✍ #سید_محمد_موسوی 

امام(عليه السلام) اهمّيّت قرآن مجيد را، اين نسخه شفابخش آسمانى و کتابى که دروس انسانى در آن جمع است بيان مى کند و پنج وصف مهم در پنج جمله بيان مى دارد،(خطبه 176 نهج البلاغه)

مى فرمايد:

1-«بدانيد اين قرآن، پند دهنده اى است که هرگز کسى را نمى فريبد» (وَاعْلَمُوا أَنَّ هذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِي لاَ يَغُشُّ).
2-«و هدايتگرى است که هيچ گاه گمراه نمى سازد» (وَ الْهَادِي الَّذِي لاَ يُضِلُّ).
3-«و سخنگويى است که هرگز دروغ نمى گويد» (وَالْمُحَدِّثُ الَّذِي لاَ يَکْذِبُ).
4-«هيچ کس در کنار اين قرآن ننشسته جز اين که از کنار آن با زياده يا نقصانى برخاسته ; زيادتى در هدايت يا نقصانى از کوردلى و جهالت» (وَ مَا جَالَسَ هذَا الْقُرْآنَ أَحَدٌ إِلاَّ قَامَ عَنْهُ بِزِيَادَة أَوْ نُقْصَان: زِيَادَة فِي هُدىً، أَوْ نُقْصَان مِنْ عَمىً).
5-«و بدانيد هيچ کس با داشتن قرآن، فقر و بيچارگى ندارد و هيچ کس بدون آن غنا و بى نيازى نخواهد داشت» (وَاعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ عَلَى أَحَد بَعْدَ الْقُرْآنِ مِنْ فَاقَة، وَ لاَ لاَِحَد قَبْلَ الْقُرْآنِ مِنْ غِنىً).

در جمله هاى اوّل و دوّم و سوّم مجموعاً اشاره به اين حقيقت شده است که يک راهنماى خوب و هدايتگر، کسى است که نه دروغ بگويد، نه غشّ و خيانت کند و نه گرفتار گمراهى شود تا سبب انحراف ديگران گردد ; ممکن است کسى راه و چاه را به خوبى بشناسد، اما به مخاطبان خود راست نگويد و يا آن ها را بفريبد و نيز ممکن است راستگو و دلسوز باشد، اما راه را پيدا نکند ; در حالى که قرآن چنين نيست ; وحى الهى است که از علم بى پايان حق سرچشمه گرفته ; نه دروغى در آن راه دارد و نه غشّ و خيانتى ; چرا که گوينده اين کتاب، خداوند است و خدا از همگان بى نياز و بر همگان مشفق است.

به همين دليل در ادامه اين سخن دو نتيجه مهم براى هدايت هاى قرآن ذکر کرده است: نخست اين که همنشين هاى قرآن پيوسته در زياده و نقصانند: فزونى در هدايت و کاستى در گمراهى ; و ديگر اين که قرآن سرمايه اى است عظيم که هر کس و هر جامعه اى از آن بهره گيرد و دستوراتش را به کار بندد، نه گرفتار فقر معنوى مى شود و نه فقر مادّى ; و آن ها که به آن پشت کنند گرفتار هر دو نوع فقر خواهند شد.

سپس امام(عليه السلام) با ذکر پنج جمله چنين نتيجه گيرى مى فرمايد: «حال که چنين است براى درمان بيمارى هاى خود از قرآن شفا بطلبيد و براى پيروزى بر شدايد و مشکلات از آن يارى بجوييد ; چرا که در قرآن شفاى سخت ترين بيمارى ها يعنى کفر و نفاق و جهل و ضلالت است» (فَاسْتَشْفُوهُ مِنْ أَدْوَائِکُمْ، وَاسْتَعِينُوا بِهِ عَلَى لاَْوَائِکُمْ، فَإِنَّ فِيهِ شِفَاءً مِنْ أَکْبَرِ الدَّاءِ: وَ هُوَ الْکُفْرُ وَ النِّفَاقُ، وَ الْغَيُّ وَ الضَّلاَلُ).
به اين ترتيب، امام(عليه السلام) قرآن را وسيله حلّ مشکلات و درمان بيمارى هاى اخلاقى و اجتماعى و معنوى مى شمرد و اصول اين بيمارى را در چهار چيز خلاصه مى کند: کفر، نفاق، جهل و ضلال ; زيرا قرآن، نور ايمان و اخلاص بر دل مى پاشد و پرده هاى جهل و نادانى را پاره مى کند و انسان را از ضلالت و گمراهى رهايى مى بخشد. به يقين، جامعه آگاه و دانا و صاحب ايمان و اخلاص، هرگز در نمى ماند و گرفتار مشکلى نمى شود.

و در ادامه اين سخن در يک نتيجه گيرى ديگر مى فرمايد:
«حال که چنين است، آن چه را مى خواهيد به وسيله قرآن از خدا بخواهيد و با محبّت قرآن به سوى خدا روى آوريد، و هرگز به وسيله آن از مخلوقات او چيزى نخواهيد ; زيرا بندگان به چيزى مانند آن به خدا تقرّب نجسته اند» (فَاسْأَلُوا اللهَ بِهِ، وَ تَوَجَّهُوا إِلَيْهِ بِحُبِّهِ، وَ لاَ تَسْأَلُوا بِهِ خَلْقَهُ ، إِنَّهُ مَا تَوَجَّهَ الْعِبَادُ إِلَى اللهِ تَعَالَى بِمِثْلِهِ).
از اين تعبير به خوبى استفاده مى شود که قرآن، بهترين وسيله نجات و مهم ترين سبب براى جلب عنايات الهى است.
جمله «وَ لاَ تَسْأَلُوا بِهِ خَلْقَهُ» اشاره به اين است که قرآن را وسيله خودنمايى و جلب توجّه مردم و رسيدن به مقاصد دنيوى قرار ندهيد; آن گونه که از امام صادق(عليه السلام) روايت شده است که مى فرمايد: «إِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقْرَءُ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ فُلانٌ قارِءٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقْرَءُ الْقُرْآنَ لِيَطْلُبَ بِهِ الدُّنْيَا وَ لاَ خَيْرَ فِي ذلِکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقْرَءُ الْقُرْآنَ لِيَنْتَفِعَ بِهِ فِي صَلاَتِهِ وَ لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ; (قاريان قرآن سه دسته اند) گروهى از مردم قرآن مى خوانند تا (ديگران) بگويند: فلان کس قارى قرآن است و گروهى قرآن مى خوانند تا به وسيله آن به منافع دنيوى برسند و در هيچ يک از اين ها خيرى نيست و گروهى ديگر قرآن را در نمازها و شب و روز مى خوانند تا از آن بهره (معنوى و الهى) گيرند.» اصول کافى، جلد 2، صفحه 607. (باب من حفظ القرآن... ذيل حديث 1).