موضوع برنامه: سیری در صحیفه سجادیه، شرح دعای چهاردهم
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 17- 10- 97

حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم. «الحمدلله رب العالمین، اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم»
دعای چهاردهم صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) عرضه می‌دارد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعْدِنِي عَلَيْهِ عَدْوَى حَاضِرَةً، تَكُونُ مِنْ غَيْظِي بِهِ شِفَاءً، وَ مِنْ حَنَقِي عَلَيْهِ وَفَاءً» بعد از درود و صلوات امام سجاد عرضه می‌دارد کسی که به من ظلم کرده مرا کمک کن و یاری بده در اینکه حقم را بگیرم و بر او غلبه کنم. یاری کردنی که خشم و غیظ من شفا پیدا کند و خوب شود و اگر کدورتی در دل من هست بگذرد و تمام شود. مرا یاری بده که به حقم برسم و دیگر این کینه و اختلاف از بین برود. باز می‌فرماید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ عَوِّضْنِي مِنْ ظُلْمِهِ لِي عَفْوَكَ» خدایا درود و صلوات بر پیغمبر و آل نازل کن و عوض ظلمی که او به من کرده تو شیرینی عفوت را به من بچشان. من هم به خودم ظلم کردم، من به حق خدا تعدی کردم، عوض ظلمی که به من کرده تو عفوت را به من بچشان. «وَ أَبْدِلْنِي بِسُوءِ صَنِيعِهِ بِي رَحْمَتَكَ» خدایا در عوض بدی که دیگران به من کردند تو مرا مشمول رحمت خودت کن. اگر کسی به ما بدی کردÂ Â Â وسیله‌ای شود که هم به خدا نزدیکتر شویم، اگر توانستیم حقمان را بگیریم و نتوانستیم طرف خدا فرار کنیم.
خلق را با تو از آن بدخو کنند *** تا تو را ناچار رو آن سو کنند
این جفای خلق با تو در جهان *** گر بدانی گنج زر باشد نهان
آنهایی که دل ما را می‌شکنند می‌گویند: ما به دردت نمی‌خوریم، خدا به دردت می‌خورد. بیشتر ما را به عفو خدا و رحمت خدا سوق می‌دهند. لذا حضرت می‌فرماید: بدل بدی که او به ما کرده و کسی حق ما را از بین برده مرا مشمول رحمت خودت قرار بده. «فَكُلُّ مَكْرُوهٍ جَلَلٌ دُونَ سَخَطِكَ» غر از سخط تو غضب تو بدترین مصیبت‌هاست. اگر تو از من ناراضی نباشی و راضی باشی باقی مصیبت‌ها قابل حل است. حالا حرفی پشت سر ما زدند و چیزی از ما گرفتند، خدا اگر از ما راضی باشد، بقیه مصیبت‌ها کوچک است. «وَ كُلُّ مَرْزِئَةٍ سَوَاءٌ مَعَ مَوْجِدَتِكَ» اگر تو بر من غضب کنی این مصیبت‌ها مصیبتی است کهÂ Â Â برای من سنگین نیست. آنچه برای من سنگین است این است که تو ناراضی باشی. نارضایتی تو بر من سنگین است. «اللَّهُمَّ فَكَمَا كَرَّهْتَ إِلَيَّ أَنْ أُظْلَمَ فَقِنِي مِنْ أَنْ أَظْلِمَ» دعای خیلی عالی است. طبیعتاً همه انسان‌ها از ظلم بدشان می‌آید، کسی که در حقش ستم می‌شود ناراحت می‌شود و باید بشود. خدایا همینطور که از مظلوم شدن مکروه دل ما قرار دادی و ما ناراحت می‌شویم، کمک ما کن ما ظالم نباشیم. خدایا همینطور که مکروه دل ما قرار دادی که مظلوم واقع شویم، ما را نگهدار از اینکه ظالم نباشیم. نکند ظلم کنیم و دل دیگران را بشکنیم.
«اللَّهُمَّ لَا أَشْكُو إِلَى أَحَدٍ سِوَاكَ» آنهایی که دریا دل و بزرگ هستند شکایت‌هایشان را به خدا می‌برند و خدا جبران می‌کند. یک راهکار این است که به خدا شکایت کنیم. از خلق به خدا شکایت کردن بارها گفتیم ایرادی ندارد. از شیطان شکایت کردن، از نفس أماره و از روزگار، از دشمن و سختی روزگار و اوضاع و احوال، از دیگران به خدا پناه ببریم عیب ندارد. ولی اینکه خیلی هستند از خدا شاکی هستند و این خیلی بد است. بعضی می‌گویند: همه این فتنه‌ها زیر سر خداست. این بد است. خدا «إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ‏ مِثْقالَ ذَرَّةٍ» (نساء/40) خدا به اندازه سر سوزن به احدی ظلم نخواهد کرد. کارها و امتحان‌هایش حکیمانه است. «وَ لَا أَسْتَعِينُ بِحَاكِمٍ غَيْرِكَ» از حاکمی جز تو کمک نمی‌گیرم، «حَاشَاكَ» یعنی غیر از این نیست. اینطور نیست که به غیر تو پناه ببرم. «فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ صِلْ دُعَائِي بِالْإِجَابَةِ، وَ اقْرِنْ شِكَايَتِي بِالتَّغْيِيرِ» درود بر پیغمبر و آل می‌فرستد و می‌گوید: دعای مرا به اجابت برسان و شکایت مرا تغییر بده و از این معضل دربیاور که شکایت من منجر به رضایتمندی شود. ما مطمئن هستیم خدایی هست که پیگیر قطعی است و سر سوزن خداوند از ظلم ظالم نمی‌گذرد. ممکن است در دنیا گنجایش اینکه همه به حقشان برسند ندارد، ممکن است دیر شود ولی سوخت و سوز ندارد.
ما هفته‌های قبل گفتیم که مسلمان واقعی هستیم یا نیستیم؟ مؤمن و شیعه واقعی هستیم یا نه؟ معیارهای مهمی که در قرآن و روایات آمده این معیارهاست. ذکر خوب است و ظاهر باید خوب باشد ولی معیارهای مهم خیلی مهم است. فرمود: شیعیان ما چه کسانی هستند؟ شاخصه مهم شیعیان این است که ظالم نیستند. اگر ظالم بودند شیعه واقعی نیستند. «شیعتنا من لا یظلم الناس» شیعیان ما کسانی هستند که هیچوقت ظلم نمی‌کنند و اگر خطا و اشتباهی بود خدا جبران می‌کند. علامت مؤمن و شیعه این است که حتی به دشمن هم ظلم نمی‌کند. حضرت امیر(ع) وقتی ابن ملجم را گرفتند، امام حسن را قسم دادند که در غل و زنجیرش نکن. شکنجه و آزار نده. قسم می‌دهم به حقی که بر تو دارم فرزندم از همان آبی که خودت می‌نوشی و از همان غذایی که خودت می‌خوری به او بده. فرش زیر پایش نرم باشد. غذایش طیب و پاکیزه باشد. تعبیرهایی که در قرآن برای مذمت ظلم آمده است، ما فهرست بعضی را می‌گوییم. خدا می‌فرماید: من ظالمین را دوست ندارم. آیت الله بهاءالدینی می‌فرمودند: عقوبتی از این بالاتر نیست که خدا بگوید: دوستت ندارم. ما دائم دعا می‌کنیم خدایا یک چشم به هم زدنی ما را به خودمان واگذار نکن. خدا بگوید: برو من دوستت ندارم. «إِنَّهُ لا يُحِبُ‏ الظَّالِمِينَ‏» (شوری/40) اگر ظلم هیچ بازخواستی نداشته باشد الا اینکه ما از نظر خدا که بیافتیم، 124 هزار پیغمبر هم می‌گویند: ما دوستت نداریم. همه فرشته‌ها، امام حسین، امام زمان هم ما را دوست ندارند. عقوبتی از این بدتر نیست. «وَ اللَّهُ لا يُحِبُ‏ الظَّالِمِين‏»، «وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى‏ يَدَيْهِ‏» (فرقان/27) روز قیامت ظالم از ناراحتی دست‌هایش را می‌جود و گاز می‌گیرد که چرا من ظلم کردم؟ چرا با ظالم رفیق شدم؟ کاش با فلانی رفیق نمی‌شدم. عمده کسانی که به دام گناه و ناهنجاری‌ها گرفتار می‌شوند از راه رفیق ناباب است. « يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» (غافر/52) روز قیامت روزی است که ظالم‌ها عذرخوهی‌شان پذیرفته نمی‌شود. اینهایی که می‌گویند: عالم برزخ عذرخواهی می‌کنیم، التماس می‌کنیم، اینها همه تمام شده و یک ذره عذرخواهی اگر فایده داشته باشد آن موقع همه چز به هم می‌ریزد. عذرخواهی برای اینجاست.
بعضی پیام‌ها خیلی خوشحال کننده است. یک پیام قشنگی آمد، بعضی حق الناس را جدی می‌گیرند. بعضی هستند سالیان سال مال کسی را خوردند و بی خیال هستند. یکی از بزرگان فرمودند: موقعی وقت داری بیا من یک گونی چک برگشتی نشان شما بدهم. حدیث داریم کسی که در فکر ادای دِین باشد خدا کمکش می‌کند ولی بی خیال باشی خدا مکم نمی‌کند. بعضی اساتید ما می‌فرمودند: اگر ما یک ذره خطایی کردیم و غباری به دل کسی نشاندیم شب تا صبح خوابمان نمی‌برد. شخصیتی را می‌شناسم که با آقایی شوخی کرد و طرف دلخور شد. می‌گفت: تلفن نداشتم، بلند شدم شبانه در خانه او رفتم و عذرخواهی کردم. عزیزی نوشته بود: در دوران جوانی در آبادان کار می‌کردم، مقداری از وسایل صاحب کارم را از روی نادانی سرقت کردم. بعد فهمیدم حق‌الناس است و باید ادا کنم. آدمی داریم که نوشته ششصد کیلومتر راه دو بار به آبادان رفتم، گشتم تا صاحب مال را پیدا کنم و حلالیت بطلبم و پولش را بدهم ولی پیدایش نکردم. کسی که اینقدر دغدغه دارد حتماً به بهشت می‌رود. در عوض آن پولی که برداشت کردم شاید صد بار رد مظالم دادم. در بعضی چیزها واقعاً خداوند سخت نگرفته است و برای یک زیر و زِیَر کسی را جهنم نمی‌برد. ولی در آبرو و مال افراد که باید وسواس داشته باشیم، نداریم. افرادی هستند اینقدر دین گردنشان هست، یکبار هم رد مظالم نمی‌دهند.
قرآن نمی‌گوید: فقط ظلم نکن، اینقدر ظلم حساس است می‌گوید: میل به ظلم و ظالم هم نکن. «وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ» (هود/113) پیغمبر خدا فرمود: «الْعَامِلُ‏ بِالظُّلْمِ‏ وَ الْمُعِينُ لَهُ وَ الرَّاضِي بِهِ شُرَكَاءُ ثَلاثَتُهُمْ‏» (كافي، ج 2، ص 333) کسی هست که مال مردم را می‌خورد و آبروی مردم را می‌برد و در گوش کسی می‌زند و ظالم است. یک کسی هم می‌آید و کمکش می‌کند. کسی که راضی به این کار است همه در ظلم شریک هستند. هرجای دنیا اگر حقی پایمال شد و به کسی تعدی شد، شما گفتی: خوب شد، دستش درد نکند، شما هم جزء آنها هستی. کسی می‌گفت: قدیم اگر آبروی کسی ریخته می‌شد در بین جمعی دو سه نفره بود اما امروزه در فضای مجازی بین هزار نفر و میلیون نفر جمعیت است. بدترین کارها این است که آدم جاسوسی کند که بعد آبروی کسی را ببرد. شما در یک لحظه آبروی یک نفر را جلوی میلیون‌ها نفر می‌بری، مواظب باشیم! کسانی که خودشان ظلم می‌کنند آبرو می‌برند. کسانی که کمک می‌کنند، ممکن است من هم ببینم و بگویم: خوب شد. بگذار آبرویش برود! آبروی او برود و ممکن است آبروی تو هم برود. قرآن می‌گوید: حتی میل به ظالم، علاقه به ظالم تمام اینها جزء ظالم‌هاست. در زیارت عاشورا می‌خوانیم «لعن الله امة سمعت بذلک فرَضیت به» خدا لعنت کند آنهایی که جریان کربلا را شنیدند و لشگر عمر سعد این کارها را کردند، گفتند: دستشان درد نکند و راضی شدند.
صفوان جمال بنگاهدار بود. شتر داشت، و شترهایش را برای مسافر کرایه می‌داد. هارون الرشید قاتل امام هفتم(ع)، می‌خواست به مکه برود، آمد از صفوان شتر کرایه کرد و برای سفر مدینه و مکه برد. این شخص خدمت امام هفتم آمد، حضرت فرمودند: تو آدم خوبی هستی ولی ایراد داری، گفت: چه ایرادی؟ فرمودند: شترهایت را به هارون کرایه دادی. گفت: من به قصد گناه کرایه ندادم. حضرت فرمود: حالا که شترهایت را کرایه دادی راضی هستی که هارون صحیح و سالم برگردد و کرایه‌ات را بدهد؟ گفت: بله راضی هستم که او زنده بماند و به کارش برسد و پول ما را بدهد. فرمودند: همین اندازه در ظلم او شریک هستی. او هم شترهایش را یکجا فروخت و گفت: دیگر در این کار نمی‌مانم. باید مواظب باشیم هرجا ظلمی اتفاق می‌افتد دستمان را بکشیم و بگوییم: ما جزء آن نیستیم.
ظلم یعنی چه؟ ظلم در مقابل عدل است. در نهج‌البلاغه هست که از حضرت امیر سؤال کردند: معنی عدل چیست و معنی ظلم چیست؟ فرمودند: معنی عدل این است که هرچیزی را در جای خودش قرار بدهی و از حدش تجاوز نکنی. حرف بجا، خرج بحا و مصرف بجا، ظلم این است که از حد و حدودش بیرون برود و تجاوز به حقوق دیگران بکند. این ظلم است. ظلم به خودمان را خدا زود می‌بخشد. ولی ظلم به خودش را نمی‌بخشد و ظلم به بندگان را هم رها نمی‌کند. حداقل ظلم، ظلم به منابع طبیعی است. هدر دادن آب، از بین بردن جنگل و آلوده کردن دریا، همه گناه است. اگر کم ضرر باشد گناهش کمتر و اگر زیاد باشد، زیاد است. پیغمبر فرمود: هر گیاهی، هر علفی که رویش پیدا می‌کند، فرشته‌ای است که او را حفظ می‌کند و نگه می‌دارد و رشد می‌دهد تا وقتی که درو شود و در وقتش به کمال برسد. اگر کسی این گیاه را لگد کند یا بکند، آن فرشته او را لعنت می‌کند. می‌گوید: لعنت به تو که آن چیزی که مراقبش بودم از بین بردی. همین از بین بردن گیاه هم بازخواست دارد. از بین بردن حیوانات، پیغمبر فرمود: «مَنْ قَتَلَ عُصْفُوراً عَبَثاً أَتَى اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَهُ صُرَاخٌ وَ يَقُولُ: يَا رَبِّ! سَلْ هَذَا فِيمَ قَتَلَنِي بِغَيْرِ ذَبْحٍ؟ فَلْيَحْذَرْ أَحَدُكُمْ مِنَ الْمُثْلَةِ وَ لْيُحِدَّ شَفْرَتَهُ لا يُعَذِّبِ الْبَهِيمَةَ» (دعائم‏الاسلام، ج 2، ص 175) کسی یک پرنده را به ناحق بکشد. با تیرکمان کبوتری را بزند و از بین ببرد. حضرت فرمود: اگر گنجشکی را به ناحق بزند، به قصد شکار و تفریح بزند، روز قیامت آن گنجشک را خدا زنده می‌کند، در خانه خدا ناله می‌زند، می‌گوید: ای خدا، این آقا مرا به ناحق کشت، نه از من استفاده کرد و نه مرا زنده گذاشت. او را قصاص کن. «وَ إِذَا الْوُحُوشُ‏ حُشِرَتْ» (تکویر/5) انسان‌ها روز قیامت محشور می‌شوند، ولی بعضی حیوان‌ها به حیوان دیگر ظلم کرده، آنجا زنده می‌کنند و قصاص بهشت و جهنم ندارد ولی قصاص می‌شوند. خدایی که از شاخ یک بز نمی‌گذرد، از انسان دو پایی که عقل دارد و تکلیف دارد، از ریزترین چیزها خدا نمی‌گذرد.
حیواناتی که موزی هستند، مگس، پشه، زنبور، مار، عقرب، سوسک، موش، حیواناتی که میکروب‌زا هستند، حیوانات موزی کشتنش اشکال ندارد. اگر بتوانیم به طریقی دور کنیم بهتر از کشتن است. کشتن سگ هار اشکالی ندارد. اما آنهایی که به ناحق حیوانی را می‌کشند، پیغمبر خدا فرمودند و امام صادق از قول حضرت بیان کردند: خدا خانمی را وارد جهنم می‌کند بخاطر اینکه یک گربه‌ای را در قفس کرد. به او آب و غذا نداد و زجر کش کرد. از شدت آه و ناله و گرسنگی این زبان بسته مرد. خدا بخاطر اینکه یک حیوانی را به ناحق کشت او را به جهنم می‌برد. پیغمبر ما از جایی عبور می‌کردند دیدند که یک شتری را بارش کردند، مثلاً بعد از ظهر می‌خواهند حرکت کنند، از صبح بارش کنند، پیغمبر خدا فرمودند: صاحب این شتر روز قیامت خودش را آماده کند برای پاسخ دادن. تو شتر را می‌خواهی بار حمل کنی، موقع حرکت باید بار کنی. ریزترین زور به یک حیوان در روایات ما نهی شده است.
خدا رحمت کند آیت الله بهاءالدینی می‌فرمودند: یک موقع اطراف قم یک بنده خدایی، یک گربه‌ای را گرفت نفت زد، این گربه را آتش زد. چند رو بعد پاسگاهی نزدیک روستا درست شد، یکی از ژاندارم‌ها یک تیری زد همین بنده خدا را کشت. خدا حتی از ریزترین چیزها نمی‌گذرد. هرچیزی اثر وضعی دارد.
زخمی که زنی چو باز باید خوردن *** در کم زدن اختیار باید کردن
«فَمَنْ‏ يَعْمَلْ‏ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ» (زلزله/7) کمترین گرد و غبار، متلک انداختن، دل شکستن، ناراحت کردن، اگر کسی لطیف باشد فوری روی دلش منعکس می‌شود. اینجا دلی را شکستی دلت را می‌شکنند. ناراحت کردی، تو را ناراحت می‌کنند. انسان‌هایی که حق الناس به گردنشان نیست، آرامش دارند. خدا یک آرامش فوق العاده به اینها می‌دهد. دنیا آرامش نمی‌آورد، به ما پول بدهند خوابمان نمی‌رود و از ما پول بگیرند، بی خواب می‌شویم. عدالت و حق محوری آرامش می‌آورد. یادم هست آیت الله سیستانی وقتی داعشی‌‌ها را گرفته بودند، اینقدر سفارش کردند اینها را آزار و شکنجه ندهید. اهانت و تحقیر نکنید. پیغمبر ما در جنگ‌ها بسیار مواظب بودند، نهی می‌کردند برای جنگ که می‌روید آب را به روی مردم نبندید، آذوقه را نبندید، منابع طبیعی را از بین نبرید، آبشان را مسموم نکنید. به بچه‌ها و پیرمردها و پیرزن‌ها ولو مشرک و کافر، جاسوس و صهیونیست و داعشی، اذیت و آزار و شکنجه ندهید و مراعات کنید.
بلال حبشی در یکی از جنگ‌ها که یهودی‌ها را اسیر کردند، کشته‌هایی داشتند که سر راه بودند. بلال اسرای خانم را از کنار کشته‌های اینها آورد. پیغمبر وقتی اینها را دیدند، دیدند که اشک درون چشمان اینها هست و پژمرده هستند، فرمودند: اینها چرا ناراحت هستند؟ پیامبر اینقدر بلال را برای این کار توبیخ کرد که مگر خدا رحم در دلت قرار نداده است؟ چرا اینها را از کنار کشته‌ها آوردی؟ این ظلم است. مثلاً می‌خواهیم حیوانی را سر ببریم، بسیار نهی شده که حیوان را شب سر نبرید. چون خدا شب را برای آرامش قرار داده است. روز کشتار کنید. حیوان را آب بدهید، کارد تیز باشد. زود راحتش کنید، حیوان را جلوی حیوان دیگر ذبح نکنید. در حالات مرحوم خیاط هست که یک قصابی آمد گفت: پسر من مرض بدی گرفته و گفتند: باید عمل شود، عمل بشود می‌میرد. التماس دعا داشت، ایشان تأملی کردند و گفتند: چرا دیروز گوساله‌ای را جلوی مادرش سر بریدی؟ آنقدر قلب این گوساله به هم خورده که آه کشیده است و پسر تو هم از دنیا می‌رود و بعد هم پسرش فوت کرد.
کتاب مفاتیح الحیاة شبیه قرآن و مفاتیح الجنان که در خانه داریم، آداب زندگی با دوست، با دشمن، با همسایه، رفیق، ارباب رجوع، منابع طبیعی، ده پانزده نفر از فضلا، مثل آقای فلاح زاده، آقای محدثی زحمت کشیدند و زیر نظر آقای جوادی آملی نوشتند. خیلی کتاب زیبایی است و بهترین هدیه برای دوستان است.
شریعتی: کتاب شریف مفاتیح الحیاة، تألیف حضرت آیت الله جوادی آملی که انشاءالله خداوند حفظشان کند. برای تهیه کتاب به 20000303 پیامک بدهید، دوستان من شما را راهنمایی خواهند کرد. امروز صفحه 557 قرآن کریم، آیات پایانی سوره مبارکه تغابن را تلاوت خواهیم کرد.
«وَ الَّذِينَ‏ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ خالِدِينَ فِيها وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ «10» ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيمٌ «11» وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّما عَلى‏ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ «12» اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ «13» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «14» إِنَّما أَمْوالُكُمْ وَ أَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ «15» فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ «16» إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ «17» عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «18»
ترجمه: و كسانى كه كفر ورزيدند و آيات ما را تكذيب كردند، همان‏ها اهل دوزخند در حالى كه هميشه در آن جا هستند و اين سرانجام بدى است. هيچ مصيبتى، جز با اذن خداوند به كسى نرسد و هر كس به خداوند ايمان آورد، خداوند قلب او را (به صبر و شكيبايى) هدايت كند و خداوند به همه چيز آگاه است. خداوند را (در اوامر و نواهى شريعت) اطاعت كنيد و پيامبر را (در دستورات حكومت و سنّت‏هايش) پيروى نماييد، پس اگر روى گردانيد، (بدانيد كه) همانا بر رسول ما جز پيام رسانى آشكار (وظيفه ديگرى) نيست. خداوند، معبودى است كه جز او معبود ديگرى نيست؛ و مؤمنان تنها بر او توكّل كنند. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! برخى از همسران و فرزندانتان براى شما دشمنند (كه شما را از راه خدا بازمى‏دارند)، پس از آنان بر حذر باشيد و اگر (آزار و خطايشان را) عفو كنيد و چشم بپوشيد و درگذريد، پس (بدانيد كه) خداوند آمرزنده مهربان است. همانا اموال و اولاد شما وسيله آزمايشند و خداوند است كه پاداش بزرگ نزد او است (و به كسانى پاداش مى‏دهد كه در اين امتحان پيروز شوند). پس هر قدر مى‏توانيد، از خداوند پروا كنيد و سخن او را بشنويد و اطاعت كنيد و انفاق كنيد كه براى شما بهتر است و هر كس از شرّ بخل نفس خويش درامان بماند، پس آنان همان رستگارانند. اگر به خداوند وام دهيد وامى نيكو، آن را براى شما زياد مى‏كند و شما را مى‏آمرزد و خداوند سپاسگزار بردبار است. او به پنهان و آشكار آگاه است، نفوذ ناپذير و حكيم است.
شریعتی: از فضیلت ذکر بلند صلوات بر محمد و آل محمد بشنویم.
حاج آقای فرحزاد: این کتاب یک دور سبک زندگی کامل دینی را بیان کرده است. مفاتیح‌ الجنان شیخ عباس همه دعا و نیایش است ولی این کتاب سبک زندگی است و جالب است عربی روایات را هم آوردند. پیغمبر فرمود: «مَا مِنْ‏ قَوْمٍ‏ اجْتَمَعُوا فِي مَجْلِسٍ فَلَمْ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ يُصَلُّوا عَلَي نَبِيِّهِمْ إِلا كَانَ ذَلِكَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً وَ وَبَالا عَلَيْهِمْ‏» (كافي، ج 2، ص 497) هر جمعی که دور هم جمع شوند اگر در آن جلسه یاد خدا نکنند و در آن جلسه صلوات بر محمد و آل محمد نفرستند، هر جلسه‌ای که یاد خدا و صلوات نباشد، آن جلسه بر صاحبان جلسه وزر و وبال خواهد شد.
در این صفحه از قرآن، آیه 11 خدای مهربان می‌فرماید: «ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيمٌ» هیچ کاری در عالم بدون اذن خدا اتفاق نمی‌افتد. خوبی یا بدی، خدا می‌خواهد امتحان کند و جلوی دست ظالم را نمی‌گیرد. خدا به ظالم و مظلوم اختیار داده و اینطور نیست که از حیطه قدرت خدا به دور باشد. هیچ مصیبتی به کسی اصابت نمی‌کند مگر به اذن خدا، هرکس به خدا ایمان بیاورد خدا دلش را هدایت می‌کند و خدا به هر چیزی دانا و آگاه است.
میرزای بزرگ شیرازی که صاحب فتوای تنباکو بود، یک شخصیت فوق العاده بود. یکی از امتیازات ایشان این بود که نجف و کربلا را رها کردند و در سامرا رفتند. سامرا هم کم توجهی به حرمین شریفین شده بود و محلی بود که عموماً اهل سنت بودند و یک اقلیت کمی شیعه آنجا زندگی می‌کردند. هم اینکه آنجا را احیاء کنند و هم وحدت عجیبی بین شیعه و سنی ایجاد کردند و دلها را به هم نزدیک کردند. حوزه را به آنجا انتقال دادند و در حوزه ایشان شخصیت‌های برجسته مثل مرحوم شیخ عباس حائری، میرزا محمد تقی شیرازی، شیخ فضل الله نوری، میرزا حسین نوری، درس ایشان فقیه پرور و مرجع پرور بود. ایشان خیلی جهانی فکر می‌کرد، مبلغین فراوانی به کشورهای مختلف مثل کشمیر، هندوستان، پاکستان و افغانستان، اعزام می‌کردند و یک عالم وحدتی بین همه جوامع و مذاهب مختلف بودند و فتوای معروف تنباکو را داشتند. نفوذ ایشان چقدر بود که حتی خانه ناصرالدین شاه و همسرانش و خدمتگزارانش به خاطر فتوای ایشان قلیان‌ها را شکستند و تنباکوها را دور ریختند. نفوذی داشتند که با یک فتوا استعمار هنجار شکن انگلیس را به زانو درآوردند.
خدایا تو را قسم می‌دهیم به حق محمد و آل محمد قلب امام زمان را از ما راضی و فرجش را نزدیک بفرما. خدایا به حق محمد و آل محمد خودمان و نسلمان و همه عزیزان را عاقبت بخیر بفرما. به حق محمد و آل محمد توفیق بهترین بندگی و ترک ظلم را به همه ما مرحمت بفرما. مریض‌های روحی و جسمی لباس عافیت بپوشان. آنهایی که قرض دارند، قرضشان را ادا بگردان. به آنهایی که شغل ندارند، اولاد ندارند، مسکن ندارند، مرحمت بفرما. انشاءالله ولادت حضرت زینب را هم جشن باشکوه بگیریم.