق، بعد می‌گوید: «لم یَلد و لم یولَد» در قرآن ترجمه‌هایی که می‌کنند و یک مقدار خنده دار است که خدا نه زاییده و نه زاییده شده است! این زشت است.
مرحوم دولابی می‌فرمودند: «لم یَلد و لم یولَد» یعنی خدا از کسی جدا نشده و هیچکس هم نمی‌تواند از خدا جدا شود. می‌توانیم یک هستی جدا از خدا داشته باشیم؟ عنوانی، هستی، حول و قوه‌ای هرچه هست از اوست. ما نه مالک هستیم و نه حول و قوه‌ای از خودمان داریم. غیر از خدا ما هیچی نداریم. «لم یلد و لم یولد» یعنی کسی از خدا جدا نشده و خدا هم از کسی جدا نشده است.
این بیان اول امام سجاد(ع) «يَا مَنْ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ» ای خدایی که شگفتی‌های بزرگی تو، عظمت خلقت تو، عظمت تو تمام شدنی نیست. آقای انصاریان در این شرح مفصل آمده است. ما میلیون‌ها کهکشان و راه‌های شیری داریم که در اینها میلیاردها ستاره هست. ستاره‌هایی که فراوان از خورشید بزرگتر هستند. از زمین بزرگتر هستند. آنها نورانیت دارند. تعبیر امیرالمؤمنین این است که در آسمان‌ها ستاره‌هایی که می‌بینید، شهرهایی است مثل شهرهای شما، یعنی آنجا هم موجوداتی هستند و خدا خلقتی دارد. عجیب است که اینها همه در نظم خاصی شناور هستند. یعنی اگر زمان سابق نمی‌دانستند کهکشان‌ها و ستاره‌ها حرکات مختلف دارند، تولید و مرگ و میر دارند، اینها توالد و تناسب دارند و خیلی عجیب است. می‌چرخند و به همدیگر برخورد نمی‌کنند. «كُلٌّ فِي فَلَكٍ‏ يَسْبَحُونَ‏» (انبیاء/33) یعنی در مدار خاصی شناور هستند. آن زمانی که علم جدید نبوده، خدا می فرماید: اینها در حال حرکت هستند و در حال خاصی حرکت می‌کنند. اگر یکی از این ستاره‌ها از مدار خودش منحرف شود عالم کن فیکون می‌شود با آن سرعت و سیری که دارد. در مدار خودشان منظم می‌‌گردند. میلیون‌ها سال گاهی طول می‌کشد بعضی از اینها نورشان به ما برسد. اینکه امام سجاد فرمودند: اگر من تکالیف زمینی نداشتم، شب تا صبح به آسمان‌ها نگاه می‌کردم. تمام اینها آسمان اول است. آسمان دوم میلیون‌ها میلیاردها برابر از آسمان اول بزرگتر است. تعبیر روایت این است که آسمان اول نسبت به آسمان دوم مثل یک حلقه در بیابان برهوت است. چقدر عظمت دارد؟
در همین زمینی که زندگی می‌کنیم چه عجایبی هست. باستان شناس‌ها، اورانیوم که دیر جا به جا می‌شود و فرسوده می‌شود، تست‌هایی گرفتند که تا الآن عمر زمین را حدود پنج میلیارد سال حساب کردند. حضرت آدم ابوالبشر حدود هشت، نه هزار سال قبل بوده است. میلیون‌ها آدم آمده و رفته است. خدا هزارها عالم خلق کرده و هزارها آدم، فعلاً آدمی که نسلش روی زمین است، آدم آخری است. ولی قبل از آن هم بوده است و بعد هم خواهد بود. خیلی می‌پرسند: در آینده‌ای که امید داریم امام زمان(ع) ظهور می‌فرمایند و بعد هم طبق روایات ما رجعت می‌شود و امام‌ها هم برمی‌گردند، اول کسی که در زمان امام زمان برمی‌گردند، آقا امام حسین(ع) است. امام زمان هم که شهید می‌کنند در همان کربلا دفن می‌شوند. جای قبر امام حسین(ع)، همه امام‌ها رجعت دارند و همه خوب‌های خالص و همه بدهای خالص انتقام گرفته می‌شود، موضوع رجعت موضوع مهمی است. بعد از رجعت قیامت به پا می‌شود. یعنی همه مخلوقاتی که روی زمین هستند از بین می‌روند، اسرافیل در صور می‌دمد، همه زنده می‌شوند، به حساب و کتاب‌های آنها می‌رسند و به بهشت و جهنم می‌روند. بعدش چه می‌شود؟ ادامه دارد. «أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ‏ خَلْقٍ‏ جَدِيدٍ» (ق/15) خلاقیت خدا با اختیار است. خلاقیتش، رزاقیتش، جودش، کرمش، لطف و رحمتش قطع نمی‌شود. هیچ چیز خدا قطع شدنی نیست. هیچ چیز خدا تمام شدنی نیست. بزرگی خدا را آدم یک سر سوزن درک کند، واقعاً به سجده می افتد و در مقابل عظمت خدا نمی‌تواند منحرف شود. هرچقدر هم انسان بیشتر احساس عجز کند، بیشتر نزدیک می‌شود و می‌فهمد.
در مناجات خمس عشر امام سجاد(ع) هست. پانزده مناجات است که در مفاتیح هم هست. قبل از اعمال ماه رجب، پانزده مناجات خمس عشر است. یکوقت آدم معرفت می‌خواهد مناجات عارفین را بخواند. می‌خواهد از دنیا کنده شود، مناجات زاهدین را بخواند. می‌خواهد توبه بکند مناجات تائبین را بخواند. می‌خواهد از نفس و شیطان و اجتماع زده شده، مناجات شاکین را بخواند. آنهایی که شکوه دارند. مناجات عارفین یک جمله‌اش این است «و لم تجعل طریقاً الی معرفتک الا بالعجز عن معرفتک» چطور می‌توانیم خدا را بشناسیم؟ راهی برای شناخت تو نیست، مگر عاجز شوی. درمانده شوی و بدانی که خودت نمی‌توانی.
گر می‌برندت واصلی *** گر می‌روی بی حاصلی
«المعرفة صنع الله» ما فکر می‌کنیم یک نگاهی می‌کنیم خورشید و آسمان و ستاره و یک تفکری از خدا در ذهن داریم، ولی شناخت واقعی را باید خود خدا بدهد. معرفت کار خداست. «اللهم عرفنی نفسک، عرفنی رسولک، عرفنی حجتک» اگر اینها را به ما نشناسانی، «ذللت عن دینی» بلاشک تا آدم خودش را می‌بیند، خدا را نمی‌تواند ببیند.
دیده خود بین، خدا بین کی شود *** گفتمت رمزی برو خود را نبین
وحدت کرمانشاهی خیلی زیبا گفته است.
خیز و رو آور به معراج یقین *** بی براق و رفرف و روح الامینژ
نیستی معراج مردان خداست *** نیست معراج حقیقت غیر از این
«دیده خودبین، خدابین کی شود» کسی که هفتاد سال است خودش را می‌بیند. من قدرت دارم. من علم دارم. من کمال دارم. تا خود هستی نمی‌توانی خدا را ببینی. حافظ در اشعار فراوان این را گفته است.
میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست *** تو خود حجاب خودی، حافظ از میان برخیز
همین که کنار بروی هست. چرا موقع مردن امیرالمؤمنین و خدا را می‌بیند. چون کنار می‌رود. می‌بیند عجب فکر می‌کرد خودش هست، بدن دارد و زن و بچه دارد. آیت الله است، عالم و استاد و پروفسور است. یعنی عجز و پوچی خودش را ای کاش قبل از مردن به آن برسد. اینکه پیغمبر فرمود: بمیرید، یعنی الآن به آن موت برسید و بفهمید دست شما خالی است. عجز محض هستید. ملاصدرا می‌گوید: فقیر هم یک عنوان دارد. فقر محض، جهل محض، نیستی محض!
شریعتی: خدا رحمت کند شهید آوینی را که امروز هم سالروز شهادت ایشان است. هفته هنر انقلاب اسلامی هم هست که به همه هنرمندان تبریک می‌گوییم. ایشان یک جمله‌ای دارند، می‌فرمایند: هنر آن است که بمیری، پیش از آنکه بمیرانندت!
حاج آقای فرحزاد: حضرت عیسی هم جمله زیبایی دارند، می‌فرمایند: «لن یلج ملکوت السماوات من لم یولد مرتین» (شرح اصول کافی ملاصدرا/ج1/ص361) کسی که دو بار متولد نشود، ملکوت آسمان‌ها و باطن عالم را نمی‌تواند برسد. یکبار ما از شکم مادر زاییده شدیم، یکبار دیگر هم از این دنیا و تعلقات باید بیرون بیاییم. اگر بیرون آمدیم آن طرف خبری هست. حضرت امیر فرمود: «يا حار همدان من يمت‏ يرني‏» یعنی کسی که بمیرد مرا می‌بیند. همین قدر که حجاب‌های مادی کنار رفت، می‌بیند امیرالمؤمنین و اهل‌بیت هم همانجا هستند. آنها چون واسطه هستند. «من عرفهم فقد عرف الله»، «من جهلهم فقد جهل الله»، اینها واسطه دیدار ما با خدای متعال هستند.
دل اگر خدا شناسی، همه در رخ علی بین *** به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
تمام اسماء و صفات خدا در وجود حضرت علی تجلی پیدا کرده است. الآن در آستانه مبعث هستیم و پنجشنبه هم شهادت امام هفتم موسی بن جعفر است. دوستان ما تازگی از کربلا برگشتند، گفتند: از دم مرز، شهرهای مختلف شبیه اربعین پیاده روی دارند به کاظمین می‌روند. عراقی‌ها خیلی مقید هستند. امام هفتم مظلومانه در زندان به شهادت رسیدند، موکب‌های فراوانی هستند پذیرایی می‌کنند.
شریعتی: ایام شهادت امام هادی هم به سامرا پیاده روی می‌کنند.
حاج آقای فرحزاد: با اینکه عملیات انتحاری هم می‌شود ولی کسی کاری به این حرف‌ها ندارد و می‌روند. مردم عراق به سمت کاظمین می‌روند. انشاءالله از امام هفتم تجلیل فوق العاده‌ای شود و هم عید مبعثی که در پیش رو داریم. روزهای آخر ماه رجب را حداکثر بهره را داشته باشیم. صدقه و کارهای خیر است. ماه رجب روزه گرفتن خیلی فوق العاده است. در روایت داریم یک روزش «استوجب رضوان الله» خشنودی خدا را همراه دارد. دری از درهای جهنم را می‌بندد. باعث آمرزش گناهان می‌شود و هفتاد سال راه جهنم را دور می‌کند. آنهایی که روزه قضا دارند واجب است باید قضا بگیرند، سه روز روزه در این ماه بهشت را واجب می‌کند. روایت زیبایی دیدم از پیغمبر که فرمودند: افرادی که نمی‌توانند روزه بگیرند، خیلی‌ها هستند مریضی دارند، مسن هستند، مسافر هستند، به هر دلیلی روزه مستحبی نمی‌توانند بگیرند، فرمود: برای هر یک روز یک نان صدقه بدهند، ثواب روزه ماه رجب را به او می‌دهند. سی روز، سی هزار تومان می‌شود. در شهر قم بن نان می‌دهند، یا افرادی که می‌شناسیم می‌گوییم: فقط نان مصرف کن. کمیته امداد یا بهزیستی بدهند و بگویند: مصرف نان شود. یا طعام کامل بدهند. از روزه این ماه غافل نشویم. اگر نتوانستند روزه بگیرند، اطعام بدهند یا صدقه و نان بدهند، ثواب روزه رجب را ببرند.
در عید مبعث، مفاتیح را باز کنید، می‌فرماید: مستحب است نجف بروید زیارت مولا علی (ع). یا از همینجا زیارت کنیم حضرت امیر را روز مبعث، خوب مبعث بعثت پیغمبر خداست و باید به مدینه برویم. هفده ربیع ولادت پیغمبر خداست و باید مدینه برویم، شما هفده ربیع نگاه کن، می‌گوید: باید نجف برویم زیارت امیرالمؤمنین(ع). محال است کسی به بهشت و اهل‌بیت برسد، به خدا و قرآن برسد الا از راه امیرالمؤمنین(ع). کلید همه این است. «أنا مدینه العلم و علی بابها» یعنی محال است، من شهر علم هستم و حضرت علی در این شهر است. محال است کسی از غیر راه امیرالمؤمنین و فرزندانش به آن برسد. آن عارفی که می‌‌گوید: منهای پیغمبر و امامان من خدا را شناختم، دچار توهم است. راه انبیاء هستند. صراط مستقیم و سبیل اعظم اینها هستند. ممکن است امامش را نشناخته ولی امام آن نورانیت را به قلب او القاء کرد. بشناسد یا نشناسد اینها معلم توحید هستند.
یک جامعه کبیره داریم، یک جامعه صغیره، زیارت جامعه صغیره خیلی کوتاه است. خلاصه جامعه کبیره است. «من عرفهم فقد عرف الله» یعنی حتماً اینطور است. هرکس اینها را شناخت، یعنی انبیاء و امامان را شناخت، حتماً بداند خدا را شناخته است. «و من جهلهم فقد جهل الله» هرکس هم اینها را نشناخت، با توهم دین و توحید درست می‌کند، حتماً بداند خدا را نشناخته است. اینها هستند و اینها معرف خدا هستند. لذا مذاهبی که اهل‌بیت را کنار زدند و اهل‌بیت را نشناختند، دچار توهمات شدند. چیزهایی درباره خدا تجسم و تشبیه می‌کنند، در روایت اهل سنت است که می‌گویند: شب‌های جمعه خدا سوار یک اسب می‌شود و در آسمان دنیا می‌آید و به مردم نگاه می‌کند. الآن شبکه‌های وهابی بر علیه تشیع ترویج می‌‌کنند که شیعه و اهل امام‌ها می‌گویند: روز قیامت خدا را با چشم سر نمی‌شود دید، با چشم دل می‌شود دید. عقل و وجدان همین را می‌گوید. مذاهب دیگر می‌گویند: خدا را با چشم سر می‌شود دید. روز قیامت خدا جسم پیدا می‌کند. خدایی که جسم باشد به درد نمی‌خورد. کسی از راه اهل‌بیت جدا شود حتماً بداند خدا را نشناخته است.
مبعث و ماه رجب زیارت امام حسین سفارش شده است. زیارت امام هشتم که در روایت داریم هفتاد هزار حج عمره قبول شده است، اینها را فراموش نکنند. راه اینها هستند. کره زمین پنج میلیارد سال قدمت دارد. باز همین کره زمین، هرچه کود و آشغال و زباله است را جذب می‌کند، نبات و گیاه و گل و شکوفه را می‌دهد. چه کسی رنگ آمیزی می‌کند و اینقدر طراوت می‌دهد؟ همین بهاری که می‌رسد موت و حیات است. در پاییز و زمستان زمین می‌میرد و بعد زنده می‌شود. از زمین خاکی که ما کود و زباله و کثافت وارد آن می‌کنیم، خدا گلابی که شیرین است و آبدار است، سیب، هندوانه و خربزه و انواع میوه‌ها را بیرون می‌آورد. حدود هشت هزار نوع گیاه داریم. در اقیانوس‌های ما حدود دویست هزار نوع انواع آبزیان زندگی می‌کنند. میلیون‌ها تن ماهی که در آب‌ها هستند. آب زلال و شفاف باید باشد که به انسان برسد، آب دریا شور است و این ماهی را خدا چطور خلق کرده است؟ لذا کسانی که این صحنه‌ها را تماشا می‌کنند جداً خدا را باور می‌کنند.
حضرت در این جمله اول می‌فرماید: «يَا مَنْ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ» ای خدایی که شگفتی‌های عظمت تو تمام شدنی نیست. «صل علی محمدٍ و آله» خدایا درود فرست. «وَ احْجُبْنَا عَنِ الْإِلْحَادِ فِي عَظَمَتِكَ» ما را حفظ کن از اینکه ما در مقابل عظمت تو سرکشی کنیم و گناه کنیم. هرچقدر عظمت خدا را کسی درک کند بی اختیار به سجده می‌افتد. لذا پیغمبر ما بیش از همه سجده می‌کردند. عظمت خدا در دل او تجلی پیدا می‌کرد. تمام اینهایی که می‌گوییم، عالم مُلک است، یعنی ظاهر است. عالم ملکوت و باطن، عالم فرشته‌ها، عالم غیب، باطن همین عالم هم خودش دنیایی است.
نطفه ملک جهان‌ها همت است *** پر و بال مرغ جان‌ها همت است
هرکه را یک ذره همت داد دست *** کرد عالم را از آن یک ذره پست
من غلام آن مس همت پرست *** کو به غیر کیمیا نارد شکست
«قُلِ انْظُرُوا ما ذا فِي‏ السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْضِ» (یونس/101) باطن این آسمان چیست؟ در سوره الرحمن هست، «يا مَعْشَرَ الْجِنِ‏ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطانٍ» (الرحمن/33) اگر می‌توانید از این آسمان و زمین عبور کنید، ماوراء را ببینید، ملکوت را ببینید، نفوذ کنید ولی بدانید با غیر سلطان نمی‌توانید. هرچقدر ما به عجز و ضعف خودمان پی ببریم یک رشدی در ما ایجاد می‌کند یک قدم به علم ما افزوده شود. راه رسیدن به علم اقرار به جهل است. غایت عقل اقرار به جهل است. غایت رسیدن به غناء، اقرار به فقر و کمبودها است. بدانی هیچی نداری، او غنی مطلق است. او غنا و قدرتی به تو می‌دهد که تمام نشود. انشاءالله خدا به ما کمک کند.
شریعتی: خدا کند به این حقیقت برسیم، حقیقت «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» و تعظیم کنیم در برابر عظمت خدای متعال. دعای پنجم صحیفه سجادیه بهانه شد که این نکات بسیار زیبا را بشنویم. روز بیستم فروردین سالروز شهادت سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی است. رحمت و رضوان خدا بر او و آغاز هفته هنر انقلاب اسلامی، دیروز هم سالروز شهادت علامه شهید محمد باقر صدر بود و خواهر ایشان بنت الهدی صدر که انشاءالله همه شهدای ما مهمان سفره سیدالشهداء(ع) باشند. امروز صفحه‌ی 284 قرآن کریم، آیات 18 تا 27 سوره مبارکه اسراء را تلاوت خواهند کرد.
«مَنْ‏ كانَ‏ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً «18» وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى‏ لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً «19» كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً «20» انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَكْبَرُ تَفْضِيلًا «21» لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَخْذُولًا «22» وَ قَضى‏ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً «23» وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً «24» رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِما فِي نُفُوسِكُمْ إِنْ تَكُونُوا صالِحِينَ فَإِنَّهُ كانَ لِلْأَوَّابِينَ غَفُوراً «25» وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً «26» إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ وَ كانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً «27»
ترجمه: هر كس پيوسته زندگى دنياى زودگذر را بخواهد، به مقدارى كه بخواهيم و براى هركه اراده كنيم، در اين دنيا بشتاب فراهم مى‏كنيم، سپس جهنّم را برايش قرار مى‏دهيم كه با شرمندگى وطردشدگى، وارد آن خواهد شد. و هر كس خواهان آخرت باشد و براى آن تلاش شايسته و در خور كند، و مؤمن باشد، پس تلاش آنان سپاس گزارده مى‏شود. ما از عطاى پروردگارت، اينان (فرصت طلبان) و آنان (دنيا طلبان) را كمك مى‏كنيم و عطاى پروردگارت از كسى منع نمى‏شود. بنگر كه چگونه بعضى از آنان را بر بعض ديگر برترى داديم، وقطعاً درجات آخرت، بزرگتر و ارزشمندتر است. با خداوند معبود ديگرى قرار مده كه نكوهيده وسرافكنده خواهى نشست. پروردگارت مقرّر داشت كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد. اگر يكى از آن دو يا هر دو نزد تو به پيرى رسيدند، به آنان «اف» مگو و آنان را از خود مران و با آنان سنجيده و بزرگوارانه سخن بگو. و از روى مهربانى و لطف، بالِ تواضع خويش را براى آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان گونه كه مرا در كودكى تربيت كردند. پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاه‏تر (از خودتان) است. اگر صالح باشيد، قطعاً او آمرزنده توبه كنندگان است. حقّ خويشاوند و بيچاره و در راه مانده را ادا كن و هيچ گونه ريخت و پاش و اسرافى نكن. همانا اسرافكاران برادران شيطان‏هايند و شيطان نسبت به پروردگارش بسيار ناسپاس بود.
شریعتی: نزدیک به چند دهه است که با هم هستیم و در کنار هم هستیم، سمت خدا عضوی از خانواده شما و شما عضوی از خانواده بزرگ سمت خدا شدید، در این جشنواره نوروزی برنامه‌های سیما، برنامه‌ سمت خدا هم جزء کاندیداهای برنامه‌های گفتگو محور تلویزیون هست، با شماره گیری کد مورد نظر می‌توانید برنامه سمت خدا را انتخاب کنید. گرچه قبلاً لطف شما به ما ثابت شده است، ولی خوشحال می‌شویم باز هم رأی و نظر شما را داشته باشیم.
حاج آقای فرحزاد: البته سمت خدا بحمدالله انشاءالله به خدا وصل است. یعنی پشتیبانش خداست، قابل قیاس با برنامه‌های دیگر هم نیست. ولی لطف و محبت بیننده‌ها و شنونده‌هاست که خودشان دوست دارند، با میل خودشان یک برنامه را انتخاب کنند، اینکه ما بدانیم مردم شکرگزار و قدردان هستند بیشتر ما را سر شوق می‌آورد. در روایات ما ذکر صلوات به عنوان افضل اعمال آمده است. یعنی در میان مستحبات آدم گاهی ماه رجب، ماه شعبان، ماه رمضان فکر می‌کند که این دعا را بخواند و زیارت را بخواند. در بعضی روایات داریم افضل اعمال ذکر بلند صلوات بر محمد و آل محمد است.
شهید آیت الله صدر یک شخصیت کم نظیر و بی نظیر است. ما کم عالم داریم که در علوم مختلف تبحّر داشته باشد. مثل شهید مطهری که در ایران بودند، ایشان هم در عراق در علوم مختلف، معارف مختلف، فلسفه، اقتصاد، علم قدیم و علم جدید، فقه و اصول تبحّر داشتند. در خاندان صدر افراد فوق العاده زیاد بود.
شریعتی: یک حکایتی از ایشان خواندم که ایشان در سن شاید 13، 14 سالگی اجازه اجتهاد گرفتند. ایشان نقل می‌کرده من در دوران تکلیفم اساساً تقلید نکردم. ایشان خودش مجتهد بوده است.
حاج آقای فرحزاد: نبوغ ایشان فوق العاده بود. شعری هست که خیلی خوشم آمد. انسان به هرکجا که می‌رسد آن همه عجز و ضعفی که گفتم، مضمون شعر این است، می‌گوید: اگر یک روزی محمد باقر صدر حاکم شود و حکومت عراق را به او بدهند، می‌گوید: قدرت و میدان داری استبداد می‌آورد و انسان خودش را گم می‌کند. اگر روزی من حاکم عراق شوم چه چیزی مرا ضمانت می‌کند که اگر موسی بن جعفر امام به حق مقابل من ایستاد، من در مقابل او نایستم و او را زندان نکنم؟ اشاره می‌کند که نفس ما سرکشی می‌کند و باید به خدا پناه ببریم. آنچه در فرعون بود در همه انسان‌ها هست و باید به خدا پناه برد و از خداد کمک خواست این موج‌هایی که می‌آید ما را زمین گیر نکند و زمین نزند. قدرت، پول، پست، شهرت ما را فریب ندهد.
من خیلی خدا را شکر می‌کنم. اگر به دل خیرین می‌افتد و افرادی که زحمت می‌کشند، این همه لطف خداست. واقعاً یکی از آرزوهایی که خدا در دل بنده انداخته بود این بود که سنت زوار اولی‌ها در مملکت ما احیاء شود. بحمدالله هجده هزار و خرده‌ای تا به حال به قم آمدند. صدها نفر مشهد رفتند، اوقاف و ادارات دیگر، آستان قدس، کمیته امداد هم فرستادند. زوار کربلا چون هزینه بالایی دارد و مقدماتی دارد، یک مقدار پیچیده‌تر است. ما قول می‌دهیم به باقی استان‌هایی که سهمیه ندادیم، حتماً سهمیه بدهیم، امروز صبح سه تا اتوبوس از البرز و اصفهان و مرکزی حرکت کردند. اینها به قم آمدند و به غبار روبی ضریح مطهر رفتند، انشاءالله با کمک خیرین و کمک بیشتر، امیدواریم همه عزیزانی که تا به حال کربلا نرفتند، بروند.