فلسفه نماز در آیات و روایات

حجت الاسلام سیدمحمدموسوی

عبادت و نماز، وسیله تکامل و سعادت ماست و دستور خداوند به نماز، نوعی لطف و رحمت و راهنمایی است که ما را به کمال می رساند. برای مثال وقتی پدر و مادر، فرزندشان را به درس خواندن امر می کنند، به سود خود فرزند است و سعادت او را می خواهند و این امر از روی محبّت به فرزند است و گرنه به درس خواندن او نیازی ندارند.

حکمت و فلسفه تشریع نماز از آیات و روایات، اینگونه به دست می آید:

1- یاد خدا:
«أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِکرِی» (طه، آیه 14)؛ نماز را برپا دار تا به یاد من باشی. نماز، برای یاد خداست و این یاد خداست که موجب غفلت زدایی می شود.

2- بازداشتن از گناه و زشتی ها:
«إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنکر» (عنکبوت، آیه 45)؛ همانا نماز [انسان را در دنیا]از زشتی ها و گناه باز می دارد.

3- نماز مایه آرامش:
«أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب» (رعد، آیه 28)؛ با یاد خدا دل ها آرام می گیرد.

4- پاکیزگی روح:
«. . . إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِینَ یخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَیبِ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ مَن تَزَکی فَإِنَّمَا یتَزَکی لِنَفْسِهِ وَ إِلَی اللَّهِ الْمَصِیرُ» (فاطر، آیه 18)؛ . . . [تو] تنها کسانی را که از پروردگارشان در نهان می ترسند و نماز برپا می دارند، هشدار می دهی و هر کس پاکیزگی جوید تنها برای خود پاکیزگی می جوید، و فرجام [کارها] به سوی خداست.

5- یاری جستن از نماز در مسیر تکامل:
«وَ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنَّهَا لَکبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخَاشِعِینَ» (بقره، آیه 45)؛ از شکیبایی و نماز یاری

جویید، و به راستی این کار سنگین است، مگر بر فروتنان.

6- رستگاری:
«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاَتِهِمْ خَشِعُونَ» (مومنون، آیه 1و2)؛ به راستی که مؤمنان رستگار شدند؛ همانان که در نمازشان فروتنند.

7- پاک شدن از گناهان:
در حدیثی آمده است: نقش نمازهای پنج گانه برای امت من همانند نهر آب زلالی است که از مقابل خانه آنان می گذرد، اگر کسی روزانه پنج بار در این نهر شست و شو کند، آیا به گمان شما باز هم بر بدن او آلودگی و پلیدی خواهد ماند؟! (میزان الحکمة، ج5، ص372)

8- پاک شدن از کبر و غرور:
حضرت فاطمة (ع) می فرماید: «و الصلاة تنزیهاً من الکبر» (بحارالانوار، ج6، ص107)؛ خداوند نماز را واجب کرد تا مردم از کبر و غرور پاک شوند.

9- توجه خدا به انسان:
در حدیثی از امام باقر (ع) آمده است: هنگامی که نمازگزار به سمت قبله برای نماز می ایستد، خداوند رحمان و رحیم به او توجه ویژه می کند. (میزان الحکمة، ج5، ص376)

در مضمون بعضی از احادیث آمده است که: «انسان در حال نماز با خدای خود نجوا و گفتگو می کند و اگر انسان لذت این گفتگو را بچشد، هیچ گاه از حال نماز خارج نمی شود. (میزان الحکمة، ج5، ص376)

راستی چقدر لذت بخش است با خدای جهان آفرین به گفتگو و مناجات پرداختن! و روحی به عظمت تمام هستی یافتن و با خدای هستی هم سخن شدن!