حجت الاسلام سیدمحمدموسوی
وَ اذْكُرْ رَبَّكَ في نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَ خيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَكُنْ مِنَ الْغافِلينَ
پروردگارت را در درون خود، از روى تضرّع و خوف، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان، ياد كن؛ و از غافلان مباش.
1- از درون خود
2- از روی تضرع
3- از روی خوف
4- بصورت آهسته و آرام
5-موقع صبحگاهان و شامگاهان
6- از غافلین مباش
پروردگارت را در درون خود، از روی تضرّع و خوف، آهسته و آرام یاد کن
۱ -۱(اعراف/ ۲۰۵)
الباقر (علیه السلام)- لَا یَکْتُبُ الْمَلَکُ إِلَّا مَا سَمِعَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً فَلَا یَعْلَمُ ثَوَابَ ذَلِکَ الذِّکْرِ فِی نَفْسِ الرَّجُلِ غَیْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لِعَظَمَتِهِ.
امام باقر ( فرشته نمی‌نویسد: مگر آنچه به گوشش برسد؛ خداوند متعال فرمود: وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً؛ بنابراین، به‌جز خدای منّان به خاطر عظمتی که این ذکر دارد، کسی ثواب این ذکر درونی را نمی‌داند».
الکافی، ج۲، ص۵۰۲
۱ -۲(اعراف/ ۲۰۵)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فِی السِّرِّ فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً إِنَّ الْمُنَافِقِینَ کَانُوا یَذْکُرُونَ اللَّهَ عَلَانِیَهًًْ وَ لَا یَذْکُرُونَهُ فِی السِّرِّ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللهَ إِلَّا قَلِیلًا.
امام علی ( کسی که خداوند متعال را در سرّ ذکر کند، ذکرش بسیار به حساب می‌آید، امّا منافقین، خداوند متعال را به‌صورت علنی نه مخفی ذکر می‌کردند که خداوند متعال فرمود: در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند! (نساء/۱۴۲)
الکافی، ج۲، ص۵۰۱/ نور الثقلین
۱ -۳(اعراف/ ۲۰۵)
الباقر (علیه السلام)- إِذَا صَلَّیْتَ خَلْفَ إِمَامٍ تَأْتَمُّ بِهِ فَأَنْصِتْ وَ سَبِّحْ فِی نَفْسِکَ.
امام باقر ( اگر به امام جماعت اقتدا کرده‌ای، موقع قرائت، گوش فرا ده و در دل خود تسبیح بگو.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۰ البرهان
۱ -۴(اعراف/ ۲۰۵)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً یَعْنِی مُسْتَکِیناً وَ خِیفَةً یَعْنِی خَوْفاً مِنْ عَذَابِهِ وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ یَعْنِی دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقِرَاءَهًِْ.
پیامبر ( وَ اذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً یعنی فروتنانه. وَ خِیفَةً؛ یعنی ترسان از عذاب خدا. وَ دُونَ الجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ؛ یعنی کمتر از صدایی که قرائت، جهری خوانده میشود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۰ بحار الأنوار، ج۸۲، ص۷۶
۱ -۵(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- دُعَاءُ التَّضَرُّعِ أَنْ تُحَرِّکَ إِصْبَعَکَ السَّبَّابَهًَْ مِمَّا یَلِی وَجْهَکَ وَ هُوَ دُعَاءُ الْخِیفَهًِْ.
امام صادق ( و دعای تضرّع و زاری این است که انگشت سبّابه را در برابر رویت بجنبانی و آن دعای خیفه و هراس است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۰ الکافی، ج۲، ص۴۸۱/ نور الثقلین
صبحگاهان و شامگاهان
۲ -۱(اعراف/ ۲۰۵)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ یَعْنِی بِالْغَدَاهًِْ وَ الْعَشِیِّ.
پیامبر ( بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ یعنی در اوّل صبح و شامگاه.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ بحار الأنوار، ج۸۲، ص۷۶
۲ -۲(اعراف/ ۲۰۵)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فِی الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( در ظهر و غروب.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ البرهان
۲ -۳(اعراف/ ۲۰۵)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- بِالْغَدَاهًِْ وَ نِصْفِ النَّهَارِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( در اوّل صبح و نیمه روز.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ البرهان
ذکر خداوند متعال قبل از طلوع و غروب خورشید
۱(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مَرْوَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ قَالَ جَعْفَرُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قُلْ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ وَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مَفْرُوضٌ هُوَ قَالَ نَعَمْ مَفْرُوضٌ هُوَ مَحْدُودٌ تَقُولُهُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِنْ فَاتَکَ شَیْءٌ مِنْهَا فَاقْضِهِ مِنَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ.
امام صادق ( محمّدبن‌مروان، از یکی از اصحابش نقل کرده است که گفت: «امام صادق (فرمود: «پناه می‌برم به خدای شنوا و دانا از شیطان رانده شده و پناه می‌برم به خدا از اینکه حاضر شوند، همانا خدا شنوا و دانا است». و بگو: «خدایی جز خدای یکتا نیست، یکتا است و بی‌شریک است، ملک و ستایش از آن اوست، زنده می‌کند و می‌میراند و می‌میراند و زنده می‌کند، و بر همه چیز توانا است». مردی عرض کرد: «آیا واجب است»؟ فرمود: «بلی، واجب است؛ امّا محدود به اوقاتی است. آن را ده‌بار قبل از طلوع آفتاب و قبل از غروب آفتاب می‌گویی و اگر چیزی از آن فراموش شد، آن را در شب یا روز قضا کن».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ بحار الأنوار، ج۸۳، ص۲۶۲/ نور الثقلین/ البرهان
یاد پروردگار هنگام غروب
۱(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْعَلَاءِ‌بْنِ‌کَامِلٍ قَالَ: سَمِعْتُ أبَاعَبْدِاللهِ (علیه السلام) یَقُولُ: وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ عِنْدَ الْمَسَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ قَالَ قُلْتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ قَالَ إِنَّ بِیَدِهِ الْخَیْرَ وَ لَکِنْ قُلْ کَمَا أَقُولُ لَکَ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ حِینَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ وَ حِینَ تَغْرُبُ عَشْرَ مَرَّاتٍ.
امام صادق ( از علاءبن‌کامل نقل شده است که گفت: «از امام صادق (شنیدم که فرمود: وَ اذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً وَدُونَ الجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ؛ به هنگام شامگاه این دعا را بخوان: خدایی جز خدا نیست، یکتا است و شریک ندارد، مُلک و ستایش از آن او است، زنده می‌کند و می‌میراند و اوست که بر همه چیز توانا است». عرض کردم: «خیر در دست اوست»؟ فرمود: «همانا خیر در دست اوست، امّا ده‌بار چنانکه می‌گویم بگو: «و پناه می‌بریم به خدای شنوا و دانا، هنگام طلوع خورشید و در هنگام غروب آن».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ وسایل الشیعهًْ، ج۷، ص۲۲۷
و از غافلان مباش
۳ -۱(اعراف/ ۲۰۵)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَهًٍْ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِین.
پیامبر ( هرکس شبی ده آیه قرآن قرائت کند، در زمره‌ی غافلان نوشته نمی‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ الکافی، ج۲، ص۶۱۲/ نور الثقلین
۳ -۲(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یَا بُنَیَ لِکُلِ شَیْءٍ عَلَامَهًٌْ یُعْرَفُ بِهَا وَ یُشْهَدُ عَلَیْهَا ... وَ لِلْغَافِلِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ السَّهْوُ وَ اللَّهْوُ وَ النِّسْیَان.
امام صادق ( لقمان به فرزندش گفت: «فرزندم هرچیزی علامتی دارد که به وسیله‌ی آن شناخته میشود و گواه آن است. و علامت شخص غافل سه چیز است: اشتباه، سرگرمی [به کارهای بیهوده] و فراموشی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۲ الخصال، ج۱، ص۱۲۱ / نور الثقلین
۳ -۳(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَانَ مَعَهُ کَفَنُهُ فِی بَیْتِهِ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ کَانَ مَأْجُوراً کُلَّمَا نَظَرَ إِلَیْهِ.
امام صادق ( هرکسی که کفنش در خانه اش آماده باشد، از جمله‌ی غافلان نوشته نخواهد شد و هرگاه به آن نگاه اندازد مأجور خواهد بود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ الکافی، ج۳/۲۵۶ نور الثقلین
۳ -۴(اعراف/ ۲۰۵)
الصّادق (علیه السلام)- إِنْ کَانَ الشَّیْطَانُ عَدُوّاً فَالْغَفْلَهًُْ لِمَا ذَا.
امام صادق ( و اگر دشمن انسان شیطان است، پس غفلت از او برای چه چیزی است؟
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۹۳/ نور الثقلین
۳ -۵(اعراف/ ۲۰۵)
الباقر (علیه السلام)- أَیُّمَا مُؤْمِنٍ حَافَظَ عَلَی الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَهًِْ فَصَلَّاهَا لِوَقْتِهَا فَلَیْسَ هَذَا مِنَ الْغَافِلِینَ.
امام باقر ( هرگاه مؤمنی بر نمازهای واجبش محافظت نماید و آن‌ها را در وقتش بخواند، این شخص از غافلان نخواهد بود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ الکافی، ج۳، ص ۲۷۰ / نور الثقلین
۳ -۶(اعراف/ ۲۰۵)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ذَاکِرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ عَنِ الْفَارِّینَ وَ الْمُقَاتِلُ عَنِ الْفَارِّینَ لَهُ الْجَنَّهًْ.
پیامبر ( کسی که در میان اهل غفلت، خدا را یاد می‌کند مانند کسی است که در بین فرار کنندگان می‌جنگد و فرار نمی‌کند و کسی که در بین فرارکنندگان می‌جنگد، وارد بهشت میشود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ نور الثقلین
آیه إِنَّ الَّذينَ عِنْدَ رَبِّكَ لا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ يُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ يَسْجُدُونَ [206]
آن‌ها كه [در مقام قرب] نزد پروردگار تو هستند، [هيچ‌گاه] از عبادتش تكبّر نمى‌ورزند، و او را تسبيح مى‌گويند، و تنها براى او سجده مى‌كنند.
۱(اعراف/ ۲۰۶)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ الَّذِینَ عِنْدَ رَبِّکَ یَعْنِی الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) وَ الرُّسُلَ وَ الْأَئِمَّهًَْ (علیهم السلام) لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( إِنَّ الَّذِینَ عِنْدَ رَبِّکَ یعنی انبیاء و رسل و ائمّه (لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۹۱
