موضوع : قطع امید از رحمت خداوند

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله الذی لا یبلغ مدحته القائلون و لا یحصی نعمائه العادون و لا یئدی حقه المجتهدون و الصّلوه و السّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته و امین وحیه و خاتم رسله ابی القاسم محمد و علی آله الطیبین الطاهرین و لعن الدائم علی اعدائهم و منکر فضائلهم و غاصبِ حقوقهم یومنا هذا الی قیام یوم الدین اما بعد فقال مولانا امیرالمومنین(ع): اتقوا معاصی الله فی الخلوات فانّ الشّاهد هو الحاکم[1]

مقدمه:

انسان مرکب از روح و جسم است که اصل او روح اوست زیرا جسمِ بدون روح، مرده است و ارزشی ندارد و به سبب روح زنده است انسان برای سلامتی جسم خود اهمیت زیادی قائل است و غذای خوب می خورد و ورزش می کند و از همه جهت برای سلامتی جسم اهتمام می ورزد اگر غذایی برای جسم ضرر داشته باشد از آن اجتناب می کند در حالیکه از سلامتی روح که از جسم او مهم تر است غافل است و از چیز هایی که برای روح ضرر دارد اجتناب نمی کند همین مطلب را پیامبر اکرم (ص) چنین می فرمایند: عجبتُ لِمَن یحتمّی من الطّعامِ مخافه الدّاءِ کیف لا یحتمّی من الذنوب مخافه من النار[2] تعجب می کنم از کسی که از غذا، از ترس درد و مرض دوری می کند ولی از گناهان، از ترس آتش دوزخ اجتناب نمی ورزد.

لذا انسان به همان اندازه ای که به جسم خود توجه میکند باید به روح خود توجه کند و از کارهایی که برای روح او ضرر دارد پرهیز کند.

حدیثی را که در ابتدای سخن عرض نمودم را مختصرا توضیح می دهم:

امام علی(ع) فرمودند: اتقوا معاصی الله فی الخلوات فانّ الشّاهد هو الحاکم[3]

از گناهان دوری نمایید حتی در مکان های خلوت زیرا خداوندی که امروز شاهد و ناظر شما است در قیامت به کارهای شما رسیدگی می نماید.

شاعر این مطلب را چه زیبا بیان کرده است:

آن زمانی که کنی قصد گناه گر کند کودکی از دور نگاه

شرم داری ز گناه در گذری پرده عفت خود را ندری

شرم بادت زخداوند جهان که بود عالِم اسرار و نهان

تعجب است به این انسانی که در جلوی یک بچه ی چهار پنج ساله گناه نمی کند زیرا که از او شرم و حیا می کند ولی از خداوند حیا نمی کند ودر برابر او گناه می کند یعنی مقام و عظمت خدا را از یک بچه کمتر می شمارد وبرای خداوند ارزشی قائل نیست.

پست ترینِ عوالم ،عالم دنیا است زیرا در هیچ عالمی(عالم برزخ و قیامت) گناه و معصیت الهی نمی شود مگر در عالم دنیا. اگر انسان کمی فکر کند و بداند که تمام نعمت هایی که در اختیار اوست از جانب حق تعالاست، هیچ گاه راضی نمی شود به وسیله نعمت الهی مخالفت و نافرمانی پروردگار را نماید و یا به قول معروف«نمک بخورد و نمکدان را بشکند». همچنین اگر به عواقب گناه توجه کند که گاهی انسان به واسطه یک گناه صد سال در عذاب الهی واقع می شود دیگر به خود اجازه ارتکاب گناه نمی دهد.

حضرت علی(ع) در حدیث شریف فوق برای جلوگیری از عدم گناه به نکته مهمی اشاره می فرمایند که خداوند متعال در همه احوال، حتی در مکانهای خلوت ناظر انسان است ودر قیامت هم به حساب انسان می رسد که دیگر جای انکار نیست، چون قاضی، خود شاهد است ودیگر نیاز به شهود نیست که شاید راست بگوید یا دروغ، و به تعبیر زیبای امام خمینی(ره) برای عدم ارتکاب گناه همین جمله کافیست که: عالم محضر خداست در محضر خدا معصت نکنیدکه ترجمه ی این آیه شریفه می باشد: الم یعلم بان الله یری[4] آیا نمی داند که خداوند می بیند.

گناه و قطع امید وسلب توبه

یکی ازآثار گناهان این است که حالت امید را از انسان سلب می کند و حالت قطع امید از رحمت الهی در روح شخص عاصی و گناهکار بوجود می آورد که در نتیجه توبه و بازگشت از او سلب می گردد و موجبب باقیماندن در لجن زار گناه می شود. در دعای عارفانه حضرت علی(ع) چنین می خوانیم: اللهم اغفر لی الذنوب التی تقطع الرجا[5] بارالها آن گناهانی که باعث ناامیدی و قطع امید به تو می شود را برای من ببخش

خداوند در حدیث قدسی می فرماید: اَهلُ طاعتی فی ضیافتی و اهل شکری فی زیارتی و اهل ذکری فی نعمتی و اهل معصیتی اَویِسُهُم مِن رَحمَتی[6] اهل طاعت در میهمانی من است و اهل شکر و سپاس گزاران دیدار کنندگان من هستند، اهل ذکر و کسانی که مرا یاد می کنند در نعمت من هستند و اهل معصیت و کسانی گناه می کنند، از رحمت خود نا امیدشان می گردانم.

از این حدیث به وضوح روشن می گردد که رگناه حالت نا امیدی برای انسان می آورد.خداوند در قرآن می فرماید: انه لا ییاس من روح الله الا القوم الکافرون[7]

بدرستی که از رحمت خدا ناامید نمی شود مگر کسی که کافر است.

تا زمانیکه انسان قلبش از گناه کدر و سیاه نشود از رحمت خدا ناامید نمی شود

امام باقر(ع) در حدیثی می فرماید: «هر بنده ای در دلش نقطۀ سفیدی است که هر گاه گناهی کرد، نقطه سیاهی در آن پیدا می شود سپس اگر توبه کند آن سیاهی از بین می رود و اگر باز هم گناه کرد آن سیاهی بیشتر می شود تا روی سفیدی را بپوشاند، همینکه سفیدی پوشیده شد دیگر صاحب آن به خیر نگراید»

همچنین انسان باید توجه داشته باشد که هیچ گناهی را نباید کوچک بشمارد زیرا در روایتی آمده که: هیچ گناهی را کوچک نشمارید زیرا بنده گناهی که می کند ندا می رسد «لا اغفر لک ابداً»

اگر گناه انسان زیاد شد توفیق توبه از او گرفته خواهد شد، انسان نباید چنین فکر کند که هر چه می خواهد گناه کند بعد هم توبه می کند، این یک فکر شیطانی است که انسان را در گناه غرق کند و او را در غفلت و بی خبری قرار دهد، مساله اینجاست که ممکن است توفیق توبه پیدا نشود و از دنیا برود.

گناهانی که باعث قطع امید می شود

امام سجاد(ع) می فرماید: «والذنوب التی تقطع الرجا الیاس من روح الله و القنوط من رحمه الله والثّقه بغیر الله و التکذیب بوعد الله عزّوجلّ».[8] «گناهانی که باعث ناامیدی انسان می شود یاس از گشایش خدا،و نوامیدی از رحمت خدا، و اعتماد به غیر خدا کردن ودروغ پنداشتن وعده خدا»

حمید بن قطبه یکی از سرکردگان بنی عباس است که جنایت زیادی را مرتکب شد. شیخ صدوق از عبیدالله بن بزاز نیشابوری روایت کرده، او گفت: میان من و حمید بن قطبه معامله ای انجام شده بود و من روزی برای دیدن او به منزل او رفتم، تصادفا ماه رمضان و هنگام ظهر بود که من بر او وارد شدم، جایی که برای پذیرایی من مهیا کرده بود تالاری بود که از وسط آن جوی آبی می گذشت ومن به آن تالار رفتم و در کنار او نشستم، در این وقت دیدم آفتابه و لگن حاضر کردند و حمید دستهای خود را شست و به من دستور داد که دستهایم را بشورم، سپس سفره غذایی را آوردند و حمید شروع به خوردن غذا کرد و به من تعارف کرد، من که در آغاز فراموش کرده بودم که ماه رمضان است دست دراز کردم ولی ناگهان متوجه شدم و از غذا نخوردم، حمید گفت: چرا نمی خوری؟ گفتم ماه رمضان است و روزه هستم و عذری ندارم شاید شما عذری داشته باشید. حمید گفت من هم عذری ندارم و شروع به گریه کرد. من گفتم ای امیر چرا گریه کردی؟گفت: شبی هارون مرا خواست هنگامیکه نزد او رفتم دیدم شمعی پیش روی او می سوزد و شمشیر برهنه ای در جلویش گذاشته وخادمی هم نزد او ایستاده، پرسید:تا چه حد در اطاعت ما هستی؟ گفتم: با جان ومال آماده خدمت گزاری هستم. هارون سر به زیر انداخت و کمی فکر کرد سپس به من اجازۀ مرخصی داد و برگشتم. طولی نکشید که دوباره مرا خواست، من خیال کردم قصد کشتن مرا دارد، نزد او رفتم. هنگامیکه بر او وارد شدم سرش را بلند کرد و گفت: تا کجا حاضر به اطاعت ما هستی؟

گفتم : به جان و مال و زن فرزند

هارون تبسمی کرد و مرا مرخص کرد.به خانه برگشتم و طولی نکشید که برای بار سوم مرا خواست. چون رفتم باز همان سخن را تکرار کرد و گفت: فرمانبرداریت از خلیفه چگونه است؟

گفتم به جان و مال و زنم و فرزند و دین و آیینم.

این سخن را که هارون شنید خنده ای کرد و گفت: این شمشیر را بردار و هر چه این خادم به تو می گوید انجام بده. خادم شمشیر را به دست من داد واز جلو حرکت کرد من هم بدنبال او رفتم تا به دری که قفل بر آن زده بودند رسیدیم در را باز کرد وارد شدیم، حیاطی بود که وسط آن چاهی بود و در دو طرف آن سه اتاق بود.یکی از درها را باز کرد، دیدم بیست نفر از سادات در آن اتاق بودند که همه را به زنجیر بسته بودند، خادم به من گفت:دستور خلیفه این است که آنها را به قتل برسانی.خادم یک یک آنها را می آورد من گردن زدم، سپس آن خادم سرها را در چاه ریخت،سپس در دوم را باز کرد در آنجا هم بیست نفر از سادات بودند و آنها را نیز دستور داد بکشم ومن هم همه را کشتم و خادم سرها و جسدها را داخل چاه ریخت، آنگاه در سوم را باز کرد در آنجا هم بیست نفر از سادات بودند که نوزده نفر آنها را کشتم و چون خواستم نفر بیستم را بکشم دیدم پیر مردی است سر خود را بلند کرد و گفت: خدا نابودت کند در روز قیامت جواب جد ما را چه میدهی؟

در این وقت دست من لرزید و رعشه اندامم را گرفت، خادم هارون که ناظر کارم بود فریادی بر سرم زد، ومن هم گردن او را زدم. این بود داستان من، با چنین جنایتی که کردم نماز و روزه برای من چه سودی دارد؟من یقین دارم که در جهنم خواهم بود[9].

از این داستان کاملا معلوم می شود که گناه حالت ناامیدی به انسان می دهد.

اشتباه نشود که انسان اگر گناهی کرد از رحمت خدا ناامید شود بلکه باید هر چه زودتر توبه کرد و خود نا امیدی از رحمت خدا یک گناه کبیره است لا تقنطوا مِن رحمه الله ان الله یغفر الذنوب جمیعاً.[10]

روضه

در کربلا با آنکه حر جلو راه امام حسین(ع) را بست و باعث ترس اهل حرم شد در لحظه آخر توبه کرد و امام حسین(ع) نیز حر را پذیرفت و از امام اجازه خواست که از اهل بیت آن حضرت عذر خواهی کند، امام اجازه داد، حر نزدیک خیمه آمد با دلی شکسته و چشم عریان عرض کرد:سلام برشما ای دودمان نبوت، منم آنکه سر راه شما را گرفتم ودلهای شما را شکستم و ترسانیدم اکنون پشیمانم و به رشما پناه آوردهام و از شما تقاضا دارم که نزد فاطمۀ زهرا از من شکایت نکنید. سخنان جانسوز حر آنچنان بانوان را منقلب کرد که ناله آنها بلند شد، حر وقتی آن حالت را دید با صدای بلند گریه کرد و از اسب پیاده شد و دست به صورت می زد و خاک بر سر می ریخت و می گفت:کاش دست و پایم شل بود تا آنچه را که کرده بودم نکرده بودم بعضی از اهل حرم او را دلداری دادند و برایش دعا کردند که موجب آرامش او گردید.

از امام اجازه میدان خواست و امام به او اجازه داد وپس از کشتن چهل و چند نفر، بر زمین افتاد و امام سر حر را به بالین گرفت و گفت: انت حر کما سمتک امک و انت حر فی الدنیا و الاخره[11].

الا لعنه الله علی القوم الظالمین و سیعلم الذین ظلموا اَیَّ منقلب ٍینقلبون.

محمد اسماعیل شگری

[1] نهج البلاغه حکمت344

[2] بحار الانوار ج73 ص347

[3] نهج البلاغه حکمت344

سوره علق آیه14[4]

[5] دعای کمیل

[6] آثار گناهان ص88

[7] سوره یوسف آیه87

[8][8] معانی الاخبار ص271

عیون اخبار الرضا ج1[9]

[10] سوره زمر آیه 53

[11] سوگنامه آل محمد ص253