1401-12-07-حجت الاسلام صفایی بوشهری
بسم الله الرحمن الرحیم
ابتداءاً تبریک عرض می‌کنم حلول ماه شعبان که سراسر رحمت است و مالامال از عنایات ویژه‌ی الهی لذا فرمودند ماه رحمت للعالمین است ماه پیامبر رحمت و آفتاب هدایت است میلادهای آسمانی مثل میلاد حضرت سیدالشهدا علت و عامل بقا دین و حضرت ابوالفضل العباس نماد وفاداری و ولایت‌مداری و بصیرت و امروز که میلاد حضرت سجاد هست شخصیتی که در جهان ادیان دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است.
شخصیتی است که در روز قیامت منادی ندا می‌دهد در بین جمعیت بسیار عظیم آخرت أینَ زین العابدین؟ کجاست زینت بخش تمام عابدان طول تاریخ؟ یک هم‌چنین شخصیتی است امروز تبریک عرض می‌کنم و در آستانه‌ی میلاد حضرت بقیه الله الأعظم روحی ارواحنا فداه هستیم.
لذا ماه شعبان فرمودند: (حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَهِ وَالرِّضْوانِ) سراسر رحمت است، سراسر برکت است، سراسر نور است و باب الورود است برای ضیافت الهی ماه مبارک رمضان. لذا بر همه مبارک باشد خداوند انشاالله همه‌ی مسلمین، مومنین، مردم عزیز و بزرگوار ایران زن و مرد مورد لطف و عنایت ذات اقدس قرار بگیرد چنان‌که گرفتند و همه مشمول ادعیه‌ی خیر این ذوات مقدسی که در این ماه متولد می‌شوند انشاالله باشند به امید خدا.
حجت الاسلام صفایی بوشهری: انشاالله، امام سجاد علیه السلام دارای ویژگی‌های خاصی است شخصیتی است که سه امام را درک کرده است تا دو سالگی امیر مومنان، تا ۱۲ سالگی امام مجتبی، تا ۲۳ سالگی سیدالشهدا و ۳۳ سال نیز خود مقام امامت داشتند در حساس‌ترین، بحرانی‌ترین مقطع تاریخ اسلام که جبهه‌ی ضد دین، ضد اسلام با تمام توان علیه خط اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلّم) تلاش کردند و جریان و فاجعه‌ی کربلا را آفریدند و در این اندیشه بودند که کار اسلام ناب تمام کردند اما امام سجاد در غربت غریبانه خود در حالی که اسلام به مویی بند شده بود اسلام را حفظ کرد اعتلا بخشید، زمینه برای امام باقر و امام صادق را فراهم نمود و تمام شخصیت‌های مهم اسلامی را حراست کرد و در حالی که در تاریخ ذکر شده است بیست نفر خواص در مکه و مدینه برای ایشان نبود مثل ابوحمزه ثمالی، مثل یحیی بن اُمِّ طَویل، سعید بن جبیر با این ۲۰ نفر توانست این حرکت عظیم مدیریت کنند و نگذارند اسلام دچار بحران‌های فروپاشی درونی شود شما اطلاع دارید در برخی از اشعار یزید هست که اصلاً (لعبت هاشم بالملک فلا خبر جاء و لا وحى نزل) اصلاً قرانی نیست، دینی نیست، تمام این امورات اندیشه‌های یک شخص است و این‌چنین علیه اسلام فعال شدند اما با این‌که در جریان کربلا آن حوادث تلخ رخ داد و در واقعه‌ی حره در مدینه که حمله کردند به مدینه و قتل عام کردند خون راه افتاد امام سجاد در این شرایط غربت و این فشارها و تنگ‌ناهای فوق‌العاده با امید و اتکا به خدا، صبر و با استفاده از امکاناتی که در دست داشت که آن دعا بود.
دعا و مضامینی که در دعا قرار می داد حمایت‌هایی که می‌کرد از شخصیت‌های اسلامی و مدیریتی که توانست در مدینه انجام بدهد و تمام سرزمین‌های اسلامی نیز زیر پوشش هدایت خودش قرار بدهد اسلام را حفظ کرد توانست مثل یک خورشید، اسلام را به تمام جهان بتاباند زمینه برای آن حوزه‌ی بزرگ احیای دین برای امام صادق و امام باقر فراهم کند.
در تاریخ سیاسی و اجتماعی بعد از جریان کربلا گروه‌های بسیاری بودند که سیاست‌مداران قدرت طلب بودند، افرادی بودند، گروه‌هایی بودند که اندیشه‌ی انحرافی داشتند شخصیت‌هایی بودند که اصلاً به خاطر تطمیع و تهدید دچار بحران‌های فکری شده بودند گروه‌هایی هم بودند که پشیمان از جریان کربلا بودند مثل توابین، افرادی هم بودند که دنیاگرا بودند به دنبال دنیا رفته بودند حضرت در این شرایط و در فشارهای بسیار جان‌کاه از طرف یک گروه‌های فشار بر حضرت ایجاد می‌شد آن حضرت توانست مثل یک خورشید آرام آرام طلوع کند و به درجه‌ای برسد که یک روز وقتی که در مسجدالحرام ورود پیدا کرد مردم وقتی که حضور ایشان را مشاهده کردند همه متوقف شدند فَرَزدَق یکی از شعرای مهمه جهان عرب است
و یکی از مفاخر ادبیات عرب است ایشان آن‌جا حضور داشتند افرادی که کنار هشام بن عبدالملک بودند تعجب کردند چگونه است یک شخصیت این‌چنینی وارد مسجدالحرام می شود گویا نور وارد شده مردم متوقف می‌شوند راه را باز می‌کنند طواف شکل دیگری به خود می‌گیرد سوال از ایشان کردند او کیست؟ هشام بن عبدالملک جهت تحقیر جریان، تحقیر ایشان گفت: نمی‌شناسم. فرزدق آمد گفت:يَا سَائلِى: أيْنَ حَلَّ الْجُودُ وَ الْكَرَمُ عِنْدِى بَيَانٌ إذَا طُلَّابُهُ قَدِمُوا
ای کسی که سؤال می‌کنی اگر شما می‌خواهید بشناسید او کیست بیایید از من سؤال کنید بیان کردند که تمام مکه، منا، مدینه، او را می‌شناسند خاک‌ها، خاک‌های این منطقه با او آشنا هستند این مکه خانه‌ی اجداد ایشان بوده است مسجدالحرام برای این‌ها مسجدالحرام است. و این‌ها وقتی بخواهند استعلام کنند حجرالاسود، حجرالاسود این‌ها را استعلام می کند (ما قال لاقط الا فى تشهده) این‌ها اصلاً اهل جود و کرم هستند.
این‌ها این‌چنین هستند که معدن جود و کرم هستند اصلاً لا به کسی نمی‌گویند، نه به کسی نمی‌گویند، نه گفتن آن‌ها یک‌جا است: (الا فى تشهده لولا التشهد کانت لاءه نعم) اگر در تشهد لا نبود اشهد ان لا اله الا الله آن‌جا هم نه نمی‌گفتند.
خیلی قصیده‌ی زیبایی است از فرزدق لذا شخصیتی است که در آن غربت غم‌بار، خون‌بار و غریبانه حضرت توانستند با یک ازعظمت وجودی که نشأت از ذات اقدس باری تعالی می‌گیرد آمدند و حضور پیدا کردند و حماسه آفریدند شما اطلاع دارید جریانی که کربلا را آفرید دنبال محو اسلام بود محو دین بود به دنبال تحریف اسلام حضرت آمد و آن کار بزرگ را انجام داد و از همان روز حادثه‌ی کربلا از اسارت کار را آغاز کرد و در کوفه و در شام در مدینه این حرکت عظیم احیا را شروع کرد یعنی حضرت یعنی حضرت سیدالشهدا مبارزه‌ی سخت کرد حضرت امام سجاد آن مبارزه‌ی فرهنگی اجتماعی و سیاسی انجام داد و آن حرکت مقاومت فرهنگی و سیاسی اجتماعی حضرت این‌چنین به ثمر نشسته که که الان همه ما مفتخر هستیم به آموزه‌های مکتب اهل بیت و اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم.
شریعتی: اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم واقعا اگر صحیفه نداشتیم چه می‌شد؟ اگر دعای ابوحمزه نبود اگر رساله‌ی حقوق نبود؟
حجت الاسلام صفایی بوشهری: بله خدمت‌تان عرض کنم که آن حضرت در ۳۳ سال امامت خودشان توانستند تمام جریانات ضد اسلامی را کنترل کنند مهار کنند و فضا و بستر را برای ارائه‌ی اسلام ناب فراهم کنند.
شریعتی: یعنی حاکمیت آن دوره درصدد محو اسلام بوده است دیگر؟
حجت الاسلام صفایی بوشهری: بله یعنی وقتی شما تاریخ می‌خوانید حکومت یزید را مشاهده می‌کنید بررسی می‌کنید مطالبی که در در تاریخ دقیقاً نقل شده اصلاً کاری به پیامبر، کاری به قرآن، کاری به صحابه‌ی رسول خدا، صحابه‌ی رسول خدا که مورد تکریم همگان بودند در جریان حره بسیاری از صحابه‌ی رسول خدا در حمله‌ای که به مکه کردند و مکه را آتش زدند صحابه‌ی رسول خدا را به بردگی گرفتند مهر بردگی زدند به همین خاطر در این شرایط امام سجاد آمد و این کار بزرگ را انجام داد صحیفه‌ی مبارکه‌ی سجادیه...
که به تعبیر عرفانی کشف معصومانه‌ی تمامی امور عالم خلقت است خیلی از بزرگان می‌خواهند در عرصه‌ی سلوک عرفانی به اوج صعود کشف دست پیدا کنند امام سجاد همه‌ی این امور را معصومانه این مکاشفات الهی و عرشی را در خدمت بشر گذاشتند و جامعه و مدتها صحیفه دو نسخه بیشتر نبود یکی دست امام باقر بود و یکی دست زید بود که بعداً هردو به امام جعفر صادق رسید و ایشان هم نگهداری کرد و دست به دست شد تا اشاعه پیدا کرد منشاء اشاعه هم در ایران بود که پخش شد و صحیفه‌ی مبارکه‌ی سجادیه سفارش آقا امام زمان است آقا امام زمان سفارش کردند که این کتاب را عنایت داشته باشید که هر مطلبی که می‌خواهید از جانب من بشنوید از جدم امام سجاد در صحیفه‌ی سجادیه ببینید و بشنوید. مناجات خمس عشر، رساله‌ی حقوق، مناجات ابوحمزه‌ی ثمالی این‌ها اندکی از آن تجلیات ۳۳ سال حضرت هستند.
احادیث بسیار زیاد که حضرت دارند که دارای دو ویژگی خاص هستند همه حفظ اسلام، احیای اسلام، اشاعه‌ی آموزه‌ها و فرهنگ اسلامی در همه‌ی ابعاد اجتماعی سیاسی فرهنگی حتی نظامی اصلاً یک دعایی دارد حضرت در صحیفه‌ی سجادیه در رابطه با مسائل نظامی. در مسائل خانوادگی دعای پدر و مادر برای فرزند و بالعکس. دعاهای نیمه‌های شب، دعاهای مختلف که حضرت ارائه فرمودند. نکته‌ی مهم این است که حضرت ابزار نداشتند برای حفظ و احیا و ارتقاء سطح فرهنگ دینی در همه‌ی ابعاد خودش. آمدند از کمترین ابزار که در دست داشتند همین دعا.
با زبان دعا اسلام را حفظ کردند این فضا و برنامه‌ی مهم را طراحی کردند حفظ کردند ارائه کردند ارتقا بخشیدند این یک درسی است برای ما که ما نگاه نکنیم که چه‌قدر امکانات داریم نگاه کنیم که چه داریم و با همان می‌توان به عنایت خدا کارهای بزرگ انجام داد. این نکته مهم است که اگر کسی خدا داشت هیچ چیز هم نداشته باشد، همه چیز دارد چون خدا دارد.
شریعتی: چون از او گشتی همه چیز از تو گشت.
حجت الاسلام صفایی بوشهری: اگر کسی به ظاهر همه چیز داشت خوب خدا را نداشت هیچ ندارد چون خدا را ندارد فرعون خدا را نداشت همه چیز داشت هیچ چیز نداشت با آب شکست حضرت موسی هیچ چیز نداشت و خدا را داشت.
صاحب همه چیز شد لذا ما اگر در محاسبه‌ی همه‌ی امور نگاه‌مان به خدا باشد و دستورات الهی بفهمیم و مجاهدانه انجام دهیم و توکل به خدا داشته باشیم همه چیز...
خداوند متعال در قرآن این را بیان کرد که این نکته خیلی مهم است (وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ) اگر بنده‌ام از من بخواهد چیزی را از من بخواهد (فَإِنِّي قَرِيبٌ) من کنارت هستم ( أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ) قبل از آن‌که تو دعا کنی من اجابت کردم، اجابت کردم که اجازه می‌دهم تو بیایی اجابت کردم که فضا را آماده می‌کنم که تو با من سخن بگویی، بالطبع وقتی که باب دعا را باز کردم درب اجابت هم باز است (فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ) لذا انسان وقتی خدا دارد یک اعتماد به نفس یک امید نشاط شادابی حرکت رو به جلو دارد ولی وقتی انسان خدا ندارد مثل یک فعل مجهول است کسی برای خودش در دنیا ندارد غریب می گردد. لذا جهان با خدا از غربت بیرون می آید انسان با خدا از غربت بیرون می آید ما اگر با خدا نباشیم در بین جمع هم باشیم غریب هستیم و این خیلی نکته‌ی مهمی است لذا ایمان به خدا توکل به خدا و خدایی زندگی کردن این برای انسان یک شرایطی را فراهم می کند که در حرکت به سمت خواسته‌های نجات‌بخش چشم و کمال آفرینش همیشه با اعتماد به خدا و حرکت‌های محکم رو به جلو برود. تمدن اسلامی هم این‌چنین حاصل شد و انسان اگر بخواهد در حرکت زندگی خودش موفق باشند باید از خدا حرکت آغاز کند با خدا حرکت کند و به سمت خدا کند.
حضرت یکی از ویژگی‌های ایشان آن سلوک اخلاقی و عرفانی ایشان است سلوک اخلاقی حضرت یک ویژگی دارد و آن کسب فضائل و دفع رذائل است. انسان شخصیتی است که باید همیشه برای خودش یک برنامه‌ای داشته باشد که مزین به فضائل اخلاقی باشد مثل برخوردهای خوب با خانواده، با مردم، با ارباب رجوع، حتی اگر بدی کنند (إِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا) حضرت این‌ها را بیان می‌کنند از آن طرف در سلوک عرفانی تمامی گام‌های محکم عرفانی ایشان ترسیم می‌کنند یکی از احادیث گهربار ایشان که در همین عرصه هست این نکته است: (خَفِّ اللَّه) از خدا بترس (لِقُدرَتِه عَلَیکَ)از خدا بترس به خاطر قدرتی که بر تو دارد احاطه‌ی علمی که دارد همه‌ی ما در محضر خدا هستیم یعنی یک لحظه نمی‌شود فرض کرد که انسان در محضر خدا نباشد.
مرحوم علامه‌ی طباطبایی در المیزان بابی را باز کردند به نام الادب مع الله، ادب در محضر خدا، (إِنَّ الله يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَىٰ) خداوند از همه چیز ما آگاه است پنهان، آشکار حتی درون! (انْ تُبْدُوا مَا فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ) چه آشکار کنید این‌که در دل داری چه نگه بدارید پنهان کنید خدا می‌داند. عالم منظر و محضر الهی است.این قدرت علمی احاطه‌ی علمی و از آن طرف این‌که خطا انسان در محضر خدا کند.
لذا می‌فرمایند که (رأسَ الحِکمَة مَخافَة اللَّه) این کلام پیامبر خدا(ص) هست
خشیة الله را نشان علم دان***انما یخشی تو در قرآن بخوان!
(إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ) لذا خوف الهی خوف مقدس است خوب از خدا نیست خوف خدا ارحم الراحمین است (كَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ) خوف از خود ماست که در محضر خدا کاری کنیم که خداوند رحمتش را از ما دریغ کند. حالا خوف از خود چه هست؟ این‌که دچار آلوده به رذائل اخلاقی شویم حسادت،انسان بخیل باشد، انسان...
حریص به مسائل دنیایی باشد این خوف درونی است که انسان مبتلا به رذائل باشد از آن طرف اهل گناه باشد از آن طرف اهل گناه بود استمرار در گناه بدهد خداوند می‌گوید اهل گناه شدید، شدید. تیره کردید آب را آب را، دیگر مکن. اما نگران نباشید اگر گناه کردید باب رحمت الهی برای شما باز است (يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا) خداوند رحمت بر خودش مسلط کرده است گفته است در باز است بیش از آنی که شما ناراحت هستید که از من فاصله گرفتید و الان دارید توبه می‌کنید به سمت ما می‌آیید و خوشحال هستید که توبه کردید و به سمت ما می‌آیید و خوشحال هستید که من می‌پذیرم من از شما خوشنودتر هستم که شما به سمت من برمی‌گردید به سمت خدا به می‌گردید این خیلی نکته‌ی مهمی است یعنی خداوند دل‌سوزتر از ما به خود ما است چون ما مخلوق خدا هستیم لذا فرمود ناامیدی ممنوع، یعنی کسی که گناه کرده است ممنوع است از رحمت خدا ناامید باشد (لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا) یکی از بزرگان می‌گفتند که من شب خوبی در عبادت نداشتم مناجات خوبی نکردم...
گفت خیلی ناراحت بودم که چرا شبم به نور عبادت منوّر آن‌طوری که می‌خواستم نشد؟ گفت من بحث داشتم بحث علمی داشتم در قم رفتم که مباحثه کنم ولی با تمام ناراحتی‌هایی که در درون داشتم و به زور خودم را به محل درس می‌بردم که طلاب نشسته بودند گفت وقتی که درب را باز کردم گفت منبر برابر در بود در آن حسینیه، یک پارچه‌ای بالای منبر نصب شده بود این آیه بود (يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ).
(إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا) این درگه ما درگه نومیدی نیست صد بار اگر توبه شکستی باز آی. خدا رحمت کند مرحوم شیخ بهایی می‌گفت: تا منـزل آدمی سـرای دنیاسـت کارش همه ظلـم و کار حق لطـف و عطـاسـت
خوش باش که آن جهان چنین خواهد بود سالی که نکوست از بهارش پیداست
ولی انسانی که گناه می‌کند درمقابل خدایی این‌چنین گناه می‌کند لذا باید خوف داشته باشد که این‌چنین باشد که خوف داشته باشد بترسد که خدای رحمان، رحیم، رازق، خالق، محاسب، آخرت‌مان با خداست یک خدای این‌چنینی،انسان در مقابل پدرش، بزرگی آدم نگران است ناراحت است گاهی کاری خلاف ادب انجام بدهد خیلی ناراحت می‌شود مواظب است که نکند این‌طور شود ما در در مقابل خداوند انسان این‌چنین...
خوف نجات‌بخش، لذا می‌گویند: (وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ) خوفی که موجب نهی نفس از گناه باشد...
(فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ) لذا فرمودند که پیامبر گرامی اسلام (ص): رأس الحکمة، ریشه و سرآمد حکمت مخافة الله است. باز فرمودند: (أعلَی النّاس)ارزش‌مندترین و بالاترین مردم (عِندَ اللَّه أخوَفَهُم) آن است که ترس بیشتری دارد نکند در محضر خدا که محضر الهی است تمام عالم وجود چه آشکار چه پنهان گناه کند به همین خاطر این نکته خیلی مهم است بزرگان اهل معرفت و عرفان می‌گویند عالم محضر خدا است همه در محضر خدا هستیم به همین خاطر باید از خود بترسیم که در محضر خدا کاری کنیم که خدای این‌چنینی که خدای رحمان و رحیم است سراسر محبت است لذا در روی تمامی سوره‌های قرآن نوشته است بسم الله الرحمن الرحیم جز سوره‌ی توبه، انسان گناه کند رذائل اخلاقی داشته باشد و بعد خدا از انسان روی بگرداند لذا در مناجات شعبانیه هست (وَ أقبُل عَلَیَّ إذا ناجَیتُک) خدایا روی به من بیاور پشت به من مکن وقتی که من مناجات می‌کنم دعا می‌کنم این کنایه است خدا هیچ وقت به ما پشت نمی‌کند این ما هستیم که به خدا با گناه و ناامیدی پشت می‌کنیم لذا باید فضای معنوی برای خودمان ایجاد کنیم و با انس به خدا، ایمان به خدا، توکل به خدا، (وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقًا) این رفاقت با خدا و عنایات خدا یک زندگی پر از لذّت معنویت با خدا ترسیم کنیم انجام بدهیم آن وقت همه انسان‌هایی که با خدا هستند یک آرامش دارند (الا بذکر الله تطمئن القلوب) آرامش دارند یک ویژگی دارند نورانی هستند این‌طور است که خود خداوند علاقه دارد این ها مناجات کنند.
خدا رحمت کند مرحوم آقای کوهستانی، حضرت آیت الله کوهستانی یک شخصیت بسیار گران‌قدر، برای من صحابه‌ی ایشان نقل کردند که ایشان و بسیاری از بزرگان دیگر در عرصه‌ی لذت مناجات این‌ها لذیذترین چیز برای‌شان انس با خدا و ذکر با خدا، مناجات با خدا است نقل شده است حاج شیخ عباس قمی صاحب مفاتیح ایشان، می‌گفت: من را بیدار می‌کنند برای نماز شب گاهی می‌گویند حضرت آیت‌الله حاج شیخ عباس قمی بلند شوید برای نماز شب، گاهی می‌گویند که آقای شیخ عباس قمی بلند شوید گاهی هم به من می‌گویند آقای عباس بلند شوید...
این نداها که می‌آید من را بیدار می‌کند فرق می‌کند گفت: ملاحضه کردم بستگی به روزم دارد اگر روز خوبی داشته باشم حضرت آیت الله هستم، متوسط..ولی در هر صورت بیدارم می‌کنند. این نکته مهم است که خدا آدم را بیدار کند بیدار کند برای مناجات برای عبادت خدا پس خود خدا دوست دارد بنده‌اش مناجات کند اساساً خداوند همه‌ی انسان‌ها را دوست دارد این انسان‌ها هستند که با اخلاق بد، با گناه، خودشان را از خدا دور می‌کنند و باز خدا در انتظار است که این بنده‌اش برگردد.
لذا می‌گوید: (تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا) برگردید و این خیلی نکته‌ی مهمی است لذا معنویت اگر در جامعه وجود داشته باشد و خود انسان هم دارای روح معنوی باشد دارای یک آرامش بسیار لذت‌بخشی است و از آن طرف عنایات الهی هم به او می‌شود و این را لمس می‌کند گاهی خدا در حوزه‌ی مفهوم درک می‌کند استدلال می‌کند اما اگر انسان به سمت خدا برود در زندگی خودش خدایی زندگی کند و انس قلبی با خدا داشته باشد خدا را حس می‌کند، درک می‌کند لذا همیشه خدا را در کنار خودش می‌بیند (فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ) اگر هم یک مشکلی برایش پیش آمد این روی این نکته هست که خداوند می‌خواهد ایشان به سمت او بیاید خدمت‌تان عرض کنم دعا کند فاصله نگیرد.
ترس و عشق تو کمند لطف ماست ** زیر هر یا رب تو لبیک‌هاست
اگر می‌بینید یک مشکلی برای‌تان پیش می‌آید که دعا می‌کنید این کمند زلف ماست یعنی این کاری است که ما می‌خواهیم شما را...
به زلف ما گره بزنیم.زیر هر یا ربِ تو لبیک‌هاست. هر یک یا رب می‌گویید لبیک‌هاست. یعنی تو بنده ام یک یا رب می‌گویی من خدا به تو هزاران لبیک میگ‌ویم. به همین خاطر انسان با خدا انسان فوق العاده دارای فضایی پر از اعتماد خدا و توکل و ایمان هم در دنیا که این‌چنین است مشکل‌کده‌ی بزرگ است و هم در آخرت که خداوند عنایت ویژه به انسان می‌کند.
تکثرات عالم وجود و گرفتاری‌ها آن‌قدر زیاد است که باید انسان در این دریای تکثرات دنیا، مشکلات دنیایی با خدا زندگی کند که این مشکلات برطرف شود و با خدا حرکت بکند که به ساحل امن برسد.
خدا رحمت کند حضرت آیت الله خوشوقت می‌گفت: دنیا این‌طور است اشتغال آن‌قدر زیاد می‌شود که انسان دیگر یادش می‌رود که خدایی هم دارد می‌خواهد با خودش مشکلاتش را حل کند.
نمی‌تواند، لَقَد بِکِثرَتِهِم به اشتغالی***لَیسَ لَهُم کار به کردگاری. لذا خیلی مهم است که انسان در مشکل‌کده و دنیایی که سراسر سختی است طبیعی است اینجا دنیا است ابلیس گفت: ( لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ) جاذبه ایجاد می‌کنم مشکل ایجاد می‌کنم هرکسی به شکلی دچار سقوط به باتلاق متعفن دنیا گرایی می‌کنم در این فضا یک راه برای نجات و کمال بیشتر نیست (إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ) الا بندگی مخلصانه (هَٰذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ) این همان راه راستی است که شما در نماز مرتب از من می‌خواهید اهدنا الصراط المستقیم یعنی صراط مستقیم نجات و کمال جامعه‌ی بزرگ انسانی تنها راه آن بعدیت الهی است که نجات از سقوط و عروج به سمت کمال بشری و انسانی است.
این نکته خیلی مهم است در زندگی امام سجاد و در همین آیاتی که قرائت شد اگر انسان و جامعه با خدا باشد بر اساس آموزه‌های الهی حرکت کند موفقیت برای شخص و جامعه مفروض هست و حتمی است (إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ)قوم نوح هدایت‌های ولایت و امامت را نپذیرفت سقوط کرد قوم عاد هدایت‌های حضرت هود را نپذیرفت سقوط کرد این‌ها به ما یک عبرت بزرگ تاریخی است که باید بر اساس دین زندگی کنیم شخصی و اجتماعی و بر منظومه‌ی هدایت‌های ولایت حرکت کنیم قطعاً طلوع موفقیت حتمی خواهد بود.
