در مورد بحث راهزن شناسی دینی توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ- در معارف اسلامی حوزه راهزن شناسی زیر شاخه ی دشمن شناسی است. دشمن اصلی شیطان است. اگر ما بخواهیم شب را به خوبی بشناسیم باید عدم نور یا ظلمت را بشناسیم. یکی از بهترین راههای شناخت هر چیز شناخت ضد آن چیز است . درعرصه ی امام شناسی ، اگر ما درک صحیحی از دشمنان راه ولایت و امامت نداشته باشیم نمی توانیم بصیرت ،تیزبینی و استقامت لازم را داشته باشیم .پس این شناخت بسیار ضرورری است .پس اگر می خواهد امام شناسی ما قوی باشد، باید دشمن شناسی ما هم قوی باشد. در این بحث ما به راه، راهرو، رهبر و رهزان اشاره می کنیم که باید راه شناسی ما قوی باشد که راه همان صراط مستقیم است، راهرو شناسی یعنی شناس کسانی که خدا به آنها نعمت داده است که همان اولیاء هستند، رهبر شناسی یعنی شناخت امام و راهزن شناسی یعنی شناخت دشمن که همان شیطان است .آیات 11 تا 30 سوره اعراف در مورد شیطان شناسی است .این سوره ،دانشگاه شیطان شناسی است. اگر ما با هدف الهی شیطان را بشناسیم که با آن مبارزه کنیم، این کار سرتاسر نور است. آیات شیطان شناسی در قرآن زیاد است .کلمه ی ابلیس یازده مرتبه و کلمه ی شیطان بطور مفرد هشتاد و هشت مرتبه در قرآن آمده است . تعداد رذایل اخلاقی انسان نود ونه تا است. علمای اخلاق می فرمایند که شاید این تعداد نام اشاره ای به اخلاق رذیله باشد یعنی هر رذیله ای شیطانی دارد، برانگیخته حسد در انسان شیطانی دارد، برانگیختن غرور، بخل و ... شیطان ویژهای دارد.

شیطان کبر کرد و عبادت شش هراز سال خودش را دید و استکبار ورزید و رانده شد. شیطان در مقابل کبریایی خدا کبر ورزید .در آیه 13 سوره اعراف می فرماید: خارج شو از کبر، تو در این مقام نیستی ، تو از خارج شدگان هستی .در آیه بعد ابلیس می گوید که تو مرا از مقام اصلی ام دور کردی و مرا راندی.( اشتباه ابلیس این بود که اشتباه خودش را به خدا نسبت داد)در مقابل این من بر سر راه شان ( صراط مستقیم)به کمین می نشینم( تا شیطان از غفلت راهروها استفاده کند و آنها را گمراه کند. درآیه هفدهم به حمله ی چهار جانبه اشاره می کند. می فرماید : آنها را مورد حمله قرار می دهم، از پشت سر، از راست ، از سمت چپ و از روبرو. اکثریت این راهرو را شاکر خودت نمی یابی.( نشانه ی یک قلبی که از چهار جهت مورد حمله شیطان قرار گرفته است، این است که کفران نعمت می کند و شکر نعمت نمی کند. و نعمت ها را در راه غیر خدا بکار می برد.)کشوری در شب بطور ناگهانی از چهار طرف مورد حمله هوایی و زمینی قرار می گیرند، اگر مردم این کشور بعد از حمله دوباره بخوابند، همه عقلاء به آنها می خندند. ما در مقابل شیطان این طور هستیم که او بی امان از چهار طرف به قلب ما حمله می کند و ما در خواب غفلت هستیم . روایت داریم :مردم در خواب غفلت هستند و در زمان مرگ از خواب بیدار می شوند. وقتی هنگام مرگ مومنی می رسد می بیند که صدها شیطان از دور قلبش پراکنده می شود.

قلب همه ی انسانها مورد حمله شیطان های جن و انس است. ما انسانها می توانیم در مقابل دشمن واحد که شیطان است متحد بشویم .این چهار جهت ، جهت های جغرافیایی نیستند و هر کدام معنایی فراتری دارد. در تفسیر قمی روایتی از امام باقر (ع)داریم که حمله از جلو یعنی ایجادغفلت و حجاب است نسبت به غفلتی که انسان از روبرو دارد. ما آخرت را در روبرو داریم .شیطان نسبت به مرگ و دنیای آخرتی که ما در پیش داریم برای ما ایجاد غفلت می کند، گویی که همه چیز در این دنیا خلاصه شده است. پس شیطان نسبت به آخرت ،حساب و کتاب قیامت ما را مورد غفلت قرار می دهد تا ما آنها را فراموش کنیم و حب دنیا را در دل مان داشته باشیم .اگر ما بخواهیم راهروی حقیقی امامت باشیم باید معاد را بخوبی بشناسیم. در قرآن بیش از 1200 آیه در مورد جهان پس مرگ آمده است یعنی یک پنج قرآن در مورد قیامت و حیات پس از مرگ است ، پس اگر شیطان موفق بشود که بین ما و قیامت حجاب بیندازد، در واقع بیش از یک پنج نقشه ی راه که قرآن است را از کار انداخته است و آنرا از ما ربوده است. و ما بدون این قسمت از نقشه دچار راهزن های راه خواهیم شد. در هر صفحه ای از قرآن، خدا گریزی به مرگ و جهان آخرت زده است. این کتاب یادآوری است و نقشه ی راه است و غفلت زدایی می کند.

سوال – صفحه 97 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.

پاسخ – آیات این صفحه در مورد شیطان شناسی است. می فرماید : کسانی که دچار شرک و کفران نعمت می شوند، بدانند که به سوی شیطان رو کرده اند و بدانند که در راه او حرکت می کنند. خدا شیطان را از خودش دور کرده است، او سوگند یاد کرده است که از بندگان تو بهره معینی خواهم داشت .

امام صادق(ع)  می فرماید :ابلیس در مقابل حضرت یحیی متصور شد در حالیکه طناب ها و زنجیره های زیادی همراهش بود. حضرت یحیی سوال کردند که این طناب ها و زنجیرها چیست ؟ابلیس گفت که این طناب ها و زنجیرهایی است که به دست و پای انسانها می بندم و آنها را به خودم می کشانم. حضرت یحیی می پرسد که آیا در من هم بهره ای برای تو داده شده است ، گفت :بله ، درجایی که تو موقع خوردن سیر می شوی (حضرت یحیی دائما در روزه بودند.) در این هنگام من و سپاهیانم امیدوار می شویم که تو را از یاد خدا غافل کنیم . (بعضی از انسانها بدانند که با پرخوری حالی برای عبادت وجود ندارد) حضرت یحیی فرمود: برای خداست برعهده ی من تا ابد که شکمم را سیر نکنم. ابلیس گفت: من هم عهد می بندم با خدا که دیگر تا ابد هیچ مسلمانی را نصیحت نکنم.یعنی در اینجا دست شیطان رو شد و یکی از راههای نفوذش را نشان داد. امام معصوم زمان ،فردی است که شیطان هیچ راه نفوذی بر او ندارد. امام تجلی عبد مخلص الهی است .امام رضا(ع) به یاران ویژه شان می فرمایند که با این دعا برای مهدی ما دعا کنید.این دعا بعد از دعای عهد و قبل از زیارت جامعه کبیره در مفاتیح آمده است و عنوان آن دعا برای امام عصر می باشد : او همان عبد و بنده ای است که او را برای خودت خالص کرده ای. و در انتها می فرماید : خدایا با دست هدایت مهدی، ما را در راه هدایت خودت سلوک بده. این دعایی است که رابطه ی قلبی ما را با امام برقرار می کند.

.امام رضا (ع) در مقابل شعر دعبل ،پیراهنی به او هدیه کردند و گفتند که قدراین پیراهن را بدان که من هزار شب با این پیراهن نماز خواندم و هر شب هزار رکعت و در این پیراهن هزار مرتبه هم ختم قرآن داشته ام .

سوال – در مورد جهاتی که شیطان انسان را مورد حمله قرار می دهد توضیح بفرمایید.

پاسخ – حمله پیش از روی شیطان همان غفلت از آخرت است، حمله از پشت سر در حقیقیت ایجادغفلت است از آنچه که ما پشت سر خودمان می گذاریم و می رویم  یعنی نسبت به مال و ثروت دنیا ایجاد غفلت می کند. شیطان ما را نسبت به چیزی که ما باید آنرا پشت سر بگذاریم و برویم ، دلبسته می کند، حمله از دست راست یعنی ایجاد شبهه و شعبه در دین حقیقی .حمله از دست چپ یعنی ایجاد شهوت و شیطان ، انسان را به سمت شهوت گرایی سوق می دهد. اصحاب شِمال کسانی هستند که پیرو شهوت از راه حرام بوده اند. از بالا و پایین راه شیطان بسته خواهد بود. وقتی انسان به بالا بنگرد ، بالا راه نزول خیرات و مغفرت الهی است و وقتی انسان به پایین بنگرد و در برابر خدا خضوع کند ، راه شیطان در این پایین بسته است .