چگونه می توانیم صفت عین اللهی امام زمان(عج) را بهتر درک کنیم؟
پاسخ – با توجه به مقامات وجودی پیامبران و امامان معصوم که خدا در آنها قرار داده است و بر آنها تاکید کرده است و با توجه به باور قرآنی و روایی، بهتر می توانیم این مقام عین اللهی را درک کنیم. قرآن می فرماید: ای پیامبر ،تو را شاهد بر اعمال امت فرستادیم. یعنی مشیت و مصلحت خدا براین قرار گرفته که پیامبران و جانشینان آنها، شاهد اعمال ما باشند. همچنین آنها در قیامت جزو شهود هستند. این یک مقام واقعی است نه تشریفاتی و به اذن خداست.
ممکن است که ما بگوییم :خداوند خودش شاهد اعمال ماست؛پس چه احتیاجی به پیامبران و معصومین داریم؟ خداوند این طور مشیت کرده است و ما نمی توانیم چون و چرا کنیم.
امام صادق(ع) می فرماید :آسمان ها و زمین در نزد امام مانند یک گردو است. یعنی احاطه ی آنها ربوبی و قیومی است و از جنس احاطه ی پروردگار است. احاطه ی پروردگار ذاتی و مستقل است ولی احاطه ی علمی امام وابسته ی محض به اراده ی پروردگار است .این با مقام ستاریت پروردگار منافاتی ندارد. بعضی می گویند که اگر قرار باشد امامان و پیامبران شاهد اعمال ما باشند، آبروی ما می رود زیرا ما به ستاریت پروردگار دل خوش بودیم. امامان معصوم مصداق ستاریت پروردگار هستند و خواست الهی این بوده است. روح تمام مقامات امامان معصوم روح مهر ،محبت، شفت و مهر پدری است .
راوی روغن فروش نزد امام رضا(ع) آمد و از حضرت تقاضا کرد که برای او و خانواده اش دعا کند. حضرت با تعجب فرمود: آیا شما باور ندارید که دعای ما همیشه بدرقه ی راه شماست. امام فرمود :اعمال شما هر شب بر ما عرضه می شود. آیا در قرآن نمی خوانید( آیه 105 سوره توبه) که خدا ،رسول و مومنان اعمال شما را می بینند. روایت داریم که اعمال و رفتار امت هر صبح و شام بر امامان عرضه می شود. روح شهود و مقام عین اللهی روح شفقت ،مهربانی و محبت است. ما برای اعمال صالح شما دعا می کنیم تا خداوند بر تعداد آنها بیفزاید و برای اعمال ناشایست شما طلب مغفرت می کنیم. در واقع اعمال با لبخند امام مهر قبولی در درگاه خداوند دریافت می کند. اگر استغفار امامان برای اعمال ناصالح ما نبود، ما هلاکت می شدیم. این استغفار امامان برای امت و همه ی مردم، تجلی رحمت فراگیر الهی است.
پس قبل از اینکه عمل ما بالا برود بر امام معصوم زمان عرضه می شود و دعای خیر ایشان بر اعمال صالح ما، باعث قبولی اعمال می شود و استغفار ایشان دستگیری برای گناهان ما می شود. یکی از بزرگان می فرمودند: امام زمان(عج) ما نیمه شب های زیادی بر گناهان ما اشک ریخته تا آبروی ما نریزد و ما دوباره بتوانیم ازگناه دوری کنیم. و گویا بعد از استغفار آن حضرت، ما توانایی برخاستن و حرکت را پیدا می کنیم. این باورها ارتباط قوی را برقرار می کند مثل پدر مهربانی که می خواهد راه رفتن را به یک بچه ای که می خواهد روی پایش بایستد یاد بدهد.
سوال – آیا راه کار عملی برای درک مقام عین اللهی امام وجود دارد ؟
پاسخ- بله .یکی از راه کارهای این است که به ما فرموده اند: بر عهده ی شیعیان است که به زیارت آن امام بروند. وقتی ما توفیق زیارت پیدا می کنیم، و به ضریح مطهر نزدیک می شویم حس می کنیم که زیر نظر نگاه حضرت قرار گرفته ایم و مراقبت مان بیشتر می شود و در واقع این مقام عین اللهی و شاهد بودن امام را حس می کنیم. پس وقتی ما با ضریح فاصله داریم با وقتی که نزدیک ضریح هستیم تفاوتی وجود دارد .زیارت ها به باور مقام عین اللهی امام کمک می کند. در اذن دخول حرم امام رضا (ع) می خوانیم: من شهادت و گواهی می دهم که تو داری جایگاه من را می بینی ،صدای من را می شنوی و سلام مرا پاسخ می دهی. البته ممکن است که من بخاطر حجاب هایی که دارم صدای امام را نشنوم . کسانی که حجاب های قلب شان را برداشته ام، راحت می توانند این نگاه را حس کنند و صدا را بشنوند.
زیارت چهار مرتبه دارد: عامیانه ،عاشقانه ،عاقلانه وعارفانه .زیارت عامیانه یعنی بیشتر به زیارت گنبد و بارگاه و دیوار می روند و اگر دست شان به ضریح نرسد گمان می کنند که زیارت انجام نشده است. گویا ظهور نگاه امام را درک نکرده است. ما نمی توانیم بگوییم که این زیارت ثواب ندارد ولی در مقام معرفت، یک زیارت کم معرفت است. مرتبه ی بالاتر ،زیارت عاشقانه است که همراه با احساس و عواطف است و دست امام و رأفت امام را حس می کنیم .اما زیارت نباید صرفا عاشقانه باشد زیرا گاهی این عشق ها و احساسات به انحراف می رود. در کربلا عده ای می خواهند سینه خیز مشرف بشوند این عشق است ولی با معرفت نیست. در زیارت عاقلانه مراتبی از عقل و عشق باهم می آمیزند. فرد مقامات امام را مطالعه می کند و سعی می کند که آداب زیارت را پیدا کند مثل غسل زیارت که داریم :خدایا قلب مرا طاهر کن زیرا من می خواهم خدمت مظهر پاکان دنیا بروم. شستشوی جسم مقدمه ای بر طهارت روح و قلب است. با غسل زیارت اثر زیارت خیلی بیشتر می شود. اگر ما باران تمیز بخواهیم باید ظرف مان هم تمیز باشد. در این زیارت ما توجه به درد ، دیوار و بازار نداریم و حتی در راه زیارت ذکر می گوییم . بالاترین زیارت، زیارت عارفانه است یعنی فرد به مراتبی از مراتب عقلی و شهودی رسیده است یعنی قلب او، امام را باور می کند. این فرد قدم به قدم که به محضر امام نزدیک می شود، خشوع و بی تکبری او بیشتر می شود.
گرشبی درخانه ی جانانه مهمانت کنند گول نعمت را نخورمشغول صاحبخانه باش
در زیارت عاقلانه انسان حوائجش را می طلبد یعنی امام را شفیع قرار می دهد اما در زیارت عارفانه هدف بالاست، ارتباط با شخص امام معصوم .آیت الله بهجت فرمودند: به زیارت هر امامی که می رویید گویا به زیارت امام معصوم زمان تان می رویید که حاضر است و می خواهید او را چهره به چهره ببینید. اگر توفیقی بشود که شما بخواهید امام زمان(عج) را بببیند چه حالی دارید؟ این مراتب زیارت عارفانه(عارفاً بحق) است یعنی امام را می شناسد و می خواهد با وجود حضرت ارتباط برقرار کند و با امام تناسب اخلاق پیدا کند .زائر امام رضا(ع) وقتی زیارت عارفانه داشته باشد می خواهد اخلاق رضوی پیدا کند.
بندگی مثل گدایان به شرط مزد نکن که خواجه خود صفت بنده پروری داند
امام پدر ما و جانشین خداست و مشکلات ما را مرتفع می کند و لازم نیست که در آنجا نیازمان را تکرار کنیم. اگر ارتباط حضوری با امام را هدف قرار دادیم بقیه ی خیرات هم نازل می شود. زیارت عارفانه می تواند پیوند ما را با ساحت عین اللهی امام به نهایت درجه برساند.
وقتی ما به زیارت امام معصوم می روییم گویا داریم به زیارت امام زمان(عج) می روییم و گویا لیاقت ملاقات امام زمان(ع) را به ما داده اند زیرا روح مطهر امام حی و حاضر است. تمام آداب زیارت مثل غسل ،باحضور قلب بودن،اذن ورود ،نماز زیارت و استغفار می تواند ما را به باور مقام عین اللهی امام برساند. و این مقام برای ما محسوس می شود. ما باید حالی را که در حرم بدست می آوریم ،نگه داریم. شیاطین سعی می کنند به محض خروج ما از حرم، حال و حضور قلب را از ما بگیرند. امامان معصوم فرموده اند :اگر حالی که در محضر ما دارید حفظ کنید می توانید به بهترین ملکوت عالم برسید.
(از سید بن طاووس داریم)در صلوات مخصوصه امام حسین(ع) که تحت قبه خوانده می شود داریم :خداوند به واسطه ی گناهانم من را از شما جدا نکند. یعنی خدایا به من قدرت بده که گناه نکنم زیرا گناه باعث جدایی بین من و امام می شود.
سوال – صفحه 342 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.
پاسخ – مومنون یعنی ایمان آورندگان .در ابتدای سوره مومنون ،یازده ویژگی مومنان را ذکر می کند. اگر بخواهد ایمان ما واقعی باشد باید این ویژگی ها را داشته باشد. پیامبر فرمودند آیه اول و دوم سوره ی مومنون از گنجینه های بهشتی است. آیه اول سوره مومنون می فرماید: رستگاری و سعادت دنیا و آخرت برای ایمان آورندگان است. کسانی که به دایره ی ایمان وارد نمی شوند به فلاکت می افتند حتی چون زندگی دنیای شان هم در مسیر بندگی خدا نبوده است در مسیر فلاکت و هلاکت بوده است. آیه اول و آخر نقشه ی سعادت را بطور فشرده به ما نشان می دهد. آیه ی پایانی( 118) می فرماید :خدایا مرا مورد مغفرت و رحمت خودت قرار بده، تو از بهترین رحم کنندگان هستی .
در فضیلت تلاوت سوره مومنون باید گفت که این سوره عاقبت بخیری ما را در دنیا تضمین می کند. بعضی می پرسند در شب قدر بهترین دعا چیست .بهترین دعا ،دعای عاقبت بخیری است .امام صادق(ع) می فرماید: اگر کسی سوره مومنون را تلاوت کند( قرائت کند و به آن عمل کند) خداوند فرجام کار او را به خوشبختی ختم می کند. یعنی با عاقبت بخیری از دنیا می رود.
پیامبر فرمود :هر کس سوره مومنون را در روز جمعه بخواند و بر این امر مداومت کند، منزل او در فردوس اعلی با پیامبران مرسل باشد. آیه اول و آخر این سوره از گنج های بهشتی است.
وقتی حضرت فاطمه بنت اسد پس از سه روز، از خانه کعبه خارج شد( دیوار کعبه ترک برداشت) حضرت ابوطالب و پیامبر به استقبال آمدند و منتظر بودند. اولین کلمه ای که بر زبان حضرت علی (ع) جاری شد این بود: سلام بر تو ای پدر، رحمت و برکات الهی بر تو باد. وقتی فاطمه بنت اسد نوزاد را به پیامبر دادند، پیامبر یازده آیه اول سوره مومنون را تلاوت کردند. پیامبر فرمود: حقا که مومنان بوسیله ی تو رستگار شدند و به خداوند سوگند که تو امیرمومنان هستی با علمت بر آنها امیری می کنی، مومنان واقعی مطیع تو خواهند شد، به خدا سوگند راهنما آنها به سوی خداوند، تو هستی.
این سوره پیوند ساحت امامت و ولایت و پیوند مقام امیر مومنان با مومنان واقعی است.
سوال- در ادامه ی راهکار عملی برای درک مقام عین اللهی امام، توضیحاتی بفرمایید.
پاسخ- فقط کسانی که در مسیر طهارت و پاکی هستند می توانند قرآن را درک کنند. راه طهارت قلب ما بندگی کردن خداوند است یعنی انجام واجبات و ترک محرمات. هر چه بندگی ما بیشتر باشد توفیق درک بیشتری با ساحت امام معصوم ومقام آن داریم .
سیدعلی آقا قاضی طباطبایی توانست ارتباط خاصی را با قرآن و امام زمان(عج) برقرار کند. استاد بیشتر عرفای عصر ما ایشان است. سیدعلی قاضی طباطبایی به جایی رسیده بود که وقتی از ایشان پرسیدند: آیا در زمان عصر غیبت می توان امام زمان(عج) را ملاقات کرد، فرمود: کور است چشم باطن کسی که هر صبح نگاهش به جمال امام زمانش(عج) روشن نشود. اگر حجاب قلب ما کنار برود به هر کجا که نگاه کنیم وجه الله را می بینیم .
آیت الله بهجت در مورد عین الله بودن فرمودند: این مقام وجود دارد. اگر ما این مقام را درک نمی کنیم ایراد از ماست زیرا چشم باطن ما ضعیف است. ما عینک می زنیم که چشم باطن مان قوی بشود ولی عینک هم پر از گرد و غبار است. این مقام جزو مقامات هستی است. اگر حجاب های قلبی کنار برود این مقام دیده می شود.
دستور سیدعلی قاضی طباطبایی برای سلوک مهدوی و قوی شدن ارتباط با امام زمان(عج)، عبارت است از :بر شما باد به تلاوت قرآن کریم در دل شب با صوت نیکو محزون چراکه آن شراب جان مومنان است. ایشان یک انس شبانه روزی با قرآن داشتند. تفسیر المیزان را از سید علی قاضی طباطبایی گرفته ایم که هر آیه بواسطه ی آیات دیگر تفسیر بشود یعنی هر آیه فشرده ی شده ی تمام آیات دیگر است. در سوره مومنان داریم: مومنان رستگار شدند. مومنون چه کسانی هستند ؟ پس باید تمام قرآن را بخوانید تا بتوانید این آیه را تفسیر کنید.
توصیه ی بعدی ایشان نماز اول وقت است. دستور سید علی قاضی طباطبایی به علامه طباطبایی این بود که این آیه را بنویسید و آنرا در جایی نصب کنید که هر روز ببینید: آیا خدا کارهای ما را نمی بیند. نماز شما را در دژ محکم در مقابل شیطان قرار می دهد. ذکر خداوند ترک کننده شیطان است. ایشان بر ذکر خداوند در همه ی عرصه ها تاکید داشتند.یعنی همیشه خدا را یاد کنید. ذکر قلبی و ذکر لسانی داریم. یعنی قلب ما همیشه به خدا وصل باشد و هر چه می بینیم به یاد خدا باشیم . این دو بیتی را ایشان به شاگردان شان توصیه می کردند:
سررشته ی دولت ای برادر بکف آر وین عمرگرامی به خسارت نسپار
یعنی همه جابا همه کس درهمه حال می دار نظر تو یکسره جانب یار
تاکید بعدی ایشان نماز شب است .ایشان فرمودند :سراغ نداریم کسی را که به مقام معرفت و حکمت رسیده باشد بدون مداومت بر نماز شب. حتی اگر شده دو رکعت نماز شفع و یک رکعت وتر قبل از نماز صبح را داشته باشیم. بیداری بین الطلوعین و تعقیبات نماز صبح هم در ظرافت و لطافت قلب موثر است که فرد بتواند حضور خدا و جانشین او را درک کند.
توصیه ی دیگر ایشان توسل به اهل بیت و ائمه مخصوصا امام حسین(ع) است. ایشان فرمود :به هر کجا که رسیده ام به برکت قرآن و ساحت امام حسین(ع) است ،در زیر آسمان سه مرتبه گفته بشود: صلی الله علیک یا اباعبدالله .
شهید مرتضی آوینی می نویسد: آن شراب طهور که شنیده ای ،مومنان را می چشاند و قلب شان را به آرامش می رساند میکده اش کربلاست و ساقی اش حسین است. حسین از دست پاک یار می نوشد و ما از دستان پاک حسین.
هر چقدر که برای ما امکان دارد ارتباط مان را با قرآن برقرار کنیم و حداقل روزی پنجاه آیه تلاوت کنیم و یک آیه را دسترو العمل روز قرار بدهیم . پس برای قرآن وقت بگذاریم.
طبرسی روایتی از لسان امام زمان(عج)نقل می کند که می فرماید: کسانی که عنوان شیعگی و پیروی از ما را یدک می کشند اما براساس جهل عمل می کنند نه براساس حکمت وعرفان ،ما را اذیت می کنند. یعنی رفتار و گفتار جاهلانه و نیات و اعمال شیطانی ما، امام را اذیت می کند.
پس امام زمان(عج) تمام اعمال ما را رصد می کند و برای گناهان ما مغفرت می کند ولی بخاطر این گناهان اذیت می شود. باید سعی کنیم که قلب پدر مهربان مان را اذیت نکنیم.
